Fréttablaðið - 01.09.2007, Qupperneq 34

F
yrir um sjö árum mátti í fyrsta
skipti sjá þjóðina sem heild fela
sorg sína í hendur gervihnatta-
öld. Ungur maður, Einar Örn
Birgisson, var myrtur á hrotta-
fenginn hátt og landsmenn, sem
á þeim tíma voru á tanntökuskeiði í heima-
síðugerð og bloggfærslum, skrifuðu nafn
sitt á heimasíðu sem búin var til í minningu
Einars. Frá þeim tíma hefur margt breyst og
í vor sem leið lést Ásta Lovísa Vilhjálmsdótt-
ir úr krabbameini en hún hafði leyft netverj-
um að fylgjast með baráttu sinni við sjúk-
dóminn og komið fram í sjónvarpi og blöðum.
Þegar hún lést breyttist bloggsíða hennar
umsvifalaust í minningarsíðu þar sem les-
endur, mest allt ókunnugir, skildu eftir ekki
aðeins nafn sitt heldur örfá kveðjuorð. Í dag
eru liðnir um fjórir mánuðir frá því Ásta
Lovía lést en enn í dag eru á milli 200-300
heimsóknir á síðuna hennar hvern dag og frá
upphafi eru gestir orðnir tæplega 700.000
talsins.
Minningarsíður eru þó ekki allar þeirrar
gerðar að fá mörg þúsund heimsóknir og
kveðjur. Þær eru af ýmsu tagi og á sumar
þeirra er ef til vill bara einn sem skrifar,
getur jafnt verið frænka, móðir, dóttir eða
vinur, og á aðrar eru nokkrir, þá vinir og/eða
ættingjar, sem sjá um skrifin. Oft er talað
beint til þess látna, hann ávarpaður og honum
sagt hvað á daga þess sem lifir hefur drifið.
Jafnt fræddur um það að það skuli eldaðar
kjötbollur í kvöldmatinn sem og að forstofan
hafi verið máluð um síðustu helgi. Flestar
síðurnar eru þó þannig úr garði gerðar að
allir geta skilið eftir kveðjur, jafnt þeir sem
þekktu til hins látna sem og ókunnugir.
Þess sem minnst er, kvaddi þennan heim
yfirleitt fyrir um einu til tveimur árum
síðan, en í skóginum má líka finna síður þar
sem skrifað er til fólks sem lést fyrir um
meira en 20 árum.
Heimasíður, svo sem svokallaðar myspace-
síður, þar sem vinir geta skilið eftir skilaboð
sem allir sjá, geta svo óvænt breyst í hálf-
gerða minningarsteina en nokkur dæmi
íslensk mátti finna um það að þegar sá sem
átti síðuna féll til dæmis skyndilega frá fóru
vinirnir – sem áður höfðu skilið eftir hvers-
dagslegar kveðjur – að senda hina hinstu
kveðju. „Sakna þín, vona þú sért að gera eitt-
hvað verulega skemmtilegt þarna uppi.“
Þróun þessi hefur gengið fremur hratt fyrir
sig og skiptar skoðanir um hvort hún sé góð
eða slæm. Þetta er svo sem ekkert allt nýtt
undir nálinni. Þótt formið hafi breyst. Í dag
vafra ókunnugir um á netinu milli minning-
arsíðna ókunnugra en áður gengu þeir
kannski um kirkjugarða og skoðuðu leiði
þeirra og lásu svo minningargreinar í
Morgunblaðinu. Helsta nýjungin er kannski
sú að ókunnugir sendi samúðarkveðjur og
minningarorð og séu í andlitslausum sam-
skiptum við nánustu aðstandendur. Sorgin er
því í beinni útsendingu í orðsins fyllstu
merkingu og þá er það spurningin sem
brennur á mörgum: Er þetta góð þróun eða
slæm? Er nútímamaðurinn sífellt orðinn
fjarlægari hinum „raunverulega“ heimi
sorgarinnar og dauðanum eða er ekkert eðli-
legra en að nota best vin mannsins – inter-
netið – í því að nálgast og deila sorginni?
Pétur Pétursson, prófessor við guðfræði-
deild Háskóla Íslands, segir að þessi þróun
sé merkilegt fyrirbæri á nýjum miðli. „Að
sjálfsögðu hafa þeir sem syrgja gert það
áður að skrifa um sorgina og fá útrás fyrir
hana í dagbókarformi og bréfum. En þetta er
nýr miðill sem gefur nýja möguleika. Það að
ókunnugir finni sig í að lesa síðurnar og
skilja eftir samúðarkveðjur getur oft snúist
um það að fólk er að bæta sér upp einangrun
og þá liggur það á netinu og reynir að ganga
inn í mannleg samskipti í gegnum netið. Ef
slíkt er viðbót við önnur mannleg samskipti
myndi ég ekki halda að þetta sé eitthvað
sjúklegt eða óeðlilegt en þetta getur virkað
þannig að fólk loki sig af og gerir það að
verkum að fólkið leitar ekki eðlilegra sam-
skipta og tali augliti til auglitis við fólk um
erfiða hluti og þjáninguna. Þannig getur það
endað svo að fólk sitji uppi með sorgina og
vinni sig ekki út úr henni,“ segir Pétur.
Reynst getur fólki vel að skrifa og tjá sig um
sorgina að sögn Péturs, minningargreinar
Morgunblaðsins hafa séð um að þjóna þeirri
þörf hingað til og oft geta minningargreina-
skrif opnað fyrir frekari samskipti þar sem
aðstandendur geta þá hringt og þakkað fyrir
greinarnar. Hins vegar ef útrásin fyrir sorg-
ina færist meira inn í bloggheiminn getur það
komið í veg fyrir að unnið sé úr sorginni með
hjálp mannlegra samskipta á breiðari grund-
velli og sé það varhugavert. Að sitja við tölvu
og sýna ekki andlit geti orðið mjög einangr-
andi. Og kemur ekki í staðinn fyrir sálusorg-
un. „Fólk þarf að leita til presta, sálfræðinga
og vina og sitja augliti til auglitis. Þannig á
úrvinnslan sér stað og mannlegur þroski.
Ekki frekar en það er hægt að setja lítið barn
fyrir framan tölvu og ala það upp eftir forriti,
er hægt að fara í gegnum sorgina þar.“
Pétur hefur rannsakað minningargreinar í
Morgunblaðinu og segir þær vera upphaf
sorgarúrvinnslu og það sama megi segja að
geti verið tilfellið með skrif á netinu. Ókunn-
Sorgin er því í beinni útsendingu í orðsins
fyllstu merkingu og þá er það spurningin sem
brennur á mörgum: Er þetta góð þróun eða
slæm?
Í internetminningu manns
Enginn fer varhluta af því að öldin er önnur. Frá þeim tíma
þegar dauðinn var daglegt brauð og látnir voru geymdir inni á
heimilinu þar til voraði er langur vegur. Líkt og margt annað
sem áður kostaði göngutúra og samskipti augliti til auglitis,
hefur dauðinn hreiðrað um sig á internetinu og skrifi maður
orðið „minningarsíða“ á www.google.com fást upp undir
10.000 leitarniðurstöður. Júlía Margrét Alexandersdóttir
skoðaði ný heimili syrgjenda og samúðarvotta.
„Hafið það annars got
t og
elsku Þrándur minn,
vonandi að þetta ár m
uni
vera þér auðveldara lí
ka
eins og okkur. Söknuðu
r til
þín er mikill og maður

