Fréttablaðið - 14.01.2007, Blaðsíða 10

greinar@frettabladid.is
Ekkert blað?
550 5600
Fyrst þú ert að lesa þetta þá hefurðu
fengið Fréttablaðið. En til vonar
og vara skaltu klippa þetta símanúmer
út og hringja ef blaðið berst ekki.
- mest lesið
þann 25. janúar nk. verða stofnuð á Hótel Sögu í Reykjavík samtök landeigenda á Íslandi. Trú-
lega spyrja margir: Til hvers? Því ótrú-
lega lítið hefur verið fjallað um svokall-
að þjóðlendumál í fjölmiðlum fram að
þessu. Almenningur hefur því ekki haft
tækifæri til að kynna sér málið enn sem
komið er og jafnframt geta verið til þær
sálir sem telja eðlilegt að jarðeigendur
og þar með talið bændur eigi helst ekki
nema varpann í kringum húsið hjá sér.
Hægt er að hafa misjafnar skoðanir á
því hvað er eðlilegt að hver einstakling-
ur eigi á Íslandi en hitt er kristaltært að
það er óheimilt að taka þinglýstar eign-
ir af fólki án endurgjalds og ég ætla að
biðja þá sem hafa þá skoðun, að það sé
í lagi að ganga með slíkum hætti á eign-
arrétt manna, að líta fyrst í eigin barm.
Værir þú, lesandi góður, ánægður ef af þér væru
teknar eignir sem þú sannarlega átt, án endur-
gjalds?
Erfitt er að átta sig á hvað ríkinu gengur til með
þjóðlendukröfum sínum og ekki verður annað séð
en að það sé að brjóta freklega stjórnarskrá íslenska
lýðveldisins en í henni segir að eignarrétturinn sé
friðhelgur. Mannréttindadómstóll Evrópu gengur
enn lengra í vernd eignarréttarins en stjórnarskrá-
in gerir. Það er dapurlegt að ríkið gangi fram fyrir
skjöldu með þessum hætti og sérstaklega sá flokkur
sem kennir sig við frjálshyggju og einstaklings-
framtak.
Eitt er lögfræðihliðin á málinu en annað er hið
mannlega. Ekki má gleyma að margir
bændur eru tengdir jörðum sínum til-
finningaböndum. Þess vegna er málið
orðið slíkt hitamál sem raun ber vitni.
Einnig er þetta aðför að einni fátækustu
stétt landsins sem nú hefur verið sett í
gíslingu næstu árin því ekki er hægt að
veðsetja jörð sem eftir nokkur ár verður
ef til vill 10% af því sem hún er í dag.
Óskiljanlegt er hvernig þetta risaæxli
hefur orðið til. Við setningu þjóðlendu-
laganna 1998 var tilgangurinn að ákveða
mörk eignalanda og þjóðlendna á miðhá-
lendinu en ekki að gera kröfur í sjó fram
eins og nú er gert. Ekki er hægt að sjá á
frumvarpinu eða á greinargerð með því
að það sé markmiðið hjá ríkinu að ná til sín þinglýst-
um eignarlöndum eða yfirleitt að ná undir ríkið sem
mestu landi enda hefur það ekki verið stefna þeirra
stjórnmálaflokka sem nú eru við völd eftir því sem
best er vitað. Því virðist sem ríkisstjórnarflokkarn-
ir hafi villst af leið.
Höfundur er sveitarstjóri í Grýtubakkahreppi og
einn stofnenda Landssamtaka landeigenda.
Hafa ríkisstjórnarflokkarnir villst af leið?
E
inhverra hluta vegna hafa stjórnarflokkarnir sam-
mælst um að rjúfa þá sæmilegu sátt sem verið hefur um
Ríkisútvarpið. Ríkisstjórnin hefur misboðið þeim sem
vilja standa vörð um menningarlegt útvarp á vegum
ríkisins. Um leið hefur hún gefið hinum langt nef sem
vilja tryggja jafnræði á almennum markaði útvarpsstarfsemi.
Stefna ríkisstjórnarflokkanna í útvarpsmálum á hvergi for-
mælendur. Hún verður ekki skýrð með neinum skynsamlegum
rökum. Þeir duldu hagsmunir sem búa að baki áformum þeirra
hljóta að vera æði ríkir fyrst þeir eru reiðubúnir til þess að
veikja annars allgóða málefnastöðu í aðdraganda kosninga fyrir
slíkan málstað.
