Fréttablaðið - 04.03.2008, Blaðsíða 18

18 4. mars 2008 ÞRIÐJUDAGUR
greinar@frettabladid.is
FRÁ DEGI TIL DAGS
ÚTGÁFUFÉLAG: 365
RITSTJÓRAR: Jón Kaldal og Þorsteinn Pálsson AÐSTOÐARRITSTJÓRI: Steinunn Stefánsdóttir FRÉTTASTJÓRAR: Arndís
Þorgeirsdóttir, Kristján Hjálmarsson, Trausti Hafliðason og Höskuldur Daði Magnússon (dægurmál). FULLTRÚI RITSTJÓRA:
Páll Baldvin Baldvinsson. Fréttablaðið kemur út í 103.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu,
Akureyri og þéttbýlissvæðum á suðvesturhorninu. Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni.
Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. issn 1670-3871
Kona sem bjó lengi erlendis sagði einhverju sinni við
mig, að siðfágun á Íslandi væri
mun skemmra á veg komin en við
sjálf ímynduðum okkur. Hún
væri aðeins á bláyfirborðinu eins
og þunnur glassúr. Ekki þyrfti að
klóra mikið í hann til að eitthvað
frumstætt og óheflað birtist.
Þessi glassúr kemur öðru
hvoru upp í hugann, bæði í
umferðinni og margs konar
samskiptum, en einkum og sér í
lagi þegar hinir ýmsu spéfuglar
stíga á svið eða brillera á
blogginu.
Mér er minnisstætt vetrarsíð-
degi í Kleppsholtinu þegar ég var
tólf ára og stóð í hópi vina minna
af báðum kynjum fyrir utan
bókasafnið á Hólsveginum og
tveir af strákunum, sem
náttúran var farin að hreyfa við,
fóru að segja tvíræða brandara.
Litu glettnir hvor á annan og
ögrandi á okkur hin til að vita
hvernig við brygðumst við
orðum sem ekki var að finna í
skólabókunum. Hlógu yfir-
spenntir og fyrr en varði hafði
hópurinn smitast af þessari
taugaveiklun og hló með, án þess
að vita af hverju og ætlaði aldrei
að geta hætt.
Mér fannst skólabræður mínir
og vinir dálítið hallærislegir í
þessum nýja ham. Spaugið var
hvorki með heilli hugsun né
skemmtilega ísmeygilegt. Ég var
ekki nógu veraldarvön til að
skilja að fólk hlær ekki eingöngu
að því sem er skemmtilegt, vel
sagt og því sem kemur á óvart,
heldur líka til að breiða yfir
feimni, vandræðagang og
vanmetakennd. Einnig til að
skera sig ekki úr. Vera eins og
hinir. Hlæja með af ótta við að
verða sá sem hlegið er að. Síðar
gerði ég mér grein fyrir að þetta
voru eðlileg viðbrögð og spenna
hjá krökkum á þröskuldi gelgju-
skeiðsins.
Hins vegar átti ég ekki von á
sams konar viðbrögðum hjá
fullorðnu fólki þegar ég óx úr
grasi, en margir skemmtikraftar
nema þennan streng og stytta sér
leið við að setja saman efni með
því að sletta í góm, setja upp
samsærisbros og minnast aðeins
á brjóst og rass eða fikt í
svefnherbergi og salurinn liggur
í hlátri. Virðulegt fyrirtæki bauð
nýverið starfsfólki sínu á
glæsilega árshátíð og meðan
fólkið sat skartklætt við dúkuð
borð og snæddi sælkeramat
spjallaði veislustjórinn við
gestina á sömu nótum og félagar
mínir töluðu forðum, og skemmti-
atriðin voru í sama stíl. Margir
undu þessu eflaust vel, en ég
þekki fleiri en ein hjón sem var
skapi næst að standa upp og fara
heim. Tvírætt skemmtiefni sem
er vel unnið og vel flutt er veisla,
en innihaldslaust snakk um ekki
neitt er það ekki.
Á kostnað annarra
Skopskyn er undursamlegur
eiginleiki en vandmeðfarinn.
