Fréttablaðið - 24.07.2008, Blaðsíða 16

16 24. júlí 2008 FIMMTUDAGUR
Bráðnun jökla má vel sjá á Breiða-
merkursandi þar sem Jökulsárlón
stækkar á miklum hraða.
Lónið sást fyrst árið 1934 og
er nú að nálgast tuttugu ferkíló-
metra að flatarmáli, að sögn Helga
Björnssonar. Lónið hefur stækkað
hratt síðustu ár og ekkert lát virðist
á þeirri þróun.
Undir skriðjöklinum er 25
kílómetra renna sem nær allt að
þrjú hundruð kílómetra undir
sjávarmál. Helgi er því fullviss að
við óbreyttar aðstæður muni lónið bara halda áfram að stækka.
LÓNIÐ STÆKKAR Á MIKLUM HRAÐA
JÖKULSÁRLÓN
FRÉTTASKÝRING
HELGA TRYGGVADÓTTIR
helgat@frettabladid.is
Uppi hafa verið hugmyndir, frá þingmönnum stjórnarandstöðu sem og ríkis-
stjórnar, um að endurreisa Þjóðhagsstofnun.
Þjóðhagsstofnun tók til starfa 1. ágúst árið 1974. Fyrsti forstjórinn var Jón
Sigurðsson, sem gegnir nú stöðu bankastjóra Norræna fjárfestingabankans.
Meðal verkefna Þjóðhagsstofnunar var að semja þjóðhagsspár og -áætlanir
og láta alþingismönnum og nefndum Alþingis í té upplýsingar og skýrslur um
efnahagsmál. Stofnunin var lögð formlega niður 1. júlí 2002. Síðasti forstjór-
inn var Þórður Friðjónsson sem nú er forstjóri Kauphallarinnar. Ástæðan var
að greiningadeildir bankanna sem og sérfræðiaðilar vinnumarkaðarins höfðu
nokkurn veginn tekið við hlutverki Þjóðhagsstofnunar. Hagstofa Íslands og
fjármálaráðuneytið tóku við starfsemi Þjóðhagsstofnunar. Öllum starfsmönn-
um Þjóðhagsstofnunar var boðið annað starf hjá þeim stofnunum sem tóku
við verkefnunum. Dýrara var árið 2003 fyrir ríkið að reka starfsemi Þjóðhags-
stofnunar sundraða, í fjármálaráðuneytinu og Hagstofunni, en sameinaða.
Hverjir hafa stutt það að endurreisa Þjóðhagsstofnun?
Vinstri-Græn hafa nokkrum sinnum lagt fram frumvarp á Alþingi þess efnis að
endurvekja Þjóðhagsstofnun, en það frumvarp hefur aldrei fengið afgreiðslu.
Valgerður Sverrisdóttir, varaformaður Framsóknarflokksins sagði í Fréttablaðinu í
fyrradag að líklega hefði ekki átt að leggja Þjóðhagsstofnun niður á sínum tíma,
en Valgerður var ein þeirra sem var í stjórnarliðinu á þeim tíma. Ágúst Ólafur
Ágústsson og Lúðvík Bergvinsson lýstu einnig yfir stuðningi við þessa hugmynd.
Hvaða hugmyndir hafa verið uppi um endurreisnina?
Í frumvarpi Vinstri-grænna er lagt til að Þjóðhagsstofnun yrði sjálfstæð stofnun
sem heyrði undir Alþingi. Stofnunin mundi þá starfa í skjóli Alþingis, líkt og
Ríkisendurskoðun og Umboðsmaður Alþingis. Illugi
Gunnarsson, þingmaður Sjálfstæðisflokksins
viðrar hins vegar aðra hugmynd. Hann
leggur til að Alþingi geri samstarfssamning
við Hagfræðistofnun HÍ sem gæti gert
þjóðhagsspár og útreikninga líkt og
Þjóðhagsstofnun gerði.
FBL-GREINING: ÞINGMENN VILJA NÝJA ÞJÓÐHAGSSTOFNUN
Vilja að stofnunin
starfi í skjóli Alþingis
„...fyrst á visir.is“
...ég sá það á visir.is
FRÉTTASKÝRING: Bráðnun jökla
Vatnajökull gæti komið bet-
ur undan sumri en í fyrra
vegna þess hversu mikið
snjóaði í vetur. Allar líkur
eru þó á að jökullinn haldi
áfram að rýrna eins og á
hverju ári síðustu tólf ár.
