Fréttablaðið - 04.09.2008, Blaðsíða 52

32 4. september 2008 FIMMTUDAGUR
UMRÆÐA
Halldóra Thoroddsen skrifar
um skipulagsmál
Gott borgarskipulag sparar sálfræðikostnað. Gott borg-
arskipulag sparar eldsneytis-
kostnað. Gott borgarskipulag
lækkar heilbrigðiskostnað. Gott
borgarskipulag minnkar mengun.
Gott borgarskipulag er ein for-
senda þeirra breytinga sem við
þurfum að takast á við á næstu
áratugum.
Við þurfum að tengja sundrað-
an heim sem hefur aftengst í
blindri tæknihyggju. Við getum
ekki lengur hugsað um heilbrigð-
iskerfi án tillits til daglegs hegð-
unarmynsturs sem á stóran þátt í
líkams-, sálar- og félagsheilsu.
Atvinnu- og fjármálalífið getur
ekki lengur gengið blint og firrt á
náttúruna, þar þarf að huga að
mannúð, siðferði og umhverfi.
Svona mætti áfram telja. Lausn-
irnar þurfa að taka til sálar, sið-
ferðis og efnisheims. Þessi teng-
ing er brýnasta
verkefni sam-
tímans. Gott
borgarskipu-
lag snýst ein-
mitt um þetta
þrennt. Mann-
úðlegt borgar-
skipulag tekur
mið af mannin-
um, menningu
hans og
afkomu.
Þéttleiki
byggðar er forsenda heilbrigðs
borgarlíkama. Í hæfilegum þétt-
leika er hægt að bjóða upp á versl-
un í göngufæri og góðar almenn-
ingssamgöngur. Því fleiri íbúar
þess fleiri kúnnar. Nýting á
grunnþjónustu verður betri,
vatns- og rafmagnslagnir styttri,
notkun einkabílsins minni.
Umhverfið verður skemmtilegra
með fólki á kreiki, lífið léttara.
Reykjavík er ákaflega sorglegt
dæmi um vestræna bílaborg með
öllum þeim ókostum sem slíku
fyrirkomulagi fylgir. Kostnaði í
formi vegakerfis, lagna, elds-
neytis og tíma. Þjáninga í formi
einmanaleika, hreyfingaleysis,
bílslysa, mengunar og óhagræðis.
Tvær milljónir Parísarbúa byggja
jafn stórt svæði og rúmt hundrað
þúsund Reykvíkinga kemst af
með, svo dæmi sé tekið til saman-
burðar.
Hugtakið þétting byggðar hefur
verið gróflega misnotað í íslenskri
borgarpólitík. Hugtakið var yfir-
skrift síðasta aðalskipulags borg-
arinnar en var notað þar sem
innantómt skrautyrði. Með upp-
byggingu hinna nýju úthverfa
sem það fól í sér og nú eru að
verða að veruleika, fækkar íbúum
á hektara úr 16 í 14 til ársins 2024
og eknum kílómetrum fjölgar um
15% á hvern íbúa. Á skipulags-
tímabilinu minnkar þéttleikinn
öfugt við yfirskrift skipulagsins.
Við horfum dofin á framganginn.
Hugtakið hefur hins vegar oft
verið nýtt í þágu niðurrifsafla í
þéttasta borgarhluta Reykjavík-
ur til þess að uppræta fortíð
okkar.
Í borgarstjórnarumrótinu sem
við erum farin að umbera sem
náttúrufyrirbæri, snýst umræð-
an ekki um þessar nauðsynlegu
tilvistarspurningar heldur um
menn og völd. Sjálfstæðisflokkur
fórnaði flugvallarflutningi fyrir
völd í síðasta umbroti og félags-
hyggjuflokkarnir hafa á ögur-
stundu alltaf lúffað fyrir sam-
gönguráðherrum sem virðast líta
á það sem köllun sína að standa í
vegi fyrir eðlilegri borgarþróun.
Eftir síðustu nýbyggingahol-
skeflu heiðabýla stöndum við nú
frammi fyrir orðnum hlut, skað-
inn er skeður. Viðvörunarraddir
hafa ekki mátt við sérhagsmun-
um og eða vanahugsun.
Framtíðarspár reikna þó með
miklu byggingarmagni á höfuð-
borgarsvæðinu næstu áratugi
þótt hægst hafi á í bili. Í kreppum
gefst tími til að staldra við og losa
sig við gamla hugmyndafræði
sem hefur gefist illa og skapað
okkur ákaflega óhagstæða og
mannfjandsamlega umgjörð.
Nútíma byggðarsjónarmið þurfa
að verða leiðarljós næstu skrefa í
borgarmálum, hvar í flokki sem
fulltrúar okkar standa, hvort sem
þeir hallast til vinstri eða hægri.
