Fréttablaðið - 11.09.2008, Blaðsíða 26

26 11. september 2008 FIMMTUDAGUR
Kórvilla af
Vestfjörðum?
UMRÆÐAN
Jón Baldvin Hanni-
balsson skrifar um
dagbók Matthíasar
Johannessen
En upp úr þessu var Guðjóni Friðriks-
syni sagt upp og
hrökklaðist hann þá til
Ísafjarðar. Þar gerði
hann sér lítið fyrir og
hóf ofsóknir á hendur Jennu og
Hreiðari sem barnabókahöf-
undum. Það voru hefndirnar.
(Úr dagbók Matthíasar Johann-
essens, skálds.)
Hér er eitthvað málum bland-
ið, eins og reyndar hefur komið
á daginn. Því fer víðs fjarri að
Guðjón Friðriksson hafi
„hrökklast“ vestur á Ísafjörð.
Ég get trútt um talað því að ég
þurfti að hafa talsvert fyrir því
að „véla“ hann vestur á sínum
tíma. Í „Tilhugalífi“ (útg. 2002,
bls. 264) lýsi ég því með eftir-
farandi orðum:
„Það var mikill happafengur
þegar mér tókst að véla Guðjón
Friðriksson og þáverandi konu
hans, Þuríði Pétursdóttur, líf-
fræðing, til að kenna við
(Mennta)skólann. Ég man að ég
heimsótti þau upp á háaloft að
Austurstræti 14 í Reykjavík
þar sem þau bjuggu þá. Þau
komu því beint úr hjarta borg-
arinnar í útlegðina vestur og
reyndust bæði prýðilega. Guð-
jón var ekki einasta skemmti-
legur kennari í íslenskum fræð-
um og bókmenntum heldur líka
stoð og stytta nemenda við
útgáfustörf og reyndar einnig á
leiksviði, þar sem hann lék
meðal annars á móti Bryndisí
við góðar undirtektir. Þuríður
var kvenskörungur mikill og
var fljótlega komin á bólakaf í
bæjarmálin sem frambjóðandi
Alþýðubandalagsins.“
En hvað með meintar ofsókn-
ir á hendur Jennu og Hreiðari
sem barnabókahöfundum? Að
því er einnig vikið í „Tilhuga-
lífi“ þar sem fjallað er um árin
okkar Bryndísar við Mennta-
skólann á Ísafirði. Aðalpersón-
an í því máli var upphaflega
sögð vera Sigríður Dúna Krist-
mundsdóttir, doktor í mann-
fræði, síðar þingkona Kvenna-
listans, prófessor við Háskóla
Íslands og núverandi sendifrú í
Osló. Sigríður Dúna kenndi
einn vetur við Menntaskólann á
Ísafirði. Hún blandaðist alsak-
laus inn í þetta mál eins og
nánar er lýst í „Tilhugalífi“
(bls. 265-66) undir fyrirsögn-
inni „Að missa glæpinn“. En
Guðjón Friðriksson kom þar
hvergi við sögu.
Að missa glæpinn
„Sigríður Dúna bauð upp á
námskeið í íslenskum samtíma-
bókmenntum sem valgrein. Á
námskeiðinu var farið yfir sýn-
ishorn af íslenskum barna- og
unglingabókmenntum. Einn
góðan veðurdag birtist heil-
síðugrein í Þjóðviljanum undir-
rituð af nafngreindum nemend-
um við Menntaskólann á
Ísafirði, þar sem veist var með
harkalegri gagnrýni að þekkt-
um höfundi unglingabók-
mennta. Í fyrirsögn var vísað
til þess að taka bæri skemmdar
bókmenntir af markaðnum,
rétt eins og skemmdar appels-
ínur. Ekki leið á löngu þar til
mér barst umburðarbréf frá
menntamálaráðuneytinu út af
þessu máli. Því fylgdi jafn-
framt tilkynning og greinar-
gerð um yfirvofandi
málshöfðun á hendur
kennaranum fyrir
meinta innrætingu og
jafnvel meiðyrði um
höfund unglingabók-
anna, sem væri brot á
lögum og reglum um
óhlutdrægni og hátt-
vísi í kennslustofum
sem reknar væru af
íslenska ríkinu.
