Fréttablaðið - 14.01.2007, Blaðsíða 70

N
ú byrjar gamanið í Háskóla
Íslands. Við erum tilbúin,
því við erum búin að greina
hvað við teljum okkur þurfa
að gera á næstu fimm árum
til að ná okkar langtíma-
markmiði, sem er að komast í hóp allra
bestu háskóla heims. Það er búið að varða
þann veg nákvæmlega fyrir skólann í heild
og einnig í deildunum hverri fyrir sig,“
segir Kristín Ingólfsdóttir, rektor Háskóla
Íslands, sem nú getur látið draum sinn um
að Háskóli Íslands verði einn af þeim bestu
í heimi verða að veruleika. „Við erum tilbú-
in en það var alveg ljóst að við myndum
ekki eiga möguleika á að ná okkar mark-
miðum ef ekki kæmi til aukinna tekna. Þessi
samningur er algjört grundvallaratriði
fyrir skólann, og mikilvægi hans fyrir
skólasamfélagið hér og þjóðfélagið allt er
gríðarlegt að mínu mati.“
„Allar greinar innan skólans verða efldar,
hvort sem það snertir bankastarfsemi,
tækni, raunvísindi að ógleymdu öllu sem
lýtur að menningu okkar og samfélags-
gerð,“ segir Kristín. „Við styrkjum einnig
grunnnámið varðandi kennslu með nýliðun
í hópi kennara og starfsfólks.
Kennslan er grunnstarfsemi skólans og
til að geta boðið upp á afburða framhalds-
nám þá er það lykilatriði að kennslan í
grunnnámi sé sem best. Stóraukin áhersla
verður á doktors- og meistaranám því ef við
berum okkur saman við háskóla á Norður-
löndum, eða annars staðar í okkar næsta
nágrenni, þá á skóli af okkar stærðargráðu
að geta útskrifað fimmfalt fleiri og við telj-
um okkur hafa faglega burði til þess, að
minnsta kosti. En við þurfum til þess stuðn-
ing. Við fáum aukinn kraft til að framfylgja
stefnu okkar og til þess að standa við okkar
hlut. Samningurinn er afkastatengdur, við
þurfum að uppfylla viss skilyrði sem tekin
eru fram í samningnum og að uppfylla þau
er hvatning til að leita út á við.“
„Varðandi atvinnulífið sé ég fram á óteljandi
möguleika. Í fyrsta lagi með því að efla
kennslu og rannsóknir á öllum sviðum. Betur
menntaðir stúdentar útskrifast frá skólanum
og það er augljós akkur fyrir samfélagið. Það
er líka ávinningur fyrir atvinnulífið að hér sé
lögð aukin áhersla á doktors- og meistara-
nám því þeir nemendur taka að sér verkefni
sem nýtast fyrirtækjum beint. Fyrir okkur
er augljóslega mikilvægt að nemendur fái
smjörþefinn af atvinnulífinu og að kennarar
tengist atvinnulífinu aftur í gegnum verkefni
nemenda. Í þriðja lagi kemur fram í samn-
ingnum að farið verður af miklum krafti í
uppbyggingu Vísindagarða skólans þar sem
við sjáum mikla möguleika í fjölbreyttum
samskiptum við atvinnulífið í heild.“ Kristín
segir skólann fá aukinn kraft til að fram-
fylgja stefnu sinni og allir séu fullir orku og
tilhlökkunar að hefjast handa. „Samningur-
inn er afkastatengdur, við þurfum að upp-
fylla viss skilyrði sem tekin eru fram í samn-
ingnum, og að uppfylla þau er hvatning til að
leita út á við. Tækifærin eru óteljandi og nú
höfum við meðbyr til að grípa þau.“
Kristín bendir á þá bláköldu staðreynd að
samkeppni milli þjóða á sviði menntunar,
rannsókna og nýsköpunar eykst með hverju
árinu sem líður og að þeir sem ekki hafa
burði til að keppa dragist einfaldlega aftur
úr. Í því ljósi sé samningurinn ekki síst mik-
ilvægur. Eitt af langtímamarkmiðum
Háskóla Íslands er að hefja samstarf við
átta af 20 bestu háskólum heims á næstu
árum. „Þetta er mikilvægt markmið því
samskipti við þá bestu eru mikilvæg fyrir
innra starf skólans og er einnig mælikvarði
á gæði námsins og skólastarfsins í heild.
Einnig felast ótal tækifæri í slíku samstarfi.