Þegar hann birtist í léttleika,
gríni og glensi er það gleðibanki
sem stendur öllum opinn, en
þegar háð og spott eru í öndvegi
er það einkum þeim til
skemmtunar sem uppveðrast við
að lítillækka aðra. Margir
kannast við gáfumannagengi á
öllum aldri þar sem menn spegla
sig hver í öðrum, leggja upp úr að
vera fyndnir á kostnað annarra
og hlæja saman yfir hvað aðrir
séu grátlegir bjánar. Í einhverjum
kima er greinilega minnimáttar-
krampi sem þeir eru svo hræddir
við að komi upp á yfirborðið að
þeir eru alltaf í marki. Enginn
skorar hjá þeim!
Listamennirnir í Spaugstofunni
bera höfuð og herðar yfir þá sem
skemmta með glensi hér á landi
og eru ótrúlega hugkvæmir og
hæfileikaríkir. Maður er ekki
endilega hrifinn af öllu hjá þeim -
en næstum því. Og það skemmti-
legasta við þá er hvað þeim finnst
skemmtilegt að vera saman.
Kímni
Ég held mikið upp á frásögn af
atviki sem virðist ekki stórt í
sjálfu sér en er einfalt dæmi um
mikilvægi virðingar. Ekki aðeins
fyrir því sem er manni sjálfum
heilagt, heldur líka því sem
maður skilur hvorki né þekkir, en
virðir samt.
Íslendingur í viðskiptalífinu
átti fund með manni frá Asíu um
hugsanlegt samstarf. Samskipti
þeirra voru góð en formleg. Um
kvöldið snæddu þeir saman og fór
vel á með þeim. Þegar þeir stóðu
upp frá borðum bauð Asíumaður-
inn Íslendingnum að koma upp á
hótelherbergi sitt og þiggja einn
drykk fyrir svefninn.
Hann opnaði hurðina á herberg-
inu og gekk rakleitt að bar sem
þar var og tók til glös. Íslending-
urinn vissi ekki mikið um siði og
venjur í landi mannsins en hafði
lesið að gestir færu aldrei yfir
þröskuldinn á heimili gestgjafa
fyrr en þeim hefði verið boðið
formlega inn. Hann staldraði því
við framan við dyrnar. Asíumað-
urinn leit um öxl og spurði hvað
hann vildi drekka. Þegar hann sá
hvar hann stóð, skildi hann á
augabragði að Íslendingurinn var
að sýna hans lífsháttum virðingu.
Hann sagði ekkert en bauð honum
inn. Andrúmsloftið var gjörbreytt
og samningurinn í höfn.
Skopskyn og spéfuglar
Í DAG | Kímni
JÓNÍNA MICHAELSDÓTTIR
UMRÆÐAN
Einkavæðing orkufyrirtækja
Árið 1991 var Davíð Oddsson borgar-stjóri í Reykjavík og nýkjörinn for-
maður Sjálfstæðisflokksins. Þann 17/3
það ár var í Morgunblaðinu haft eftir
formanninum, að „leita eigi leiða til að
selja einkaaðilum orkufyrirtæki á borð
við Landsvirkjun, Rafmagnsveitu
Reykjavíkur og Hitaveitu Reykjavíkur“.
Og hver skyldi nú vera ástæðan fyrir
þessari hugljómun formannsins? Ástæðan er,
segir Davíð, „að þarna eru öflug, skuldlaus fyrir-
tæki og ætti að vera auðvelt að koma þeim í verð“.
Svo mörg voru þau orð.
Innihaldið er grunnuppskriftin að einkavina-
væðingu arðgefandi eigna almennings. Svo sem
alþjóð er kunnugt hefur sölumennska í þessum
anda verið stunduð ótæpilega undir stjórn Einka-
væðinganefndar. Með öðrum orðum er í góðu lagi
að byggja orkuver og raunar hvað sem er fyrir
almannafé, en þegar og ef sá dagur rennur upp, að
þau eru skuldlaus orðin, eru þessi fyrir-
tæki allt í einu orðin svo dásamlega auð-
seljanleg, að ekkert vit er í því að almenn-
ingur eigi þau lengur og hafi af þeim
hagnað. Geir H. Haarde hafði ungur
numið þessi fræði við hné lærimeistar-
ans, enda fór hann létt með að selja einka-
aðilum eignahlut ríkisins í Hitaveitu
Suðurnesja sl. vor.