Sjálfur var ég vel
meðvitaður um hætt-
una á einhliða umfjöllun og vil-
hallri eða jafnvel beinlínis inn-
rætingu öfgaskoðana,
sérstaklega við kennslu í
félagsvísindum og sögu, og
vissi af slíkum dæmum í ein-
staka skólum. Ég þóttist hins
vegar vita fullvel að Sigríður
Dúna væri kvenna ólíklegust til
að stunda slíka iðju eins og
reyndar kom á daginn þegar ég
hafði kynnt mér málið. Hún
hafði ekki vitað af þessu frum-
kvæði nemenda, að birta rit-
smíðina í Þjóðviljanum, og
aldrei um hana fjallað.
Loks barst mér stefna ásamt
rökstuðningi fyrir sakargiftum
frá Guðmundi Skaftasyni,
hæstaréttarlögmanni, sem ég
þekkti lítilsháttar til en fyrst og
fremst sem skattasérfræðings.
Ég tilkynnti menntamálaráðu-
neytinu að ég myndi verja
málið sjálfur en þótti eftir
atvikum rétt, áður en málflutn-
ingur hæfist í réttarsal, að skila
greinargerð með málsvörn
minni, bæði til ráðuneytisins og
lögfræðingsins.
Ég hlakkaði til að mæta fyrir
rétti og reka þetta mál sem mig
grunaði að gæti orðið hið
skrautlegasta, ef ekki beinlínis
skrautblóm í hnappagat
íslenskrar réttvísi. Ég var far-
inn að kynna mér sögufrægan
málflutning fyrir rétti í Suður-
ríkjum Bandaríkjanna sem
spannst út af því að skólayfir-
völd þar bönnuðu að kenna þró-
unarkenningu Darwins og
kenndu sköpunarsögu biblíunn-
ar í staðinn.
Ég sá fyrir mér að þessi
málarekstur allur myndi auka
mjög hróður skólans og tryggja
stóraukna aðsókn úr öllum
landsfjórðungum því nemend-
ur vildu auðvitað vera við nám
þar sem svo alræmdir kennar-
ar „spilltu“ æskulýðnum og þar
sem væri líf og fjör sem eftir
væri tekið. Ég hafði dregið upp
langan lista með nöfnum skálda
og rithöfunda, sem ég hugðist
kalla fyrir réttinn, og vekja
athygli á, hvernig háttað væri
kennslu, umfjöllun og túlkun á
bókum þeirra í skólum lands-
ins. Það olli mér því verulegum
vonbrigðum þegar ég fékk
hraðbréf í ábyrgðarpósti þar
sem mér var tilkynnt að málið
væri látið niður falla. Mér leið
eins og „manninum sem missti
glæpinn“.
Verðugt rannsóknarefni
Við þetta er svo sem engu að
bæta. En hvernig þessi
uppá koma nokkurra nafn-
greindra nemenda við Mennta-
skólann á Ísafirði á áttunda
áratugnum getur orðið tilefni
til gróusagna um Guðjón Frið-
riksson er mér hulin ráðgáta.
Er það ekki verðugt rannsókn-
arefni fyrir sagnfræðinga, sér í
lagi þar sem sagnfræðingurinn
Guðjón Friðriksson kemur
þarna hvergi við sögu?
Höfundur var skólameistari
við Menntaskólann
á Ísafirði 1970-79.
JÓN BALDVIN
HANNIBALSSON
Auglýsingasími
– Mest lesið
Velkomin til Íslands
UMRÆÐAN
Kristinn H. Gunnarsson skrifar um
komu flóttamanna til Íslands
Seint að kvöldi mánudags komu 29 palestínskir flóttamenn til landsins
eftir langt og strangt ferðalag. Þeir
hafa hafst við í flóttamannabúðum í
Írak við mjög erfiðar aðstæður og koma
til með að setjast að á Akranesi. Ég vil
bjóða þá velkomna til landsins, fagna
því að fá þá til liðs við okkur sem búum
hér fyrir og er þess fullviss að Skaga-
menn muni í samvinnu við stjórnvöld og
félagasamtök leysa verkefni sitt af hendi með
miklum sóma.
