Fréttablaðið - 23.11.2006, Qupperneq 73

Jón Gnarr er kunnur af gamanmál-
um sínum. Hann hefur einkum
unnið á vettvangi hljóðvarps og
sjónvarps sem sketsahöfundur, gaf
út skáldsögu og textasafn fyrir
fáum árum, en hefur í seinni tíð
snúið sér að skrifum fyrir dagblöð
og gaf í fyrra út hugleiðingasafn.
Nú vindur hann sínu kvæði í kross
og sendir frá sér skáldsögu með
sterku ævisögulegu ívafi. Hann
leggur á það ríka áherslu í eftir-
mála að minning sérhvers mann
lúti lögmálum skáldskaparins,
færð í orð verði minningin skáld-
uð.
Indíáninn er prýðilega skrifað
verk. Höfundurinn hefur lagst í
áhrifamikla sjálfskoðun sem ber
sterkan svip af sjálfhverfri upplif-
un barns sem honum tekst að koma
til skila í einföldum og skýrum
myndum af þroskaferli drengs sem
er utan við hið hefðbundna
í umhverfi
sínu að
honum finnst. Greiningin á þroska-
stigum einföruls krakka á sér samt
hliðstæður í mörgu barninu, hann
er ekki einn heldur hluti af stóru
mengi þeirra sem stöðugt reyna að
falla inn í en hafa bæði einlyndi og
einþykkni til að standa á eigin
fótum, lifa utan við hið stóra mengi
barna og unglinga. Sérstöðu sína
skýrir hann ekki einungis með
aldri foreldra og samsetningu fjöl-
skyldu heldur líka líkamlegum ein-
kennum.
Sagan af dreng á mörkum Foss-
vogs og Kópavogs er keimlík sögu
margra sem ólust upp í hverfum í
byggingu. Að því leyti felllur hún
saman við aðrar þroskasögur
drengja af Reykjavíkursvæðinu.
En hún hefur yfir sér grárri gam-
ansemi, sögumaðurinn lifir sem
úthýstur og tjáir sögu sína með
stærri harmrænni dæmum en sést
hafa í háa herrans tíð, raunar frá
því Guðrún Mínervudóttir skrifaði
sína persónuþróunarsögu í Albúmi.
Nú kemur það engum á óvart
sem þekkir til verka Jóns að hann
hefur næmt auga og skýra frásögn;
sá sem er þjálfaður í kröfuhörðu
formi gamanmála kann að stilla
vogir harms og hláturs og leikur
gjarna á þeirri fínu línu að allt er í
senn grátlegt og fyndið. Þegar
athygli þess háttar sagnamanns er
snúið að sárum bernskuárum verð-
ur úr merkilegur texti. Hann dugar
samt ekki til að byggja heildstætt
skáldverk. Þannig verður strjálara
í sögum er líður á bernskuna þó
höfundurinn dragi verkið í
glæsilegan lokaþátt
á skólaskemmt-
un þar sem
diskó ræður
ríkjum. Verkið
vitnar raunar
allt um að Jón
er alvarlega
þenkjandi
höfundur og
enn sumpart sér á báti.
Líkingin við indíánann er sótt í
hugarheim drengjaleikja, líkast til
hugarheim sem nú er byggður
öðrum verum en frumbyggjum
Ameríku. Kábojleikir eru líklega
liðin tíð. Mér þótti hún veikasti
hlekkurinn í verkinu og ekki ná að
halda því saman, nánast óþarfa
umgerð. Lesendum er margsinnis
skemmt í þessari vel hugsuðu sögu,
þeir finna sárt til aðstæðna drengs-
ins – ef það má orðið í textum. Jón
hefur fullan sóma af þessu verki
sínu.
Indíánaleikur Jóns
20 21 22 23 24 25 26
Ritið 1/2006 er komið út og er heft-
ið helgað framúrstefnu. Þar er að
finna sjö greinar og tvær þýðing-
ar sem
fást við
félagslega
og fræði-
lega þýð-
ingu
þeirra rót-
tæku lista-
stefna
tuttugustu
aldar sem
kenndar
hafa verið
við avant-
garde auk
ljóðaþýð-
inga og myndverka.
Meðal efnis að þessu sinni eru
greinar eftir Ástráð Eysteinsson
um tengsl módernismans og fram-
úrstefnunnar með sérstakri skír-
skotun til verka Kafka, grein um
tengsl Íslands og hinnar sögulegu
framúrstefnu eftir Hubert van
den Berg og umfjöllun um mótun-
aráhrif evrópsku framúrstefnunn-
ar hér á landi á millistríðsárunum
eftir Benedikt Hjartarson.
Þýðingarnar í heftinu eru á
tveimur lykiltextum um framúr-
stefnuna eftir þá Peter Bürger og
Hal Foster, en þessir höfundar
hafa haft mikil áhrif á umfjöllun
um róttækar listastefnur tuttug-
ustu aldar.
Auk hins fræðilega efnis birt-
ast í Ritinu ljóðaþýðingar og
myndverk sem tengjast framúr-
stefnunni. Auk texta um framúr-
stefnu tekur Gauti Kristmannsson
upp þráðinn um íslenska málpólitík
og svarar grein Kristjáns Árna-
sonar sem birtist í öðru hefti Rits-
ins 2005.
Ritstjórar eru Gunnþórunn Guð-
mundsdóttir og Ólafur Rastrick.
Framúr-
stefnurit