Fréttablaðið - 07.11.2008, Side 22

22 7. nóvember 2008 FÖSTUDAGUR
Hvernig er heimur
barnsins þíns?UMRÆÐAN
Tómas Már Sigurðsson skrifar um
áliðnað
Andri Snær Magnason birti grein í Fréttablaðinu laugardaginn 18. október,
þar sem hann ræðir um útflutningstekjur af
áli, einkum frá álveri Alcoa Fjarðaáls í
Reyðarfirði. Þar ræðir hann meðal annars
um það sem hann kallar „alvarlegar
blekkingar“ sem beitt sé, þegar sagt er að
útflutningstekjur fyrir ál sem flutt er út frá Fjarðaáli
séu 70 milljarðar íslenskra króna. Sjálfur gerir Andri
Snær sig sekan um stórfelldar blekkingar í greininni
og ekki stendur steinn yfir steini í röksemdafærslu
hans.
Markaðsátak Andra Snæs vegna væntanlegrar
kvikmyndar hans um Draumalandið er greinilega
hafið. Ekki er annað hægt en að óska skáldinu til
hamingju með að hafa tekist að nýta hugmynd sína
til hins ýtrasta um að beita aðferðum áróðurstækni
til að ráðast gegn einni mikilvægustu atvinnugrein
þjóðarinnar. Spunaverkefnið hófst með útkomu
bókarinnar Draumalandsins, í kjölfar hennar var
farið í fyrirlestraherferð, stofnaður stjórnmálaflokk-
ur, gefið út borðspil, samið leikrit, bókin gefin út
erlendis og nú er kvikmynd væntanleg. Því miður
hafa íslensk orkufyrirtæki, álfyrirtæki, verkfræði-
stofur og sá mikli fjöldi annarra íslenskra fyrirtækja
sem hafa tekjur sínar af því að þjónusta þennan
geira, til þessa ekki andæft málflutningi Andra Snæs
af nægjanlegum krafti. Þörf er á auknu upplýsinga-
flæði frá þessum aðilum í framtíðinni.
Útflutningstekjur eru einfalt hugtak
En aftur að grein Andra Snæs í Fréttablaðinu. Hann
vill ekki tala um útflutningstekjur því þær gefi ranga
mynd af þeim tekjum sem eftir verða í landinu af
útflutningi áls. Hugtakið útflutningstekjur var ekki
fundið upp á skrifstofum Alcoa eða af fjölmiðlum.
Útflutningstekjur eru hugtak sem notað er í allri
umræðu um efnahagsmál um allan heim. Hagstofan
safnar saman og greinir upplýsingar um útflutnings-
tekjur. Orðið er mjög lýsandi því útflutningstekjur
eru einfaldlega þær tekjur sem fyrirtæki sem
starfrækt eru í landinu hafa af því að selja vörur
sínar og þjónustu til erlendra aðila. Það er ekki
flóknara en svo. Það er hins vegar ekki einfalt mál að
reikna út hvaða áhrif útflutningur einstakra
fyrirtækja hefur á þjóðarbúskapinn. Andri Snær
lætur það ekki aftra sér og segir að einföld þekking á
heimilisbókhaldi nægi.
9,5 milljarðar í innlend aðföng
Andri Snær gefur sér að 400 verkamenn starfi hjá
Alcoa Fjarðaáli og meðallaun þeirra séu um fimm
milljónir á ári. Fjöldinn er ekki fjarri lagi þó að rétt
sé að um 450 manns með fjölbreytta menntun og
reynslu starfi hjá fyrirtækinu og meðallaun þeirra
séu nokkuð yfir þeirri upphæð sem hann gefur sér.
Alvarlegra er að hann gerir ekki ráð fyrir að nokkur
launatengd gjöld séu greidd af laununum. Miðað við
forsendur Andra Snæs er þessi tala því rúmlega þrír
milljarðar króna, en ekki um tveir milljarðar eins og
hann heldur fram.
