Fréttablaðið - 13.12.2007, Síða 78

46 13. desember 2007 FIMMTUDAGUR
Einstök mamma er ljúf barnasaga
sem snertir málefni sem ekki
hefur verið áður fjallað um í bók
af þessu tagi á Íslandi. Bókin sam-
anstendur af stuttum frásögnum
af atvikum í lífi lítillar stúlku, sem
litast af þeirri staðreynd að móðir
hennar er heyrnarlaus. Með sög-
unni vekur Bryndís lesendur til
meðvitundar um að rétt eins og
börn eru mismunandi eru foreldr-
ar það líka. Hún vill um leið vekja
athygli á stöðu barna sem eiga for-
eldra, sem ekki hafa náð sama
valdi á þjóðtungunni og þau sjálf.
Stúlkan í sögunni heitir Ásdís og
segir lesendum frá því hvernig
var heima hjá henni þegar hún var
lítil stelpa, eða rétt um 1970.
Í bókinni eru myndir eftir Mar-
gréti E. Laxness. Myndirnir flétt-
ast inn í textann, en eru ekki á
afmörkuðum svæðum og þeim
fylgir gjarnan texti, þýðing á tákn-
um sem fram koma á myndunum,
hugsanir þeirra sem á myndunum
eru eða það sem þeir segja. Mynd-
irnar eru í ágætum takti við sög-
una sjálfa, ljúfar og ríkar af lát-
bragði og táknmáli.
Við lestur bókarinnar komst ég
ekki hjá því að hugsa að það væri
leiðinlegt að börn skuli ekki geta
skroppið í tímavél og skrifað
bækur um sinn samtíma. Sögur
eins og þær sem Bryndís sendir
hér frá sér koma á markaðinn að
minnsta kosti þrjátíu árum of seint
til þess að börn sem búa við sömu
aðstæður geti samsamað sig full-
komlega sögupersónunum. Börn
heyrnarlausra foreldra í dag búa
að mestu leyti við aðrar aðstæður
en börnin sem sagt er frá í sög-
unni. Þeirra foreldrar þurfa ekki
að berjast fyrir því að fá bílpróf
og geta pantað táknmálstúlk við
aðstæður eins og foreldraviðtöl.
Krakkarnir í sögunni kynnast
stúlku sem á móður sem ekki talar
íslensku. Sú stúlka er í sömu spor-
um og þau, hún er túlkur fyrir
móður sína. Það hefði vel mátt
gera meira úr þeim þætti sögunn-
ar. Konurnar tvær, rétt eins og
börnin, mætast á jafnréttisgrund-
velli, þrátt fyrir gjörólíkar aðstæð-
ur. Sagan af einstakri móður
Bryndísar og þeirri upplifun að
vera dóttir hennar, er mikilvæg
heimild um sögu heyrnarlausra á
Íslandi og barna þeirra.
Einstök mamma er hugljúf og
fræðandi barnasaga sem vekur
lesandann til íhugunar um fjöl-
breytileika mannlífsins.
Hún er góð viðbót við sögur til
þess að lesa með krökkum og vekja
þá til umhugsunar um mismun-
andi kjör barna. Hildur Heimisdóttir
Barn heyrnar-
lausrar móður
BRYNDÍS GUÐMUNDSDÓTTIR
BÓKMENNTIR
Einstök mamma
Bryndís Guðmundsdóttir
Myndskreytingar: Margrét Laxness
★★★★
Hugljúf og fræðandi barnabók byggð
á endurminningum höfundar
MARGRÉT J. PÁLMADÓTTIR Kórar hennar halda tónleika um helgina.
Aðventan er mikil gósentíð fyrir
unnendur kórtónlistar þar sem
hverjir jólatónleikarnir reka aðra.
Á laugardag láta glæsilegir kvenna-
kórar undir stjórn hinnar skeleggu
Margrétar J. Pálmadóttur að sér
kveða þegar þeir koma fram á jóla-
tónleikum sem bera yfirskriftina
„Heilagt englalið“.
Á tónleikunum koma fram rúm-
lega 200 söngkonur á öllum aldri úr
Stúlknakór Reykjavíkur, Gospel-
systrum Reykjavíkur og Vox Fem-
inae. Fluttar verða margar af helstu
jólaperlum tónbókmenntanna undir
styrkri stjórn Margrétar.
Einsöngvari með kórunum er
sópransöngkonan Hanna Björk
Guðjónsdóttir, Ástríður Haralds-
dóttir leikur á orgel og Hjörleifur
Valsson og Helga Steinunn Torfa-
dóttir leika á fiðlur. Eins og sjá má
á þessari upptalningu eru meðleik-
arar kóranna ekki af lakara taginu
og því má gera ráð fyrir vandaðri
kvöldstund í félagsskap tónlistar-
fólksins.