hugsar mikið til þín og
ég
finn mikið fyrir þér sem

mér finnst gott og nota
legt
að geta spjalla við þig

svona hvar sem ég ste
nd.“
“Elsku Bára. Langaði bara að láta þig vita hvað ég hugsa oft til þín og tala um þig og þá sérstaklega ég og Dóra, okkur þykir svo vænt um þig. Það er alltaf það fyrsta sem við gerum þegar í vinnu er komið, að kveikja á tölvunni og fara inná þessa síðu.”
„Þessi síða var gerð til minningar um þig svo allir geti
fengið að vita að þú varst til yndið mitt. Ég finn það í
hjarta mínu hversu ánægð þú ert með það elsku engillinn
minn og hversu stolt þú ert af mér. Við kynntumst of stutt
því ég var bara nokkurra mánaða þegar þú fórst. Samt eru
minningarnar sem ég hef heyrt um þig svo raunverulegar.
(…) Yndislega konan mín biður að heilsa.“
„Jæja strákar, þá er ég alveg að verða búin að
ákveða hvernig hjól ég fæ mér. Nú hlærðu örugglega
Hlynur, ættir að vita að ég skipti um skoðun oftar en
ég veit ekki hvað. Já og er líka búin að ákveða að fá
mér annað tattú.”
„Mínar dýpstu samú
ðarkveðjur til barna
og fjölskyldu Ástu L
ovísu. Ég sit hérna g
rátandi, þrátt
fyrir að hafa ekki þe
kkt hana persónuleg
a.“
„Æ... Ég vonaði svo
heitt og innilega og
beið eftir kraftaverk
i. Vildi að hún hefði
fengið meiri tíma
með börnunum og h
onum Didda sínum.
(…)
Ég mun a.m.k. aldre
i gleyma henni Ástu
, þótt ég hafi ekki þe
kkt hana neitt nema
gegnum
bloggið.“
„Ég er alveg orðlaus
. Það er svo stutt síð
an hún var að skrifa
hérna á barnalandi
og á bloggið sitt,
og svo er hún bara f
arin :’( Ég sit hérna
grátandi, því þótt ég
hafi ekki þekkt han
a persónulega, þá
fannst mér ég samt
„þekkja“ hana í geg
num bloggið og kíkt
i á það oft á dag.“
„Æ plís, vertu ekki m
eð einhvern pólitísk
an áróður á Guð mit
t inní þessum sorgle
gu fréttum,
lágmark að leyfa fól
ki að melta það fyrs
t að manneskja sem
snerti sálina hjá mö
rgum sem gáfu
henni the time of da
y til að hlusta á það
sem hún hafði að se
gja.“
„Hmm...Elsku besta bekkjarsystir mín.
Veit ekki hvort að það sé internet þarna hjá þer, en ég
þú ert örugglega að fylgjast með mér skrifa þetta!
Takk fyrir allar góðu stundirnar sem við áttum
saman.“