Við höfum tekið upp samstarf við marga
virta háskóla að undanförnu og skrifuðum
undir samninga árið 2006 við Harvard- og
Columbia-háskólana í Bandaríkjunum. Svo
er ég er að fara í næstu viku að skrifa undir
samning við Kaliforníuháskóla.“ Kristín
segir auknar tekjur auka möguleika á sam-
starfi við fleiri af bestu háskólum heims því
nú sé hægt að bjóða nemendum frá öðrum
löndum að nema við Háskóla Íslands, tíma-
bundið eða alfarið, og koma til samstarfs á
jafnréttisgrundvelli við stórar mennta-
stofnanir erlendis.“
Tæplega 50 rannsóknastofnanir eru innan
Háskóla Íslands. Með samn-
ingi menntamálaráðuneytis-
ins eykst rannsóknafé skólans
um þrjá milljarða króna á
næstu fimm árum og leikur
mörgum forvitni á að vita
hvernig þessum miklu fjár-
munum verður skipt niður á
milli einstakra rannsókna-
sviða. „Það er eftir að taka
ákvarðanir um hvernig þess-
um fjármunum verður varið.
Það verður vandasamt því við
þurfum að finna leið til að
umbuna þeim sem standa sig
vel en líka til að styrkja þær
einingar sem í dag eru ekki
nægilega öflugar.“
„Þjóðir eins og Finnar og Írar
gerðu svipað átak á sínum
tíma og á tíu árum skilaði það
þeim miklum efnahagslegum
ávinningi. Ég sé fyrir mér að
eitthvað viðlíka gæti gerst
hér á landi og eftir áratug, eða
jafnvel fyrr, komi í ljós að
þessi framsýni stjórnvalda
mun skila sér margfalt til
baka,“ segir Kristín. Hún
segir að þakka beri öllum
innan Háskóla Íslands því
samningurinn hefði aldrei
orðið að veruleika ef ekki
hefði komið til sameiginlegt
átak.
Þ
etta er mikil-
vægt skref.
Háskóli Íslands
spilar aðalhlut-
verkið hjá okkur
í vísindasamfé-
laginu. Ef við ætlum að kom-
ast þangað sem við viljum
vera verðum við að hlúa að
skólanum en um leið má líka
segja að samningurinn sé eðli-
leg afleiðing af þeirri vinnu
sem hefur verið í gangi á
vegum ríkisstjórnarinnar
með samvinnu við háskóla-
fólk,“ segir Þorgerður Katrín
Gunnarsdóttir menntamála-
ráðherra innt eftir viðbrögð-
um velunnara háskólans
sem fylltu hátíðarsal skól-
ans og hylltu hana með dynj-
andi lófataki við undirritun.
„Við höfum oft verið
gagnrýnd. Það hafa verið
háværar raddir um stóriðju-
stefnuna en ég tel að við
séum búin að marka mjög
merkileg spor þar. Við
fórum í að efla hátækniiðn-
aðinn og áliðnaðinn en um
leið höfum við gert svo
miklu meira. Það halda
margir að við höfum ekki
haft menntun, vísindi og
rannsóknir í brennidepli en
það er ekki staðreynd máls-
ins. Það má frekar gagnrýna
okkur fyrir að framkalla
þessa hljóðlátu byltingu án
þess að vekja nægilega
mikla athygli á henni,“ segir
Þorgerður og minnir á að
aukin menntun hafi skilað
þjóðarbúinu áþreifanlegum
ávinningi á síðustu árum.
Fjármálafyrirtæki séu til
dæmis orðin jafn umfangs-
mikil atvinnustarfsemi og
sjávarútvegur. „Það hefði
aldrei gerst nema að tvennt
hefði komið til. Einkavæð-
ing bankanna og fjölgun á
menntuðu fólki með þekk-
ingu sem hafa gert bönkun-
um kleift að fara í útrás.
Þeir þurftu ekki að leita
annað, kunnáttufólkið var
til staðar hérna heima.“
„Fyrir fimmtán árum síðan
hefði fólk hlegið ef maður
hefði haldið því fram að
Íslendingar yrðu samkeppn-
ishæfasta þjóð í heimi. Að
hér yrðu bestu lífskjör í
heimi með alla þá velferð
sem við njótum nú. Á sama
hátt var efast um það að við
ættum að stefna að því að
koma Háskóla Íslands í hóp
þeirra bestu en ég tel þetta
raunhæft markmið og nú
hefur skólinn verkfærin til
að uppfylla þessar kröfur.