Hvað er þá nýjast í orkumálum þjóðar-
innar? Nýlundan er eftirfarandi: Yngri
kynslóð Sjálfstæðisflokksins í borgar-
stjórn Reykjavíkur með formann OR
innanborðs hefur lýst því yfir, að OR skyldi ekki
selja. Hins vegar skuli hún áfram vera í eigu
almennings. Þetta er engin smá yfirlýsing úr
þessari átt og alveg á skjön við orð og gjörðir
þeirra flokksforingjanna Davíðs og Geirs. Nú er
bara að vona að guð láti gott á vita og að boðskapur
Davíðs, svo sem hann birtist í Mogganum 1991 sé
endanlega úr gildi fallinn.
Höfundur er læknir.
Eru Davíðssálmar gjaldfallnir?
LEIFUR JÓNSSON
Blikur á lofti
Einar K. Guðfinnnsson ávarpaði
Búnaðarþing um helgina og lýsti
þar miklum áhyggjum af háu verði
á áburði, fóðri, eldsneyti, öðrum
aðföngum og fjármagni sem nú skylli
með ofurþunga á landbúnaðinn: „Án
þess að ég ætli að hafa uppi neina
heimsendaspádóma, þá þarf ekki
mikinn snilling til þess að sjá að þetta
mun með einhverjum hætti bitna á
bændum, afurðastöðvum og neyt-
endum.“ Ekki er það nú gott en
þó huggun harmi gegn að stutt
er síðan Einar lýsti yfir miklum
áhyggjum af stöðu loðnunnar.
Nokkrum dögum síðar var hún
fundin og veiðar hafnar á ný.
Kannski er það boðberi
góðra tíðinda þegar Einari
líst ekki á blikuna.
Nýr verndari
Fiðrildavika Unifem hófst formlega í
gær sem er liður í alþjóðlegri baráttu
gegn kynbundnu ofbeldi. Kristín
Ólafsdóttir tekur við af Ásdísi Höllu
Bragadóttur sem verndari UNIFEM
í ár. Bakhjarlar Fiðrilda vikunnar eru
Landsbankinn og Eimskip; fyrirtæki
sem eru að stórum hluta í eigu
tengdaföður Kristínar, Björgólfs
Guðmundssonar. Þetta geta önnur
samtök haft í huga þegar þau vantar
peninga – það er vænlegt til
árangurs að leita á náðir tengda-
dætra auðmanna.
Vondur endir
„Endirinn á
danska
sjónvarps-
þættinum
Forbrydelsen – Glæpnum – var ekki
eins góður og aðdragandi hans,“ skrifar
Björn Bjarnason dómsmálaráðherra
á heimasíðu sína. Björn veltir fyrir sér
hvort það sé vegna endalokanna sem
þátturinn hefur ekki unnið til alþjóð-
legra verðlauna en játar að hafa ekki
hugmynd um hvað dómnefndir leggi
til grundvallar í þessum efnum. „Hinu
má ekki heldur gleyma,“ bætir Björn
við, „að dómnefndum getur skeikað á
þessu sviði eins og öðrum.“ Hér
er Björn mögulega að vísa til
dómnefndarinnar sem mat á
dögunum þrjá umsækjendur
um embætti héraðsdómara
hæfari en þann sem
hreppti að lokum hnoss-
ið. Mörgum fannst það
ekki góður endir heldur.
bergsteinn@frettabladid.isS
öfnunarátak UNIFEM fyrir konur í þremur stríðshrjáð-
um löndum hófst í gær undir yfirskriftinni Fiðrildavika.
