Fréttablaðið - 16.08.2008, Qupperneq 52

32 16. ágúst 2008 LAUGARDAGUR
Þ
úsundir Þjóðverja lesa
bækur Arnalds Indriða-
sonar og hafa sumir af
dyggustu lesendum
hans komið til Íslands í
„pílagrímsferð“.
Þessar ferðir, Troll Tours í Þýska-
landi, eru skipulagðar og undir
stjórn þýðandans Colettu Bürling.
Coletta Bürling var yfirmaður
Goethe-stofnunarinnar í Reykjavík
frá 1983-1998.
Rithöfundurinn Steinunn
Sigurðar dóttir ku hafa sagt það
vera lán í óláni að Goethe-stofnun-
inni var lokað (vegna sparnaðar)
því þá gat Coletta hafist handa við
að þýða íslenskar bækur á þýsku.
Bürling hefur þýtt fjórar bækur
Steinunnar, níu af bókum Arnalds
Indriðasonar, þrjár eftir Viktor
Arnar Ingólfsson, fjórar eftir Krist-
ínu Marju Baldursdóttur og bókina
Dís á þýska tungu.
Ég heimsótti þessa fjölfróðu og
afkastamiklu konu í húsi sínu á Sel-
fossi þar sem hún var heima í stuttu
leyfi milli ferða sem leiðsögumað-
ur. Hún sýndi mér fallegan garð og
sagði mann sinn Kjartan eiga heiður-
inn af honum því sjálf væri hún
mest á ferð um landið á sumrin.
„Ég bjó í 25 ár á Vatnsendahæð í
Kópavogi með útsýni í allar áttir, en
þegar ég opnaði blaðið einn daginn
og sá teikningar sem sýndu blokkir
á lóðinni minni ákvað ég að flytja
hingað á Selfoss í staðinn.“
Hvenær hófust kynni þín af
Íslandi?
„Kynni mín af Íslandi hófust árið
1970. Ég er frá Düsseldorf en var að
læra „skandinavistik“, eða norræn
fræði, í Münster.
Þar hitti ég prófessor frá Köln
sem talaði íslensku. Hann spurði
mig hvort ég vildi ekki sækja um
styrk til þess að lesa íslensku við
Háskóla Íslands í einn vetur. Ég
hafði lesið norsku, þó enga íslensku,
en sótti samt um. Síðan leið sumarið
án þess að ég fengi svar og námið
átti að hefjast 1. september. Hinn
28. ágúst hringdi ég til Háskóla
Íslands og spurði hvort búið væri
að ákveða hver fengi þennan styrk.
Konan sem svaraði sagði að það
væri ég enda enginn annar umsækj-
andi. Ég hugsaði: „hvaða land er
þetta eiginlega sem enginn vill fara
til?“
En ég fór nú samt og las ekkert
nema íslenska málfræði við Háskóla
Íslands í einn vetur, og sneri síðan
aftur heim til Þýskalands.“
Og vildir aldrei aftur fara til
Íslands?
„Jú jú, ég vissi að ég var ekki
búin með þetta land, ég bara fann
það á mér. Síðan var það árið 1977
að það losnaði staða sendikennara í
þýsku við Háskóla Íslands svo ég
sótti um og fékk hana og hef búið
hér síðan. Þegar Goethe Menningar-
stofnunin opnaði útibú frá Ósló í
Reykjavík árið 1983 varð ég for-
stöðukona þess. Þá hafði ég ekki
tíma til að þýða en þýddi samt Tíma-
þjófinn eftir Steinunni Sigurðar-
dóttur.“
Nú vinnur þú einnig sem leiðsögu-
maður?
„Já þegar Goethe-stofnunin var,
því miður, lögð niður vegna sparn-
aðar þá varð ég að finna upp á ein-
hverju nýju. Svo ég fór í leiðsögu-
skólann, þar sem ég kenni nú reynda
líka, og hef verið að vinna við það á
sumrin síðan.“
Hvernig líkar þér það?
„Það er gaman að ferðast, sýna
landið og vera með fólki því það er
einmanalegt að sitja við tölvu og
þýða. Ég fer alltaf í svona fimm til
sex hringferðir. En þegar sumarið
er búið og túristarnir farnir þá er
ég fegin að fá að vera í friði ein og
vinna. Svo þetta er bara ágætis
blanda, besta af báðum heimum.“
En hvernig stóð á því að þú fórst
að þýða bækur Arnalds Indriðason-
ar?
