Fréttablaðið - 06.12.2007, Blaðsíða 66

6. desember 2007 FIMMTUDAGUR
Síðasta rannsóknarkvöld Félags íslenskra fræða á þessu haustmisseri
verður haldið í kvöld kl. 20 í húsi Sögufélagsins í Fischersundi 3. Að
þessu sinni er það bókmenntafræðingurinn Benedikt Hjartarson sem
flytur erindi sem nefnist „Úr foraði evr-
ópskrar nútímamenningar: Viðhorf til
framúrstefnu í íslenskri menningar-
umræðu þriðja áratugarins.“
Í erindinu fjallar Benedikt um viðtök-
ur á evrópskri framúrstefnulist á Íslandi
á þriðja áratugnum og tengir þær við
umræðuna um framtíð íslenskrar menn-
ingar. Í brennidepli verða skrif íslenskra
rithöfunda, listamanna og mennta-
manna um kúbisma, konstrúktívisma,
fútúrisma, expressjónisma og dada.
Benedikt beinir einkum sjónum að
Guðmundi Einarssyni frá Miðdal, en
hann var áberandi í hópi þeirra íslensku
mennta- og listamanna sem skrifuðu beinskeytt gegn nokkrum „ismum“
tímabilsins. Benedikt Hjartarson er með meistaragráðu í almennri bók-
menntafræði frá Háskóla Íslands. Hann vinnur nú að doktorsritgerð
við háskólann í Groningen í Hollandi um evrópskar framúrstefnuhreyf-
ingar á fyrri hluta 20. aldar og stefnuyfirlýsingar þeirra.
Aðgangur að rannsóknarkvöldum Félags íslenskra fræða er ókeypis
og öllum heimill. - vþ
Forað rannsakað
Galdur þessarar bókar og ótvíræð-
ur áhrifamáttur – en boðskapur
hennar undir lokin er bæði hvass
og berorður – felst einfaldlega í því
að skáldskapurinn sjálfur er þar
fullþroska fegurð og lýrísk nautn,
lesturinn jaðrar við fýsn. Efnis-
tökin eru einkar heillandi, í senn
falinn fjársjóður og einföld leiða-
bók, listileg samfléttun samliggj-
andi efnisþráða, hárfín klifun og
stígandi með markvísum innri skír-
skotunum og lúmskum leiðandi
táknvísunum frá ljóði til ljóðs uns
allt kemur saman í einum brenni-
depli. Falleg bók, skemmtileg og
yndislega vel ort. Íslensk nútíma-
ljóðlist á áttvísri siglingu inn í spán-
nýja öld.
Bókin er nýtt upphaf. Skáldkon-
an sendi frá sér Ljóðasafn fyrri
ljóða fyrir tveimur árum og ýtir nú
úr vör á ný á fengsælu fleyi sem
leitar nýrra miða þótt andi í seglin
frá fyrri tíð og aðdáendur skáld-
konunnar munu þar kannast við
frumleg stílbrögðin og kankvísan
tóninn sem óspart myndar óvænt
tengsl milli aðkallandi hugmynda
og kveikir þannig sífellt nýja
afleidda (hug)mynd sem ýmist
getur kollsteypt öllum fyrri máls-
rökum eða geirneglt upphaflegu
forsenduna. Þann seið magnar
skáldkonan ekki síst með mótsögn-
um og þversögnum sem gjarnan
hafa yfirbragð fjarstæðu, og yfir-
skilvitlegu tímaskyni þar sem
speglunin er ávallt tvísælis; fortíð
og nútíð eru afleiðing framtíðar
engu síður en orsök – og mótsagn-
irnar eru raunverulegar og mæta
lesandanum aldrei sem „dautt orð“
af því þær grundvallast á þeirri
gullnu þversögn lífsins (sem er ein
af forsendum menningarinnar) að
sérhver er engum líkur þótt allir
séu eins.
Yrkisefnið er ástin. Ekki þó frá
sjónarhóli frumspekinnar, engin
Díótíma að dásama platónskan
Eros, heldur íslensk kona (ljóðmæl-
andinn) með ást á ljóði og manni og
landi með kjöti og blóði þótt „hinn
elskaði“ sé hugsanlega holdlaus.