„Ný jökulsker eru að birtast og
þau sem fyrir voru verða sífellt
stærri,“ segir Helgi Björnsson
jöklafræðingur. „Einnig má sjá
heilu fjöllin rísa upp úr jöklinum
þar sem fjallstindar stingast í
gegnum ísbreiðuna sem situr
eftir í dölum.“
Helgi flýgur reglulega yfir
Vatnajökul og fylgist grannt með
ástandi jökulsins. „Jökullinn
hefur að jafnaði tapað einum
metra af ís á ári undanfarin ár,“
segir Helgi. „Tapið er þó ekki
jafndreift um jökulinn heldur
mest niðri við sporðana auk þess
sem fjallstindar eru að verða
íslausir.“
Verra á sama tíma í fyrra
Leiðangur sem kannaði ástand
Vatnajökuls um síðustu helgi
segir ástandið þó betra nú en á
sama tíma í fyrra.
„Heldur meira snjóaði síðasta
vetur en árin á undan og það ver
jökulinn fyrir sumarbráðnun nú,“
segir Helgi.
„Jökullinn er hvítari vegna
þess að enn eimir eftir af vetrar-
snjónum sem endurkastar sólar-
geislum betur. Þess vegna eigum
við von á heldur minni leysingum
næstu vikur heldur en verið hefur
undanfarin ár.“
Jökullinn heldur áfram að rýrna
Helgi segir þó enn eiga eftir að
koma í ljós hvernig veðurfar það
sem eftir lifir sumars fari með
jökulinn.
„Ef ekki kemur til hitabylgja
ætti bráðnunin að öðru óbreyttu
að verða minni en þessi síðustu
ár,“ segir Helgi.
Hann á þó ekki von á öðru en að
jökullinn rýrni í ár eins og hann
hefur gert á hverju ári síðastliðin
tólf ár þrátt fyrir að tapið gæti
orðið minna nú.
Eldgos og snjóléttir vetur
Mesta tap sem orðið hefur á jökl-
inum sást árin 1997 og 2005, að
sögn Helga.
„Fyrra árið bráðnaði mikið
vegna ösku sem lá yfir jöklinum
eftir eldgos í Gjálp. Síðara árið
var aftur á móti óvenju hlýtt auk
þess sem veturinn á undan var
snjóléttur.“
Helgi segir að ef lítið snjói að
vetrarlagi komi jökulísinn fyrr í
ljós þegar snjóþekja vetrarins
bráðnar ofan af. Ísinn er dekkri
að lit og bráðnar því mun hraðar í
sólskininu en vetrarsnjórinn.
Horfnir eftir 150 ár
„Jafnvel við óbreytt loftslag
myndu jöklarnir láta mikið á sjá
næstu áratugina og verða alveg
horfnir eftir um þrjú hundruð ár,“
segir Helgi.
„Því er hins vegar spáð að hlýn-
unin verði mun hraðari og miðað
við þær spár höfum við reiknað
út að jöklarnir hverfi á helmingi
styttri tíma eða um 150 árum.“
Alltof hlýtt fyrir jöklana
Helgi segir loftslagið nú einfald-
lega of hlýtt fyrir jöklana.
„Jöklarnir stækkuðu á kulda-
skeiði sem geisaði hér frá þrett-
ándu öld og fram til loka nítjándu
aldar,“ segir Helgi.
„Nú hefur hins vegar hlýnað í
veðri alla tuttugustu öldina og á
meðan hafa jöklarnir látið á sjá,
einkum þó síðastliðinn áratug.“
Helgi telur litlum vafa undir-
orpið að öra rýrnun allra síðustu
árin megi rekja til gróðurhúsaá-
hrifa og hlýnunar jarðar.
„Aukin mengun veldur hlýnun
og það eru allar líkur á því að
sífellt muni herða á þeirri þróun,“
segir Helgi.
Tindar rísa upp úr jökli
SKEIÐARÁRJÖKULL Fjallstindur gægist upp úr ísbreiðunni en jökulísinn situr eftir í dölum. Jökulsker stækka með hverju árinu.
MYND/HELGI BJÖRNSSON
HELGI BJÖRNSSON Jöklafræðingur segir
lítinn vafa leika á því lengur að hraða
rýrnun jökla undanfarin ár megi rekja
til hlýnunar jarðar af völdum gróður-
húsaáhrifa. FRÉTTABLAÐIÐ/STEFÁN
RÝRNUN JÖKLANNA Vatnajökull hefur tapað hluta af jökulísnum á hverju ári síð-
ustu tólf ár, mest árin 1997 og 2005 þegar annars vegar kom til eldgos og hins
vegar hitabylgja að sumri eftir snjóléttan vetur.
AFKOMA VATNAJÖKULS
2
1
0
-1
-2
-3
1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008
■ Vetrarsnjór
■ Sumarbráðnun
■ Afkoma jökulsinsmetrar
krónum lagið
Frá
Fyll'ann takk!
Á Tónlist.is getur þú nálgast yfir 50.000 lög og fyllt
spilarann þinn af topptónlist. Allt efni á Tónlist.is er
ólæst (DRM laust) og kostar frá 79 krónum lagið.
Þannig getur þú fært tónlistina hindrunarlaust á milli
tölvunnar, spilarans og farsímans.
Vertu tilbúinn í sumarfríið!