„Jú það vantaði íslenskan höfund
í norrænu krimmaflóruna sem
hefur notið vinsæla í Þýskalandi.
Sjálf hafði ég satt best að segja ekki
mikla trú á íslenskum glæpa-
sögum.“
Af hverju?
„Af því að það voru svo fáir
glæpir framdir hérna svo ég trúði
því ekki að það væri hægt að skrifa
þannig sögur hér. En ég vissi að
útgefendur Arnalds voru búnir að
vera á bókamessunni í Frankfurt að
reyna að selja hann án árangurs.
Enginn virtist hafa áhuga á því að
gefa út íslenskan höfund sem hét
þessu ómögulega nafni. Nú eru
eflaust margir þýskir útgefendur
sem naga sig í handarbökin,“ segir
Coletta og brosir.
Hvað gerðist svo?
„Claudia, sem ég kynntist þegar
hún var þýskur lektor og kom í
starfskynningu til mín hjá Goethe-
stofnuninni í Reykjavík árið 1988,
fór að starfa sem útgefandi hjá
Lübbe, sem er stórt þýskt forlag
sem sérhæfir sig í glæpasögum.
Claudia stakk upp á því að við tvær
gerðum eitthvað saman svo ég
benti henni á Arnald. Hún bað mig
að þýða eina bók og síðan fóru
hjólin að snúast. Árið 2000 kom
Mýrin, sem ég þýddi fyrst, út í
Þýskalandi. Lübbe, forlag Claudiu,
bauð blaðamönnum og ljósmynd-
urum frá stærstu blöðum Þýska-
lands í lúxus ferð til Íslands. Ég var
leiðsögumaður þeirra. Það var ekk-
ert til sparað og þeir ferðuðust um
allt, tóku viðtöl við Arnald og
bjuggu meðal annars á Hótel Holti
í Reykjavík. Þegar ég spurði mark-
aðsstjóra Lübbe hvort það væri
ekki dýrt að bjóða öllum þessum
blaðamönnum í svona fína ferð þá
sagði hún: Það kostar jafn mikið og
ein heilsíðuauglýsing í stóru blaði
en gefur margfalt meira. Hún hafði
rétt fyrir sér, því þegar þessir tíu
blaðamenn voru búnir að skrifa
greinar sínar um Íslandsferðina
var Arnaldur orðinn þekktur í
Þýskalandi.“
Hvernig er að þýða hann?
„Það er bara skemmtilegt.
Reyndar finn ég stundum að honum
hefur legið á og þá finn ég villur.“
Hvernig þá?
„Til dæmis í síðustu bókinni
sinni þá lét hann mann loka sömu
skúffunni tvisvar.“
Og hvað gerði þýðandinn þá?
„Nú, ég leiðrétti það auðvitað. Nú
hef ég lokið við að þýða Konungs-
bók og Harðskafi kom út í júní.“
Þú hefur farið með Arnaldi til
Þýskalands?
„Já, af því að hann talar ekki
þýsku. Sem betur fer hefur fólk þar
enn gaman af því að hlusta á upp-
lestur. Til dæmis þegar við vorum á
bókamessunni í Leipzig þá las Arn-
aldur svolítið upp á íslensku í gam-
alli byggingu Héraðsdóms Leipzig-
borgar og síðan las ég á þýsku.
Umhverfið og stemningin var
spennandi og í stíl við efnið. Oftast
er það einhver leikari sem les og
mér finnst þetta miklu skemmti-
legra heldur en að vera alltaf með
enskuna á einhverri stórri kaup-
stefnu. Arnaldur er sannarlega
kominn með tryggan hóp lesenda í
Þýskalandi.“
Og nú kemur fólk í pílagrímsferðir
á slóðir Erlends lopapeysulöggu?
„Já, ég hef farið með þýska les-
endur í tvo þannig túra í vor og það
stendur til að fara í tvær í haust.
