Fréttablaðið - 29.11.2008, Blaðsíða 28

28 29. nóvember 2008 LAUGARDAGUR
U
mfang ríkisreksturs
í hagkerfinu af
íslensku viðskipta-
lífi hefur aukist
töluvert, sérstak-
lega af fjármála-
starfsemi. Í ljósi áhrifa fjármála-
lífsins á atvinnulífið almennt er
þörf á að hnykkja á þeim vinnu-
brögðum sem heppilegt er að við-
hafa við slíkar kringumstæður,“
segir Finnur Oddsson, fram-
kvæmdastjóri Viðskiptaráðs. Hann
vonast til að sem flestir tileinki sér
reglurnar, ekki síst stjórnendur
opinberra fyrirtækja.
Finnur afhenti í gær fulltrúum
fjármálaráðherra og bankaráð-
anna þriggja leiðbeiningar um
stjórnarhætti opinberra fyrir-
tækja sem unnar voru í samráði
við Viðskiptaráð, Nasdaq OMX
Kauphöllina og Samtök atvinnu-
lífsins. Mikilvægt plagg nú á
dögum þegar stóru viðskiptabank-
arnir þrír eru komnir í eigu hins
opinbera í óskilgreindan tíma og
útlit fyrir að fjölmörg fyrirtæki
fari sömu leið með einum eða
öðrum hætti rætist svörtustu
spár.
Árna Mathiesen fjármálaráð-
herra og Björgvin G. Sigurðssyni
viðskiptaráðherra var boðið á
fundinn. Þeir höfðu unnið fram að
morgni á Alþingi nóttina áður þar
sem gjaldeyrishöft voru samþykkt
og sátu saman fund í Ráðherrabú-
staðnum þegar skýrslan var afhent
í gær. Árni sendi fulltrúa sinn í
staðinn.
Hagsmunagæsla litin hornauga
Leiðbeiningarnar eru byggðar á
alþjóðlegri fyrirmynd, svo sem
leiðbeiningum og tilmælum Sam-
keppniseftirlitsins, Basel-nefndar-
innar og Efnahags- og framfara-
stofnunarinnnar (OECD) um góða
stjórnarhætti. Þær erlendu voru
síðan lagaðar að íslenskum aðstæð-
um. Skýrt kom fram á fundinum
að ekki væri um reglur að ræða
heldur leiðbeiningar.
Leiðbeiningunum er fyrst og
fremst ætlað að auka gagnsæi í
rekstri opinberra fyrirtækja og
aðstoða hið opinbera og fyrirtæki í
eigu þess við að skapa traust um
starfsemi sína. Ekki megi skilja
framtakið sem staðfestingu á rétt-
mæti eða hagkvæmni opinbers
eignarhalds.
„Hið opinbera ætti því ávallt að
stefna að því að hverfa af sam-
keppnismörkuðum til að viðhalda
skilvirku og samkeppnishæfu
markaðshagkerfi í þágu framfara
og hagsældar. Sé opinbert eignar-
hald hins vegar nauðsynlegt þá
ætti það ávallt að vera til eins
skamms tíma og kostur er.“
Þá segir jafnframt að hvort sem
opinbert eignarhald er til skemmri
eða lengri tíma sé afar mikilvægt
að opinber fyrirtæki tileinki sér
heilbrigða og góða stjórnarhætti.
Finnur benti á að stjórnarmenn
opinberra fyrirtækja hafi gjarnan
á bak við eyrað hvaðan þeir hafi
sína tilnefningu og sé hagsmuna-
gæsla við einstaka flokka ekki
endilega til bóta. Leiðbeiningarnar
séu til þess fallnar að koma í veg
fyrir slíkt, að hans sögn.
Geta mátti af orðum hans að
þeim hafi ekki síst verið beint til
fulltrúa bankaráðanna sem til-
nefndir voru af stjórnmálaflokk-
unum eftir bankahrunið í byrjun
síðasta mánaðar.