Ekki bara stjórnvalda held-
ur samfélagsins alls.“ Þor-
gerður segist vera þeirrar
skoðunar að Íslendingar
þurfi að eiga einn alhliða
háskóla og í ljósi þess að aðrar Norður-
landaþjóðir eru færar um það þá geti Íslend-
ingar það einnig. „Stærðin hefur ekki háð
okkur í því sem við höfum tekið okkur fyrir
hendur og það sama á við um að eignast
einn af afburða háskólum heims.“
„Við höfum séð það ítrekað að þegar fyrir-
tæki eða stofnun gengur vel þá byrjar allt
umhverfið að vaxa og dafna og hafa áhuga.
Áhugaleysi og skoðanaleysi er það versta sem
kemur fyrir samfélag en núna skynjar maður
vakningu í kringum háskólann. Hann hefur
alla burði til að gera góða hluti og vera nútíma-
legur en um leið fagmannlegur þegar kemur
að kunnáttu og reynslu.“ Þorgerður segir að
þegar hún tók við sem menntamálaráðherra
árið 2003 hafi henni orðið ljóst að aðkallandi
væri að svara kalli erlendis frá um auknar
kröfur og samstarf háskóla um allan heim.
Nauðsynlegt hafi verið að setja af stað
umfangsmikla vinnu til að finna grundvöll að
stefnumótun til lengri tíma, til þess að háskól-
ar landsins gætu svarað kalli tímans og verið
leiðandi afl í samfélaginu og staðist alþjóðleg-
an samanburð. „Ég er viss um það að samfé-
lagið allt mun taka við sér og njóta ávaxtanna.
Það er mjög hvetjandi í öllum skilningi að
háskólinn er styrktur á þennan hátt og auð-
veldar samvinnu háskólafólks við fyrirtæki
og rannsóknastofnanir og laðar að skólanum
spennandi verkefni og hæfileikaríkt fólk.“
„Það sem undirstrikar sérstöðu Háskóla
Íslands er tungan, bókmenntirnar, sagan og
svo framvegis. það er þetta sem við viljum
ýta undir með samningi um aukið rannsókna-
fé til skólans. Menningararfurinn og það sem
gerir okkur að þjóð er svið sem ekki síst þarf
að styrkja með frekari rannsóknum.“ Þor-
gerður minnir á að fram til þessa hefur mik-
ilvægur hluti af því starfi farið fram innan
fimm ólíkra en tengdra stofnana í íslenskum
fræðum, sem nú hafa verið sameinaðar til
nýrrar sóknar. „Stofnun Árna Magnússonar í
íslenskum fræðum er ný háskólastofnun
byggð á gömlum merg sem mun án efa þjóna
þessu hlutverki af kostgæfni. Sameiningin
hjálpar stofnuninni til að takast á við alþjóða-
væðingu. Hún er ekki neikvæð en við megum
ekki gleyma sérkennum okkar því til þess að
geta tekið þátt í alþjóðavæðingu verðum við
að vita hvað við erum. Þess vegna verða allar
stofnanir sem fara með menningararfinn að
vinna vel. Háskóli Íslands á að vera skóli í
fremstu röð en hann má aldrei missa teng-
inguna við þjóðina sem á hann. Ég er sann-
færð um að við erum að gera rétta hluti og
við eigum að vera bjartsýn. Svo tökumst við
á við það sem að höndum ber með þekking-
una að vopni.“
Háskóli Íslands í meðbyr
Þessi samningur
er algjört grund-
vallaratriði fyrir
skólann, og mik-
ilvægi hans fyrir
skólasamfélagið
hér og þjóðfélagið
allt er gríðarlegt
að mínu mati.
Ég er sannfærð
um að við erum
að gera rétta hluti
og við eigum að
vera bjartsýn.
Svo tökumst við
á við það sem að
höndum ber með
þekkinguna að
vopni.
Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir menntamálaráðherra og Kristín Ingólfsdóttir, rektor Há-
skóla Íslands, undirrituðu í vikunni samning til fimm ára um rannsóknir og kennslu. Samning-
urinn tryggir skólanum stóraukið fé til skiptanna og ganga menn svo langt að segja að stigið
hafi verið eitt stærsta skref í skólasögu þjóðarinnar. Svavar Hávarðsson spurði þær stöllur um
þýðingu samningsins fyrir skólann og íslenskt samfélag í heild.