Hann telur heldur ekki með störf hjá verktökum
og öðrum aðilum sem þjónusta Alcoa Fjarðaál, en við
rekstur fyrirtækisins er lögð áhersla á að útvista
ýmsa stoðþjónustu. Yfir 300 verktakar starfa fyrir
Fjarðaál á álverslóðinni og mjög varlega áætlað má
ætla að fyrirtækið hafi skapað um eitt þúsund störf á
landinu. Hér má nefna störf hjá verkfræðistofum,
skipafélögum, vélsmiðjum, hugbúnaðarfyrirtækjum,
endurvinnslufyrirtækjum og svona mætti lengi telja.
Í greininni ályktar Andri Snær út í bláinn að
kaup á innlendum aðföngum vegna starfsemi
Alcoa Fjarðaáls, fyrir utan raforku, nemi um
einum milljarði króna. Hið rétta er að þessi
upphæð er um níu og hálfur milljarður króna. Þar
skeikar átta og hálfum milljarði króna. Inni í
þessari tölu eru greiðslur til fjölmargra
verktaka fyrirtækisins.
Skattgreiðslur í samræmi við lög
Andri Snær segir að árið 2007 hafi íslenskur
áliðnaður greitt 1,5 milljarða króna í skatt og
að Alcoa greiði aðeins 5% skatt af arði. Í
þessu sambandi er mikilvægt að benda á að
ástæða þess að álfyrirtækin greiða ekki
mikinn tekjuskatt er að þau hafa staðið í
miklum fjárfestingum á Íslandi undanfarin
ár. Fjárfesting Alcoa í álverinu í Reyðarfirði
nemur á annað hundrað milljörðum króna síðustu
fjögur árin. Þessi fjárfesting er afskrifuð á ákveðn-
um tíma og afskriftir eru taldar með kostnaði
samkvæmt íslenskum skattalögum. Tekjuskatthlut-
fall Fjarðaáls er hins vegar 15% eins og annarra
íslenskra fyrirtækja en Andra Snæ finnst engin
ástæða til að taka það fram. Skattur af arði sem
greiddur er til hluthafa er hins vegar 5%. Það
hlutfall er í samræmi við það sem almennt tíðkast
um arðgreiðslur til hluthafa í ríkjum sem Ísland
hefur gert tvísköttunarsamninga við.
Heildarstuðningur 0,49% en ekki 3,0%
Fullyrðingin um að Alcoa hafi fengið milljarða króna
styrk frá ríkinu er lífseig, en ríkið hefur aldrei veitt
beinan styrk til álversins í Reyðarfirði eins og Andri
Snær gefur í skyn. Líklega er Andri Snær að vísa til
útreikninga Eftirlitsstofnunar EFTA (ESA) sem taldi
að ákvæði í fjárfestingarsamningi um iðnaðarmála-
gjald, fasteignaskatt, eignaskatt og fleiri atriði
jafngiltu heildarstuðningi við verkefnið upp á 34,3
milljónir Bandaríkjadala til fjörutíu ára, sem er um
3% af stofnkostnaði. ESA gerði ekki athugasemdir
við þetta enda ljóst að mörg önnur lönd bjóða
fyrirtækjum mun meiri ívilnanir en Ísland til að laða
að sér stórar erlendar fjárfestingar.
Vert er að geta þess að frá og með árinu 2008 hefur
sveitarfélagið Fjarðabyggð lækkað fasteignaskatt á
öllum fyrirtækjum í sveitarfélaginu niður í 1% og
eignaskattur hefur verið felldur niður á öllum
atvinnurekstri á Íslandi. Eftir standa þá 5,6 milljónir
Bandaríkjadala til fjörutíu ára, sem eru um 17
milljónir króna á ári, miðað við núverandi gengi, eða
um 0,49% af áætluðum stofnkostnaði árið 2003.
Samkvæmt byggðareglum ESA hefði slíkur stuðning-
ur mátt nema allt að 17%.