„Við höfum þegar sent þetta út í
uppkastsformi til Ásmundar (Stef-
ánssonar) og annarra þeirra sem
tengjast bönkunum. Við vonum þó
að leiðbeiningarnar verði víðtæk-
ari en að ná einungis til fjármála-
fyrirtækjanna,“ sagði Finnur en
tók fram, að þrátt fyrir þetta sé
sömuleiðis horft til heildarinnar,
annarra fyrirtækja í íslensku
atvinnulífi, með það fyrir augum
að auka samkeppnishæfni Íslands.
Varast ofríki hins opinbera
Finnur sagði engar leiðingar sem
þessar til hér í dag um stjórnar-
hætti fyrirtækja. Fram komi í
aðgerðaáætlun Fjármálaráðuneyt-
isins fram til 2010, að markmiðið
sé að tryggja framúrskarandi
stjórnarhætti í rekstri ríkisins.
„Með útgáfu leiðbeininganna erum
við að leggja svolítið inn í þá
vinnu,“ sagði hann og bætti við að
von sín væri að breið samstaða
yrði um að fara eftir þeim.
Finnur sagði ljóst að hlutverk
hins opinbera hafi gjörbreyst í
íslensku atvinnulífi nú þegar það
hafi tekið yfir í kringum áttatíu
prósent af fjármálastarfseminni.
Við þær kringumstæður sem
upp hafi komið í íslensku efna-
hagslífi sé hætta á að þrengi að
atvinnurekstri í skugga aflsmun-
ar á milli hins opinbera og einka-
fyrirtækja. „Í ljósi þess að einka-
framtakið er sá hluti
atvinnulífisins þar sem fram-
leiðniaukning er hvað mest, og
hagvöxtur byggir á, þá er afar
brýnt að hamla gegn þeirri þróun
að sjónarmið, önnur en viðskipta-
legs eðlis, ryðji sér til rúms í opin-
berum rekstri umfram það sem
æskilegt er,“ sagði Finnur og
lagði áherslu á að hér ríki gagn-
sæi og að allar athafnir hins opin-
bera séu trúverðugar. „Það á ekki
síst við nú,“ sagði hann.
FRAMKVÆMDASTJÓRINN KYNNIR FULLTRÚUM FJÁRMÁLAEFTIRLITS OG BANKANNA ÞRIGGJA LEIÐBEININGARNAR Finnur Oddsson, framkvæmdastjóri Viðskiptaráðs, sagðist
við afhendingu leiðbeininga um stjórnarhætti opinberra fyrirtækja vona að stjórnendur opinberra fyrirtækja hafi þær til hliðsjónar. Það geti haft víðtæk áhrif. Mikilvægt sé að
hafa leiðbeiningar sem þessar til hliðsjónar nú þegar áttatíu prósent af fjármálastarfsemi hér á landi er komin í umsjón hins opinbera. Við enda borðsins sátu þrír fulltrúar
bankanna: Ásmundur Stefánsson, ráðgjafi stjórnvalda og formaður bankaráðs Landsbankans, Vilhjálmur H. Vilhjálmsson, bankaráðsmaður í Glitni, og Valur Valsson, formaður
bankaráðs Glitnis. Við hlið Ásmundar situr svo Finnur Sveinbjörnsson, bankastjóri Nýja Kaupþings. FRÉTTABLAÐIÐ/GVA
Hindra þarf hagsmunagæslu
í opinberum fyrirtækjum
Viðskiptaráð afhenti í gær fulltrúa fjármálaráðherra og fulltrúum bankaráða viðskiptabankanna þriggja leiðbeiningar um stjórn-
hætti opinberra fyrirtækja. Framkvæmdastjóri ráðsins segir mikilvægt að koma í veg fyrir spillingu innan hins opinbera. Jón
Aðalsteinn Bergsveinsson var sem fluga á vegg þegar leiðbeiningar um góða stjórnarhætti voru afhentar fulltrúum hins opinbera.