Fiðrildið, merki vonar og styrksins í mýktinni, hefur verið
táknmynd fyrir umbreytingar í lífi fólks í átt til frelsis.
Í Fiðrildavikunni á að safna peningum til þess að hægt
sé að styrkja verkefni í baráttu gegn kynbundnu ofbeldi í Súdan,
Líberíu og Lýðveldinu Kongó. Í þessum löndum, líkt og öðrum
löndum þar sem stríð hefur ríkt, hefur kynbundið ofbeldi verið
notað sem baráttutæki í átökunum. Konum er kerfisbundið nauðg-
að, ýmist af einstökum hermönnum eða hópum. Þær eru barnaðar
og vísvitandi sýktar af HIV-veirunni til að brjóta niður samfélag
óvinarins. Þeim er rænt og þær afhentar hermönnum sem „bónus“
fyrir vel unnin störf.
Það er ómögulegt að reyna að setja sig í spor þeirra kvenna sem
verða fyrir slíku ofbeldi. Allt of oft hefur það verið gagnrýnt að
þegar alþjóðasamfélagið reynir að stilla til friðar á átaka svæðum,
eða í störfum friðargæslu þegar átökum linnir, að konurnar
gleymast og hermenn og friðargæsluliðar hafi ekki næga þekk-
ingu til að aðstoða konur í þessari aðstöðu. Þetta eru konur sem
ekki hafa nægjanlegt vogarafl í sínu samfélagi eða í alþjóðasamfé-
laginu. Því er mikilvægt að bregðast vel við söfnun sem þessari.
Í þessum þremur löndum, Súdan, Lýðveldinu Kongó og Líberíu
er staða kvenna veik fyrir. Í Súdan er til að mynda félags- og efna-
hagsstaða kvenna einna verst í allri Austur-Afríku. Rúmlega 80
prósent kvenna í Súdan eru ólæsar. Allra fátækustu íbúar landsins
eru konur.
UNIFEM styrkir margvísleg verkefni á ári hverju og mun
styrktarféð sem safnast hér á landi renna til slíkra verkefna. Á
síðasta ári var til dæmis ákveðið að styrkja verkefni í Lýðveldinu
Kongó. Markmið þess verkefnis er að styðja konur sem hafa orðið
fyrir ofbeldi og eru sýktar af HIV-veirunni eða með eyðni. Með
verkefninu voru konur meðal annars styrktar í gegn um „smálána-
banka“ en sjö slíkir voru opnaðir í landsbyggðarhéruðum Kongó.
Slíkir bankar lána konum lágar upphæðir til kaupa á húsdýrum
eða tækjum til að létta sér vinnuna. Eins og reynslan hefur sýnt á
Indlandi er áhættan við þessi lán lítil, því þau eru greidd til baka.
Þá var einnig ákveðið að styrkja verkefni í Líberíu þar sem
borgarastyrjöld hafði geisað í fjórtán ár. Komið hafði í ljós hversu
algengt kynbundið ofbeldi var í landinu. Til að mynda var um
fjórðungur allra tilkynntra mannréttindabrota nauðganir. Verk-
efnið sem styrkt var á að styðja kvennasamtök til að fylgjast með,
skjalfesta og tilkynna um ofbeldi gegn konum. Þá á að þjálfa lög-
reglu til að fylgja eftir nýjum lögum sem vinna eiga gegn kyn-
bundnu ofbeldi sem og alþjóðlegum sáttmálum sem Líbería hefur
staðfest.
UNIFEM á Íslandi biður almenning að hafa fiðrildaáhrif; að hafa
í huga kenninguna um að vængjasláttur fiðrilda geti haft gríðar-
leg áhrif á veður í öðrum heimshluta. Peningunum sem safnast
verður svo varið í verkefni, líkt og þau sem hér að ofan eru nefnd,
og munu hafa gríðarleg áhrif í þágu kvenna og stúlkna í þessum
löndum.
Söfnun UNIFEM fyrir stríðshrjáðum konum:
Að verða frjáls
eins og fiðrildi
SVANBORG SIGMARSDÓTTIR SKRIFAR