Ferðirnar í sumar voru reyndar
bæði á slóðir bóka Viktors Arnars
og Arnaldar. Við fórum um miðbæ-
inn og Vestfirði, sem koma fyrir í
Dauðarósum. Svo var auðvitað farið
að Kleifarvatni og spurt mikið við
kirkjugarðinn á Hvalsnesi. Ég
þurfti að rifja heilmikið upp áður en
ég fór í fyrstu ferðina því þýskir
lesendur eru mjög nákvæmir og
muna allt úr bókunum. Ég fékk
margar spurningar um staði, fjöll
og hús. Gerðist þetta ekki örugg-
lega þarna, og svo framvegis. Nú
hefur Kleifarvatn fyllst aftur og ég
verð að segja að það urðu sumir
fyrir vonbrigðum með það. Einnig
vildu margir vita hvort hótelið sem
þau gistu á í Reykjavík væri það
sama og í Röddinni. En Arnaldur
passar sig á því að segja það ekki
nákvæmlega.“
Verður framhald á þessum ferð-
um?
„Já, það verða minnst tvær í haust
ef nógu margir skrá sig. Þessar
ferðir eru sennilega einu skipulögðu
ferðirnar um Ísland þar sem ekki er
farið á Gullfoss og Geysi.“
En hvers vegna eru næstum því
alltaf torfbæir á forsíðum bóka Arn-
alds í Þýskalandi?
„Það er forlagið sem vill þetta.
Reyndar ætluðu þau að setja Geysi
utan á Mýrina en Arnaldur kom í
veg fyrir það.
Þegar ég þýddi bók Viktors Arn-
ars, Flateyjargátuna, komu þau
með mynd af grænlensku þorpi
með ísjökum í kring á forsíðuna.
Þá spurði ég: „hvaða vitleysa er
þetta?“ Nú er mynd frá Flatey á
forsíðunni.“
Hvað finnst þér hafa breyst
síðan þú fluttir til Íslands árið
1977?
„Þegar ég kom hingað fyrst þá
fór fólk bara í heimsóknir, bankaði
uppá og labbaði inn í kaffi. Það
fannst mér skemmtilegt. Nú er
Reykjavík orðin eins og aðrar
borgir í Evrópu þar sem fólk
skipuleggur tíma sinn og hefur
minni tíma til að rabba. Því miður.
Sumt hef ég lært líka hérna og ég
hef breyst eflaust sjálf.“
Hvernig þá?
„Í Þýskalandi þykir það sjálf-
sagt að segja nákvæmlega það
sem manni finnst, vera mjög
hreinskilinn án þess að fólk verði
móðgað. Hér er það öðruvísi og
maður verður að taka tillit til þess.
Tala aðeins í kringum hlutina og
tónninn skiptir líka máli. En...“
segir Coletta ákveðin.
„...Umhverfisvitund Íslendinga
er enn tuttugu til þrjátíu árum á
eftir tímanum. Þegar menn voga
sér að tala um að vera náttúru-
vænir...“ Hún hristir höfuðið: „Það
vantar hérna að það er svo erfitt
að ræða hlutina. Þú ert bara
stimplaður eitt eða annað. Með
eða á móti virkjunum. Ekki hægt
að fara upp á vitsmunalegt plan í
umræðunni. Þú getur ekki auglýst
Ísland sem ósnortið land og á sama
tíma selt það á útsölu og eyðilagt.
Það eru manneskjurnar, náttúran
og menningin sem dregur fólk til
Íslands. Ég verð bara að segja það
að mér finnst það vera glæpur að
breyta farvegi heillar jökulár. Að
þurrka upp farveg fljóts sem
hefur runnið þar í árþúsundir. Það
er stærri glæpur en hægt er að
skrifa inn í nokkra sögu.“
Glæpur að breyta farvegi jökulár
Nýjasta bók Arnalds Indriðasonar, Harðskafi, kallast á þýsku „Todesrosen“ og kom nýlega út þar í landi í þýðingu Colettu
Bürling. Hún hefur um nokkurra ára skeið verið afkastamikill þýðandi íslenskra bókmennta og haft hönd í bagga um frama
Arnalds Indriðasonar á þýska markaðssvæðinu. Hann ógnar nú veldi Hennings Mankell, hins virta sænska krimmahöfundar,
sem vinsælasta norræna höfundarins þar um slóðir. Helga Brekkan hitti Colette á heimili hennar á Selfossi.
ÞÝÐANDINN Coletta Bürling er einn afkastamesti þýðandi íslenskra bókmennta á þýsku um þessar mundir. MYND/HELGA BREKKAN