Hitt er þó verra að því er haldið fram af hálfu ríkisstjórnar-
innar að engin óvissa ríki um stöðu Ríkisútvarpsins ohf. gagn-
vart samkeppnisreglum og skuldbindingum landsins í EES-
samningnum. Þetta er rangt. Annaðhvort er það sagt vísvitandi
eða fyrir þá sök að ráðherrarnir hafa ekki fengið heiðarlega lög-
fræðiráðgjöf í málinu.
Athygli hefur vakið að stjórnvöld hafa haldið leyndum fyrir
Alþingi mjög mikilvægum skjölum um samskipti við eftirlits-
stofnun EFTA vegna samkeppnismálanna. Augljóst má vera að
þeir sem bera stjórnskipulega ábyrgð á samkeppnismálum hafa
talið að birting þeirra myndi veikja röksemdafærsluna.
Nú liggur fyrir að afgreiða á málið án tillits til þeirra efa-
semda sem þessi skjöl geyma. Fyrir liggur að innan skamms
tíma mun eftirlitsstofnun EFTA úrskurða í kærumáli sem hún
hefur til meðferðar. Það getur haft veruleg áhrif á stöðu Ríkisút-
varpsins. Rétt málsmeðferð hefði því verið að móta nýja löggjöf
um Ríkisútvarpið þegar Evrópuskuldbindingarnar hafa verið
skýrðar að þessu leyti af réttum aðilum.
Af áliti sem samtök auglýsenda hafa lagt fram vegna frum-
varps ríkisstjórnarinnar má draga þá ályktun að Ríkisútvarpið
noti stöðu sína til þess að halda niðri auglýsingaverði með skatt-
tekjum. Það samrýmist hvorki samkeppnislögum né skuldbind-
ingum gagnvart Evrópska efnahagssvæðinu.
Samkeppniseftirlitið hefur lagt fram álit þar sem skýrt kemur
fram að auglýsingasala fyrirhugaðs hlutafélags samhliða ríkis-
styrk samræmist ekki samkeppnislögum. Engin ákvæði frum-
varpsins um Ríkisútvarpið ohf. víkja samkeppnislögum til hlið-
ar með berum orðum eins og til að mynda er raunin varðandi
sérlög um ákveðna þætti búvöruframleiðslunnar. Því er ekki
unnt að staðhæfa að álit Samkeppniseftirlitsins hafi ekkert gildi.
Yfirlýsingar þar um byggjast ekki á lögfræðilegum rökum.
Skýr aðgreining á almennum útvarpsrekstri og sérstakri
útvarpsþjónustu sem er forsenda ríkisumsvifa á þessu sviði
kemur ekki fram í frumvarpinu eða þjónustusamningi við Rík-
isútvarpið. Kröfum samkeppnislaga og skuldbindinga gagnvart
Evrópska efnahagssvæðinu hefur því ekki verið svarað með
fullnægjandi hætti.
það eru þessi atriði sem setja starfsumhverfi Ríkisútvarpsins
í uppnám nái áform ríkisstjórnarinnar fram að ganga. Þau verða
því að öllum líkindum endanlega til lykta leidd fyrir dómstólum
en ekki á Alþingi. Hvers vegna?
Hvers vegna?
Íkennslubók sem ber heitið „Jón Sigurðsson og hugmyndir
19. aldar. Saga fyrir unglingastig
grunnskóla“ og var gefin út af
Námsgagnastofnun árið 2000,
birtist eftirfarandi setning á
blaðsíðu 45: „Meirihluti Íslend-
inga virðist á því að það yrði til
mikilla hagsbóta að ganga í
Evrópusambandið, en stjórnvöld
eru ósammála því.“ Blessuð
börnin hljóta að spyrja sig að því
til hvers að losa sig við danskan
kóng ef í staðinn kom stjórnvald
sem í einhverjum saman
súrruðum andstyggilegheitum
neitar að fara að vilja þjóðarinn-
ar í jafn mikilvægu máli. Ég ætla
höfundi bókarinnar reyndar ekki
annað en það að hafa gripið
einhverja skoðanakönnun sem
þann daginn sýndi meirihluta-
fylgi við ESB aðild Íslands og
ályktað nokkuð djarflega um
málið. En þetta litla dæmi er
lærdómsríkt. Allir vita að fylgi
við ESB aðild hefur sveiflast
fram og til baka og erfitt að
fullyrða um þjóðarvilja í því
máli. Stundum eru fylgjendur
aðildar að ESB í meirihluta og
stundum ekki. Það getur því
verið varhugavert að draga of
víðtækar ályktanir út frá stöðu
mála á einhverjum tilteknum
tímapunkti. Þetta á við um
skoðanakannanir, en alveg
sérstaklega á þetta við um þá
spurningu hvort okkur hentar að
taka upp evru sem mynt eða ekki.