Vegna viðskiptahagsmuna er orkuverðið sem
samið var um á milli Landsvirkjunar og Fjarðaáls
ekki gefið upp en eins og kemur fram í ágætri grein
Jóhannesar Geirs Sigurgeirssonar, fyrrverandi
stjórnarformanns Landsvirkjunar, í Fréttablaðinu
þriðjudaginn 21. október síðastliðinn eru þær
upphæðir sem Andri heldur fram fjarri öllu lagi.
Jafnvel við núverandi álverð, sem hefur lækkað um
35% frá því í sumar, má gera ráð fyrir að Landsvirkj-
un muni borga Kárahnjúkavirkjun niður hraðar en
gert var ráð fyrir í upphafi. Í þessu samhengi er
einnig rétt að benda á að jafnvel þó að hann hefði rétt
fyrir sér í því að allar greiðslur til Landsvirkjunar
rynnu beint úr landi, gleymir hann að taka fram að á
móti kemur eignamyndun í virkjunum hér á landi.
Það er þó fjarstæða að gera ráð fyrir því að allar
tekjur Landsvirkjunar af orkusölu fari í að greiða
erlendar skuldir og enn fjarstæðukenndara er að
gera ráð fyrir að sjávarútvegur og ferðaþjónusta séu
skuldlausar greinar við erlenda lánardrottna. Þessar
greinar eru þó mjög mikilvægar íslensku atvinnulífi,
ekki síður en áliðnaðurinn.
Yfir þriðjungur tekna eftir á Íslandi
Iðnaðarráðherra svaraði nýlega á Alþingi fyrirspurn
um framlag áliðnaðarins til þjóðarbúsins. Í svari
hans kom fram að áætla megi að um þriðjungur
tekna álveranna á Íslandi verði eftir í landinu. Óhætt
er að fullyrða að það sé mjög varlega áætlað. Þær
tölur sem Andri Snær heldur fram eru hins vegar
meira og minna rangar og hann leyfir sér að saka
aðra um blekkingar.
Höfundur er forstjóri Alcoa á Íslandi.
TÓMAS MÁR
SIGURÐSSON
Blekkingar Andra Snæs
HLÍF
BÖÐVARSDÓTTIR
UMRÆÐAN
Hlín Böðvarsdóttir
skrifar um netnotkun
barna
Foreldrar kannast vel við þá tilfinningu að
vita ekki alveg hvað er að
gerast í heimi barnanna
þeirra. Þegar við náum
loksins að skilja styttingar á msn
og sms flóðinu koma nýjar stytt-
ingar, þegar við höfum loksins lært
einn rapptexta dettur hann úr tísku
og við vogum okkur ekki inn á
órannsakaðar brautir internetsins.
Hvað er til ráða?
Tölvuveröldin er heimur unga
fólksins. Besta leiðin til að kynnast
þeirra heimi er að hella sér út í
þennan óendanlega heim þekking-
ar, fróðleiks og félagsnetssíðna.
Meðalaldur íslenskra barna þegar
þau fara á netið í fyrsta skipti er
7,7 ár og því er mikilvægt að við
séum búin að kynna okkur og kenna
þeim hvað er að gerast á netinu.
Móðir sagði mér um daginn frá
fimm ára dóttur sinni sem er á
góðri leið með að verða „tölvunörd“.
Hún kann hvorki að skrifa né lesa
en er greinilega búin að læra upp á
sitt einsdæmi orð sem fleyta henni
áfram á netinu. Eitt sinn var
amman í heimsókn þegar sú stutta
biður ömmu sína um að stafa nafn-
ið sitt sem amma gerði samvisku-
samlega. Sú litla pikkaði inn staf-
ina en þá fóru að renna á móðurina
tvær grímur. Hvað var hún eigin-
lega að gera? Þegar að var gáð var
sú litla að sækja um Garfield
greiðslukort í gegnum MasterCard
í Kanada í nafni ömmu sinnar!