Það þarf að byggja innávið, þétta
byggð, til þess að sjálfsögð borg-
arstarfsemi svo sem strætó og
þjónusta í hverfum fái þrifist.
Um þessar mundir er rætt um
framtíð almenningssamgangna,
hagræðingu og fækkun ferða. Það
er segin saga að þegar strætó er
til umræðu er eilíft tönglast á tapi
og styrkjum en margfaldan kostn-
að við einkabílinn kjósum við að
kalla framkvæmdir en ekki tap
og styrki. Það vekur furðu upp-
lýstra þegna að fulltrúar þeirra
ræða málefnið í fullkomnu tóma-
rúmi og tengja vandamálið ekki
við orsök vandans: hina dreifðu
byggð höfuðborgarsvæðisins.
Um leið og sjúklingurinn strætó
fær bráðaþjónustu, er nauðsyn-
legt að einhenda sér í að uppræta
orsök sjúkdómsins og ákveða
næstu alvöru skref að mannúð-
legu borgarskipulagi.
Höfundur er rithöfundur.
Heilbrigður borgarlíkami
HALLDÓRA
THORODDSEN
UMRÆÐAN
Margrét Jónsdóttir skrifar um sorp-
eyðingu
Nú liggur á borði bæjarstjórnar, beiðni frá forráðamönnum Sementsverk-
smiðjunnar, um leyfi til 24 ára, ekki bara
til sementsframleiðslu heldur líka til
sorpbrennslu.
Brenna á hinn ýmsa úrgang svo sem
eins og alla ónýta hjólbarða landsmanna,
lífrænan úrgang (hræ?) olíu og margt
fleira, þó ekki kjarnorkuúrgang. Auk þess
má geyma rusl um ákveðinn tíma í verksmiðjunni.
Til glöggvunar skal bent á það að verksmiðjan er
við Langasand, útivistarparadís okkar og svona
nokkurn veginn á mörkum gamla og nýja bæjarins.
Hinn hái strompur sér um að úða úrgangi í tuga
metra radíus svo megnið af íbúunum kemur til með
að fá rykagnirnar beint í nös.
Fyrir höfum við illa lyktandi reyk frá fiskimjöls-
og hausaverksmiðjum. Breytilegar vindáttir sjá um
að enginn hér á neðri Skaga verði útundan. Allir fá
sinn skammt af ógeðinu. Nú þegar hefur umhverf-
isnefnd bæjarins hafnað með öllu þessari beiðni en
sagt er að bæjarstjórnarmenn séu mjög veikir
fyrir grilllyktinni frá þessu lífræna. En það er nú
bara vonandi kjaftasaga. Hver einasti maður sem
ég hef talað við er mótfallinn þessari væntanlegu
ruslageymslu og sorpeyðingarstöð.
Það liggur í augum uppi að svona
atvinnustarfsemi í miðjum bæ, við fallegu
sandströndina okkar, kemur ekki til með að
laða ferðafólk til bæjarins. Þetta mun verða
rothögg á allar svoleiðis hugleiðingar.
Við hrópum upp við öll tækifæri að Ísland
sé fallegasta land í heimi með hreinu og
tæru lofti. En þvílíkt bull, því flestir
fiskibæir á landinu eiga við sama vandamál
að stríða, nefnilega ódauninn frá fiskiverk-
smiðjum. Margir eru að vísu sáttir við
hann, eru fæddir og uppaldir í honum og
þekkja ekkert annað. Peningalykt kalla þeir
fnykinn. En fólk á mínum aldri, börnin okkar og
barnabörn eru ekki hrifin, okkur finnst við hafa
rétt á hreinu lofti. Allar illa lyktandi verksmiðjur
eiga að vera mjög afsíðis frá íbúðabyggð.
Nú vona ég bara að bæjarstjórnin beri gæfu til
að hafna þessari beiðni með öllu, þó svo að sem-
entsframleiðslan verði þarna áfram, þó að þetta
barn síns tíma sé á kolvitlausum stað. (Vildi óska að
einhver ríkur karl mundi kaupa hana til niðurrifs
og byggja í staðinn flott strandhótel.)
Og svo vona ég líka að íbúarnir láti í sér heyra.
Það er ekki nóg að ein og ein rödd heyrist, allir
óánægðir verða að gera vart við sig.
Höfundur er aðstoðarmaður húsamálara.
Sorpeyðingarmiðstöð Íslands? Um réttarstöðu
aldraðra
UMRÆÐAN
Margrét Margeirs-
dóttir skrifar um
hagsmuni aldr-
aðra
Á undanförnum misserum hefur
Félag eldri borgara í
Reykjavík og
nágrenni leitað til
umboðsmanns
Alþingis varðandi
mál sem snerta réttarstöðu
aldraðra og stjórnsýslu mál-
efna þeirra. Félagið hefur
einnig hvatt skjólstæðinga
sína til að leita til umboðs-
manns þegar þeir telja á sér
brotið.