Svið bókarinnar er í fyrstu útlend
borg og ástin beinist þar að einum
manni en færist síðan óafvitandi
gegnum ástarjátningar til „lengra
komna“ að ströndum Íslands þar
sem landið tekur við hlutverki
„hins elskaða“ þótt „ástkonan“ sé
hin sama. Samtímis þessum mjúku
efnishvörfum á sér stað stigvax-
andi breyting á ljóðforminu þar
sem skáldskaparmálið verður
stöðugt einfaldara og málfarið ljós-
ara, áherslan færist frá lýrísku
draumkenndu myndmáli og marg-
ræðri sjálfsmeðvitaðri ljóðfegurð
að mjúkum en stríðum og kapps-
fullum tóni sem felur erindi sitt
sífellt minna bak við tungumál
skáldskaparins uns boðskapurinn
og bókstafurinn eru beinlínis svipt-
ir klæðum í blálokin. Og virkar –
eins og ýtin nútíma arfsögn sprottin
af hvatningu víðóma náttúru raddar
sem tvíátta tímaskyn afstæðninnar
krefst að sé berháttuð og teflt gegn
eigin fjörtjóni án tafar – þótt ég
verði að viðurkenna að lokaljóðið
hafi valdið mér eilitlum vonbrigð-
um. Athygli vekur að ástin í „nýju
borginni“ (19-41) er algjörlega skil-
yrt (ef, ef, ef) – að yfirlögðu ráði á
skjön við tilfinningu fyrsta ljóðsins
sem er óskilyrt og eilíf ástarjátning
til ljóðsins eilífa og æðislega falleg
byrjun þar sem orðið sigrar jafnvel
dauðann – og virðist ekki eiga nokk-
ur tök á því að losna úr þeim álög-
um að vera óendurgoldin þar eð
hinn elskaði er dagdraumur og
staðleysa, en þarf þó ekki þar með
að vera þversögn eða fjarstæða og
ræður því m.a. tímaskyn bókarinn-
ar sem minnir lesanda sinn á að
„allt sem einu sinni var er langar
leiðir áfram“ (63) en jafnframt
„minning um ókomna tíð“ (23) –
tíminn í bókinni er sumsé afstæður
bæði í orði og verki og getur þá
jafnvel kveikt funheit samskipti
kynjanna þótt þau séu ekki til stað-
ar í raun. Hin skáldlega blekking er
þá ígildi þess sem elskaður er og
hefur sama gjaldgengi – a.m.k. „í
ljóði og draumi“ – og lesandinn
getur leyst hann af hólmi og frelsað
með eigin hamskiptum í eigin víð-
áttum einsog hugurinn girnist.
Og hið kvenlega birtist þá ekki
síst í flæðinu, eilífu streyminu sem
býr yfir krafti umbreytingar, vatni
í öllum sínum myndum, uppsprettu
ljóðorkunnar, næringu náttúrunnar
og forsendu lífs á jörðu. Sköpun er
kvenleg orka í ljóðunum og afl
þeirra kvenlegur heiðinn sköpun-
arkraftur, ást þeirra háleit og hold-
leg í senn en efast um einræði
kristninnar. Ástarjátningin til
landsins og náttúrunnar er hugheil
og trygg og á sér trúverðuga rót
sem liggur umvafin skáldskapnum
djúpt í gegnum sögu lands og þjóð-
ar að fyrsta lífsmarki.
Lesandi góður, lestu þessa bók,
hún er falleg og frísk eins og síð-
asta blómið, fyndin og yndisleg, þér
líður snöggtum betur á eftir, ljóð-
listin er unaður, erindið brýnt. Þetta
er bók sem ætlar þér nýtt og „æðra
hlutverk“, hún skorar á þig að skor-
ast ekki undan. Þú átt leik.
Sigurður Hróarsson
Þátturinn Hlaupanótan, sem er
á dagskrá Rásar 1, og verslun-
in 12 Tónar standa fyrir
áhugaverðum tónleikum
síðdegis í dag. Tónlistarmaður-
inn Kippi Kaninus mun leika
tónlist sína fyrir gesti í
húsnæði verslunarinnar á
Skólavörðustíg 15, en tónleik-
unum verður jafnframt
útvarpað beint á Rás 1 að
loknum fjögurfréttum.
Þetta eru aðrir tónleikar í
þessu nýstárlega samstarfi
Hlaupanótunnar og 12 Tóna, en
áður lék Davíð Þór Jónsson
fyrir gesti verslunarinnar og
hlustendur Rásar 1 við
frábærar undirtektir.
Tónleikarnir hefjast kl. 16.13
og eru allir velkomnir á meðan
húsrúm leyfir. - vþ
Kippi á öldum
ljósvakans
BÓKMENNTIR
Ástarljóð af landi
Steinunn Sigurðardóttir.
★★★★
Fjórar skærar ástarstjörnur
Nú á lesandinn leikinn
KIPPI KANINUS Leikur í verslun 12
Tóna í dag.
AF TVÍDÆGRU Mynd eftir Guðmund
Einarsson frá Miðdal, en um skrif
hans verður fjallað á rannsóknar-
kvöldinu í kvöld.
Nasa 8. desember
Ball ársins !
Forsala á Nasa 7. des frá kl. 13 - 16. Mi aver : 1.500.- Tryggi ykkur mi a í tíma
7. og 8. des uppselt
30. des
Þjóðleikhúsið
um helgina
Afgreiðsla miðasölu á Hverfisgötu er opin frá kl. 12.30–18.00
mán. og þri. Aðra daga frá kl. 12.30–20.00.
Símapantanir frá kl. 10.00 virka daga.
Miðasala í síma 551 1200 og á www.leikhusid.is
Leitin að jólunum lau. 8/12, sun. 9/12
uppselt
Hjónabandsglæpir fös. 7/12, lau. 8/12
síðustu sýningar
Óhapp! sun. 9/12 allra síðasta sýning
Skilaboðaskjóðan sun. 9/12 (aukasýn.)
örfá sæti laus
Konan áður sun. 9/12
ÞJÓÐLEIKHÚSIÐ