Það hefur borið á þeirri
skoðun að við verðum að taka
upp evru til að fá evru-vexti.
Bent er á svimandi háa vexti
Seðlabankans þessa dagana og
framtakssamir ESB talsmenn
reikna í gríð og erg hversu miklu
lægri vexti heimilin í landinu
myndu greiða ef evran yrði hér
lögeyrir. Framkvæmdirnar við
Kárahnjúka og breytingarnar á
íbúðamarkaðinum hafa komið
róti á hagkerfið okkar og það var
fyrirsjáanlegt. Vextir hafa því
hækkað, (reyndar óþarflega
mikið að mínu mati þar sem
Seðlabankinn hefði ekki átt að
mæla hækkun á húsnæði í
verðbólgumælingu sinni), en það
er verið að reyna að draga úr
spennunni. En ef rökin fyrir því
að taka upp evru eru þau að þar
með lækki vextir og því sé evran
heppilegur gjaldmiðill fyrir
okkur, þá þýðir ekki að horfa
einungis til síðustu missera. Það
verður að horfa til lengri tíma og
velta því fyrir sér hver vaxta-
munurinn er að jafnaði á milli
Íslands og landanna sem mynda
evrusvæðið.
Ef til dæmis litið er til áranna
1987 til 2002 þá er munurinn á
raunvöxtum á milli Íslands og
evrusvæðisins um 2,5%. Árið
1987 hentar til viðmiðunar því á
því ári verður til skráð markaðs-
verð á löngum íslenskum
ríkisskuldabréfum. Þessi munur
er auðvitað umtalsverður en
miklu minni en sá munur sem nú
er á milli Íslands og evruland-
anna. En ef einungis tímabilið á
milli 1994 til 2000 er skoðað
breytist myndin. Þá var jafnvægi
í þjóðarbúskapnum og vaxtamun-
urinn lækkaði niður í 1,1% að
meðaltali. Til glöggvunar má
nefna að ef miðað er við tímabilið
1994 til 2002 þá er vaxtamunur-
inn 1,7%. Þetta þýðir einfaldlega
að ef það er jafnvægi í hagkerf-
inu okkar og við búum við krónu
þá má gera ráð fyrir að vaxta-
munurinn á milli Íslands og
evrulandanna sé á bilinu 1 til 2%.
Þetta er mjög mikilvægt að hafa í
huga þegar fullyrt er að við
verðum að taka upp evru til að
lækka vexti.
Jafnljóst er að þó að ef við
tækjum upp evru þá myndi
vaxtamunurinn ekki hverfa með
öllu, áfram yrði visst álag vegna
stöðu íslenska hagkerfisins.
Panama tók upp dollar árið 1904
en þrátt fyrir það hafa vextir þar
verið um 2% hærri en sambæri-
legir vextir í Bandaríkjunum.
Sameiginleg mynt útrýmir ekki
þeim vaxtamun sem rekja má til
mismunandi aðstæðna í hagkerf-
unum. Það mun til dæmis halda
áfram að vera gengisáhætta hér
á Íslandi þar sem megnið af
viðskiptum þjóðarinnar við
útlönd eru í annarri mynt en
evru, breytir þar engu um þó
vissulega megi reikna með að
hlutur evru myndi vaxa ef sú
mynt yrði tekin hér upp.
Ég hef þá skoðun að við
Íslendingar getum stýrt okkar
efnahagsmálum þannig að hér
ríki jafnvægi þegar til lengri
tíma er litið og því sé ekki ástæða
til að ganga í ESB til að taka upp
evru. Ef evra er tekin upp þá
hverfur ekki hagstjórnarvandinn,
hann verður jafnvel heldur
flóknari ef eitthvað er. Það má
gera ráð fyrir að öðru hverju
komi sveiflur í íslenska hagkerf-
ið, en það er ekki ástæða til þess
að hlaupa upp til handa og fóta og
ganga í ESB, það leysir engin
vandamál.
Evran og hagstjórn II