Nýlega barst félaginu afrit
af bréfi sem umboðsmaður
hefur sent til heilbrigðisráð-
herra og félags- og trygginga-
málaráðherra. Í upphafi bréfs-
ins sem er 29 blaðsíður, fjallar
umboðsmaður um tilefni þess,
en þar kemur fram að honum
hafi borist ýmis erindi og
kvartanir síðastliðin þrjú ár
sem hafa beinst að tilteknum
álitaefnum sem varða réttar-
stöðu aldraðra og stjórnsýslu
málefna þeirra þ.e. einstakl-
inga sem hafa náð 67 ára aldri.
Þessi erindi hafa m.a. beinst
að: a) grunnfjárhæð ellilífeyr-
is, b) ákvörðunum Trygginga-
stofnunar ríkisins um niður-
fellingu ellilífeyris og greiðslu
vasapeninga þess í stað, sam-
kvæmt ákvæðum laga um
almannatryggingar, c) þátt-
töku vistmanna á hjúkrunar-
og dvalarheimilum í dvalar-
kostnaði samkvæmt ákvæðum
sömu laga, d) aðbúnaði aldr-
aðra á stofnunum og í húsnæði
fyrir aldraða og eftirliti stjórn-
valda með þeim málum, e)
kaupum aðstandenda á aðstoð
og viðbótarþjónustu inn á
hjúkrunarheimili.
Varðandi þessi atriði kemur
fram að umboðsmaður hefur
staðnæmst við og skoðað sér-
staklega: Í fyrsta lagi: hvort
þau ákvæði laga og reglna sem
gilda um þessi mál uppfylli
þær kröfur sem leiða af Stjórn-
arskrá Íslands og þeim alþjóða-
skuldbindingum sem íslenska
ríkið hefur skuldbundið sig til
að fylgja. Í öðru lagi hvort
stjórnsýsluleg meðferð þess-
ara mála uppfylli þær kröfur
sem leiða af lögum og reglum
um stjórnsýsluna þ.m.t. stjórn-
sýslulög, ef þau eiga við og
óskráðar grundvallarreglur
stjórnsýslunnar. Í
fyrri hluta bréfsins
er fjallað ítarlega
um lagaáskilnaðar-
reglu stjórnarskrár-
innar og fjölþjóðlega
samninga og m.a.
vísað í félagssátt-
mála Evrópu varð-
andi efnahagsleg,
félagsleg og menn-
ingarleg réttindi, en
Ísland fullgilti samn-
inginn 1976. Enn-
fremur er vísað til
samþykktar Alþjóðavinnu-
málastofnunarinnar um félags-
legt öryggi, og skyldu til að
tryggja tryggðum viðunandi
ellilífeyri. Í sambandi við elli-
lífeyri hefur umboðsmaður
kannað á hvaða forsendum
grunnfjárhæð ellilífeyris var
ákvörðuð með lögum nr.
117/1993 og nú lög nr. 117/2007
um almannatryggingar. Er það
fróðleg og áhugaverð athug-
un.
Í síðari hluta bréfsins fjallar
umboðsmaður m.a. um stöðvun
bóta almannatrygginga vegna
sjúkrahúsvistar eða dvalar á
hjúkrunarheimilum, og eftirlit
stjórnvalda með þjónustu á slík-
um stofnunum, greiðsluhlut-
deild vistmanna í dvalarkostn-
aði, úrræði vistmanna og
aðstandenda þeirra vegna
athugasemda við aðbúnað og
þjónustu. Greint er frá sam-
skiptum umboðsmanns við
stjórnvöld þ.á m. við heilbrigð-
isráðuneyti og Tryggingastofn-
un ríkisins varðandi öflun upp-
lýsinga. Ennfremur er skýrt frá
nokkrum erindum sem umboðs-
manni hafa borist m.a. vegna
aðbúnaðar og þjónustu við aldr-
aða á hjúkrunarheimilum.
Hér er ekki rými til að fara
fleiri orðum um bréf umboðs-
manns Alþingis, þó að það gefi
vissulega tilefni til, en Félag
eldri borgara fagnar þessu
frumkvæði hans og skorar jafn-
framt á stjórnvöld að taka
athugasemdir og gagnrýni hans
til greina við endurskoðun laga
um almannatryggingar sem og
stefnu og framkvæmdir í mál-
efnum aldraðra. Það er sannar-
lega kominn tími til.
Einnig eru eldri borgarar
hvattir til að kynna sér bréf
umboðsmanns en það er að
finna á heimasíðunni www.
umbodsmaduraltingis.is
Höfundur er formaður Félags
eldri borgara í Reykjavík og
nágrenni.
MARGRÉT
MARGEIRSDÓTTIR
MARGRÉT
JÓNSDÓTTIR