Stjórnvöld hafa beitt sér fyrir því að hópur
flóttamanna, um þrjátíu manns, hefur komið
hingað ár hvert. Hóparnir hafa verið ólíkir
innbyrðis, bæði að þjóðerni og trúarbrögðum.
Tíu sveitarfélög um land allt hafa tekið á móti
hópi og segja má að víðtæk reynsla hafi fengist
og að hún er á þann eina veg að vel hafi til
tekist. Flóttamennirnir hafa náð góðum tökum á
lífi sínu og högum, þeir hafa aðlagast íslensku
þjóðfélagi vel og reynst nýtir og gegnir þjóðfé-
lagsþegnar. Ríkið hefur staðið straum af
kostnaði og framkvæmdaaðilar hafa lýst því að
fjármagn hafi verið nægilegt.
Það er því hvorki ástæða né nein rök fyrir því
að draga í efa að nægilegt fjármagn muni fást
að þessu sinni til verkefnisins eða að öðru leyti
muni takast vel til. Reynslan talar sýnu máli og
er ólygnust. Áður hafa komið hingað flótta-
menn frá stríðshrjáðum svæðum og áður hafa
komið hingað múslimar og allt hefur gengið vel
engu að síður.
Vissulega er ótti við hið óþekkta og framandi
fyrir hendi. Það er eðlilegt og engin ástæða til
þess að úthrópa það viðhorf. En hið óþekkta er
einstaklingsbundið ástand og fyrir eru margir
sem búa yfir þekkingu og reynslu og geta
miðlað henni. Hvort sem óttinn snýr að ólíkri
menningu, siðum eða trúarbrögðum þá er
úrræðið alltaf það sama, að fræða og upplýsa.
Stjórnmálamenn hafa mikilvægt hlutverk í
þessum málum. Þeir hafa þær skyldur umfram
marga aðra að fræða og vinna bug á
bábiljum og fákunnáttu. Þegar allt
kemur til alls eru flóttamenn einstakl-
ingar eins og við og eru móttækilegir
fyrir áhrifum frá umhverfinu. Reynsl-
an staðfestir að þeir hafa undantekn-
ingalaust mótast af íslensku umhverfi
og aðlagast því. Auðvitað hafa þeir líka
áhrif á sitt umhverfi eins og gengur
því mannleg samskipti eru gagnvirk
eins og það heitir á tölvumáli.
Það versta sem hægt er að gera er að
nálgast málin á neikvæðan hátt með
því að efast um þetta og hitt og vekja
þannig upp ótta í garð þeirra sem hingað koma
frá ólíkum menningarheimum. Slíkt reisir múr
óttans gagnvart útlendingunum sem þarf svo að
leggja mikla vinnu í að fella til jarðar svo vel til
takist með móttöku þeirra og aðlögun. Jákvæð
nálgun er betri og líklegri til þess að tryggja
góðan árangur og hún er líka líklegri til þess að
vinna bug á slæmum ranghugmyndum sem
kynnu ef til vill að vera á kreiki.
Ég er á þeirri skoðun að Íslendingar eigi að
gera meira í málefnum flóttamanna en verið
hefur, sérstaklega eftir að landinu hefur nánast
verið lokað fyrir fólki frá löndum utan Evr-
ópska efnahagssvæðisins með nýlegri lagasetn-
ingu.
Í fyrsta lagi tek ég undir þau sjónarmið að við
eigum að veita meiri aðstoð til flóttamanna
erlendis í nauðum sínum þar. En í öðru lagi
eigum við að taka á móti fleiri flóttamönnum á
hverju ári en þeim þrjátíu sem verið hefur. Þar
getum við gert meira og eigum að gera það. Hitt
er líka rétt að takmörk eru á því hvað hægt er
að gera í þessum efnum, en ég tel að stefna ætti
að því að tvöfalda fjöldann upp í sextíu flótta-
menn árlega.
Loks þurfa Íslendingar að endurskoða stefnu
sína varðandi pólitíska flóttamenn og axla sína
ábyrgð rétt eins og margar aðrar ríkar þjóðir.
Mál Paul Ramses er okkur ágæt áminning um
þörfina á stefnubreytingunni.
Höfundur er alþingismaður.
KRISTINN H.
GUNNARSSON