Tónleikarnir fara fram í Hall-
grímskirkju á laugardagskvöld og
hefjast kl. 20.30. Miðaverð er 3.000
kr. við inngang en 2.500 kr. í for-
sölu. Forsala miða fer fram í Domus
Vox, Laugavegi 116, og í síma 511
3737. - vþ
Konur á öllum aldri
Arnljótur Þórir, 22ja ára, hefur
misst móður sína í bílslysi, tekist
að barna Önnu sem elur honum
myndarlega dóttur, Flóru Sól, veit
ekki hvað hann vill þó hann hafi
staðið sig vel í skóla en bregður á
að taka afleggjara frá garðyrkju-
konunni móður sinni, fara með í
erlendan blómagarð og gera hann
aftur að einum fallegasta garði í
heimi. Staðurinn er ótiltekið
klaustur á pílagrímsleið – og úr
verður hans eigin pílagrímsför til
að komast yfir móðurmissinn auk
þess sem hann fær óvænt tæki-
færi til að spreyta sig á föðurhlut-
verkinu.
Afleggjarinn eftir Auði A. Ólafs-
dóttur skiptist í þrjá hluta sem
fjalla um brottför og ferðina í
klaustrið, garðvinnuna þar og
óvænta sambúð með barnsmóður-
inni og dóttur þeirra. Það er fullt
af hnyttnum lýsingum í bókinni
eins og hæfir vel 1. persónu frá-
sögn Arnljóts. Þegar hann kveður
kaldranalegt landið þar sem
honum þykir vænt bæði um staði
og fólk „er það best geymt á frí-
merki“. (Bls. 23) Á áfangastaðn-
um, pínulitlu þorpi, er „aðeins eitt
af hverri sort, eitt gistiheimili, eitt
veitingahús, einn rakari...“ en
margar kirkjur. „Allt er þúsund
ára nema fólkið.“ (Bls. 121) Heil-
agur Jósef er bara „fósturpabbi“
meðan Arnljótur á barn sem líkist
honum. (Bls. 196)
Hlýjan í lífi hans hefur stafað
frá móður hans og minningin um
slysið og hana gengur í gegnum
alla bókina og markar líka sam-
skiptin við hitt kynið. Ferðin í suð-
rænan rósagarð með afleggjara af
sjaldgæfri rós án þyrna sem móð-
irin ræktaði er aðferð hans til að
gera upp ævi móðurinnar – þar
vinnur hann að áhugamálinu sem
þau áttu saman.
Pabbi hans glímir við sorgina
með því að fylgja uppskriftum
látnu eiginkonunnar og leitar
huggunar hjá vinkonu hennar.
Samband feðganna einkennist af
„er ekki“-spurningum pabbans –
spurningar sem bjóða ekki upp á
neinar samræður enda er Arnljót-
ur ekki maður langra samræðna.
Arnljótur vill heldur ekki verða
karlmaður eins og pabbinn, frekar
garðyrkjumaður eins og mamma.
Það er margt vel séð í bókinni
en líka ýmislegt sem dregur úr að
glöggt auga skili sér í grípandi
frásögn. Samræðurnar eru keim-
líkar og marka því ekki persón-
urnar. Arnljóti finnst sjálfum hann
vera breyttur frá því hvernig hann
var fyrir þremur árum og jafnvel
einu og hálfu ári – fólk breytist
mikið á árunum í kringum tvítugt
auk þess sem hann hefur reynt
margt – en breytingar skila sér
ekki í þeirri upplifun sem textinn
veitir.
Arnljótur glímir við kynhvötina
sem virðist fara að ónáða hann
alvarlega eftir bottlangaskurð,
botnar ekkert í kvenfólki og er
ekkert nær skilningi á því fyrir-
bæri í lokin. Það eru hlýjar lýsing-
ar á undrun Arnljóts yfir ‘afleggj-
aranum’, dótturinni sem í hans
augum er „holdgert kæruleysi“
hans (bls. 107) en um leið krafta-
verk – hann notar þetta orð án
þess að höfundur hafi stílbrögð og
mál á takteinunum til að gera þá
upplifun og söguna hrífandi. Sagan
er í hreyfingarlausri einvídd.
Lýsingarnar á lífinu í þorpinu
sem virðist vera í Miðjarðarhafs-
landi – gat ekki neglt landið óyggj-
andi niður, og kannski ekki mein-
ingin – eru grunnar. Séra Tómas
talar í delfískum setningum og
vitnar í bíómyndir í kippum eftir
áratuga horf en verður ekki trú-
verðugur fremur en klæðaburður-
inn: ég hef aldrei rekist á kaþólsk-
an prest í kaðlapeysu þó ég segi
ekki að það sé óhugsandi að þeir
klæðist öðru en prestkuflinum.
Biblíunöfnum, rósinni og gælu-
nöfnum Arnljóts er stráð um text-
ann en virka ekki á þennan les-
anda sem vel hugsuð atriði.
Skáldsaga er fyrirbæri sem
lýtur sínum eigin lögmálum og allt
í textanum þarf á einhvern hátt að
þjóna tilgangi sögunnar. Það er
nóg af áhugaverðum atriðum í
‘Afleggjaranum’, líka hugljúf saga
en það þyrfti að grisja betur til að
sagan næði krafti og afli.
Sigrún Davíðsdóttir
Óspíraðir afleggjarar
BÓKMENNTIR
Auður A. Ólafsdóttir
Afleggjarar
★★★
Hugljúf saga til að grisja