Einn vinsælasti vettvangur unga
fólksins eru ýmsar félagsnetsíður
og eru Myspace og Facebook
vinsælastar hér á landi. Þegar
unglingar eru spurðir
hvers vegna þeir nota þess-
ar síður er algengasta svar-
ið að vera í sambandi við
vini. Það eiga foreldrar
stundum erfitt með að
skilja og spyrja hvers
vegna þau fari ekki út að
hitta vinina. En gleymum
ekki að við lágum tímunum
saman í símanum að tala
við vini sem við vorum
nýbúin að kveðja. Staðreyndin er
sú að hver kynslóð hefur sína
tækni. Góð leið til að auka sam-
skipti foreldra og barna á netinu
er að hafa þau sem vini á t.d. Face-
book. Þar geta foreldrar séð hverj-
ir vinirnir eru, hvernig samskiptin
eru og hvað þau eru að bralla dags-
daglega. Sem dæmi má nefna for-
eldra sem tóku eftir því hjá ungl-
ingsdóttur sinni að staða hennar á
Facebook hafði breyst úr „single“ í
„in a relationship“, foreldrarnir
hafa eflaust getað notað tækifærið
og spurt hverra manna strákurinn
væri!
Ef við tökum þátt í heimi barn-
anna okkar erum við betur í stakk
búin til að takast á við vandamál
sem upp koma og kannski ekki
síður að taka þátt í gleði og upplif-
unum eins og það að kynnast strák
eða stelpu sem gæti orðið síðar
hluti af fjölskyldunni. Eftir stend-
ur að mikilvægi samskipta fjöl-
skyldumeðlima er óbreytt en sam-
skiptaleiðirnar eru fjölbreyttari og
oft á tíðum, fyrir okkur fullorðna,
flóknari.
SAFT og Síminn halda ráðstefnu
um netnotkun barna og unglinga
og ábyrgð foreldra laugardaginn 8.
nóvember kl. 10.30-14.00 á Háskóla-
torgi HT102 í Háskóla Íslands og
hvetjum við alla sem hafa áhuga á
þessu málefni til að fjölmenna.
Höfundur er verkefnisstjóri SAFT.
UMRÆÐAN
Jón F. Thoroddsen skrifar um
tengsl ráðherra við Kaupþing
Það er sérkennilegt ef ráðherrar í ríkisstjórn Íslands hafa ekki
betri yfirsýn yfir eigin skuldbind-
ingar en svo að menntamálaráð-
herra viti ekki hvort lán til félags
þeirra hjóna sem eiginmaður henn-
ar fékk vegna kaupa á hlutabréfum
í Kaupþingi hafi verið með per-
sónulegu veði eða ekki. Þetta mátti
skilja af ummælum hennar í hádeg-
isfréttum þann 4. nóv. Þó svo að
slík eign sé skráð á einkahlutafélag
verður félagið væntanlega að
leggja fram veð eins og tíðkast í
öllum almennum lánaviðskiptum. Í
framvirkum hlutabréfasamning-
um hjá Kaupþingsbanka (hinum
gjaldþrota) þurfti að jafnaði að
leggja fram tryggingu sem næmi
25% af heildarupphæðinni. Þetta
átti við um einstaklinga, einka-
hlutafélög og hlutafélög. Eða getur
það verið að ráðherrann og fjöl-
skylda hennar hafi fengið að kaupa
fyrir hundruð milljóna í Kaupþingi
á einkahlutafélag með engu veði
nema hlutabréfunum sjálfum?
Kjör sem almennir viðskiptavinir
Kaupþings sáu aldrei? Getur verið
að Fjármálaeftirlitið hafi almennt
lagt blessun sína yfir slík lán? Að
t.d. 34 milljarðar króna í lánasafni
Kaupþings hafi verið lán til starfs-
manna með engum veðum nema
bréfunum sjálfum? Ef eftirlitið var
svona dapurt og ráðamenn tilbúnir
að samþykkja sérkjör er þá nema
að von að þjóðir heimsins hugsi sig
tvisar um að lána okkur?
Höfundur er hagfræðingur.
Spilaði ráðherra frítt?