Í starfshópi um stjórnarhætti opin-
berra fyrirtækja áttu sæti: Finnur
Oddsson, framkvæmdastjóri
Viðskiptaráðs (formaður),
Þórður Friðjónsson, forstjóri
Kauphallarinnar, Hannes G. Sig-
urðsson, aðstoðarframkvæmda-
stjóri Samtaka atvinnulífsins,
Þorgeir Eyjólfsson, forstjóri
Lífeyrissjóðs verzlunarmanna og
Erlendur Magnússon fram-
kvæmdastjóri.
Nefndin
Hið opinbera ætti því ávallt að stefna að því að hverfa af
samkeppnismörkuðum til að viðhalda skilvirku og sam-
keppnishæfu markaðshagkerfi í þágu framfara og hag-
sældar
... Opinber fjármálafyrirtæki ættu
að skoða hvort skynsamlegra sé
að skipta fyrirtækjum upp fremur
en að sameina í þeim tilgangi að
draga úr fákeppni, aðgangshindr-
unum, óæskilegum stjórnunar- og
eignatengslum eða markaðsráð-
andi stöðu.
... Ef fyrirtæki eða eignir þeirra eru
boðnar til sölu ætti það ferli að
vera opið og gagnsætt og hlut-
lægni í vali milli kaupenda tryggð.
Allir áhugasamir kaupendur ættu
að hafa jafna möguleika á því að
gera tilboð. Skapa ætti mögu-
leika fyrir nýja aðila, eftir atvikum
erlenda fjárfesta, til að kaupa
fyrirtæki eða eignir.
... Til að tryggja gagnsæi og vinna
gegn tortryggni ætti ferlið við
endurskipulagningu fyrirtækja og
aðrar mikilvægar ráðstafanir að
vera skrásett.
... Hið opinbera ætti að virða í hví-
vetna sjálfstæði stjórna opinberra
fjármálafyrirtækja og ætti alls ekki
að taka þátt í daglegum rekstri
þeirra. Stjórnir opinberra fjármála-
fyrirtækja ættu að bera ábyrgð
og gegna skyldum sínum óháð
pólitískum áhrifum sem gætu leitt
til hagsmunaárekstra, t.a.m. þegar
embættismenn sitja í stjórnum.
... Innstæðueigendur eru sérstakir
hagsmunaaðilar fyrir fjármálafyrir-
tæki og því ættu stjórnarmenn og
stjórnendur þeirra að taka sérstakt
tillit til og vernda hagsmuni þeirra.
Brot úr
leiðbeiningunum:
„Mér finnst þetta mjög gagnlegt framtak,“ segir Ásmund-
ur Stefánsson, formaður bankaráðs Landsbankans.
Hann sagði áhugavert að skoða stöðu opinbers rekstrar
hér miðað við það sem tíðkaðist í Sovétríkjunum á
sínum tíma. „Yfirmenn eru skipaðir yfir viðkomandi
stofnun og þeim er gert að starfa sjálfstætt. Dagleg
stjórnun er ekki undir afskiptum ráðuneytis eða ráð-
herra nema í algjörum undantekningartilvikum. Þetta
kerfi gafst ekki vel í Sovétríkjunum og mun verða erfitt
hér,“ sagði hann.
ÁSMUNDUR STEFÁNSSON
„Lykilatriði leiðbeininganna eru þau að opinber fjármála-
fyrirtæki eiga að vera gagnsæ og fagleg,“ segir Þórður
Friðjónsson, forstjóri Nasdaq OMX á Íslandi. Hann
segist reikna með að aðstæður í efnahagslífinu nú sé
tímabundið ástand. Þá sé mikilvægt að stjórnarhættir
fyrirtækjanna séu með þeim hætti að ekkert geti orðið
því til trafala að færa þau aftur úr ríkiseigu yfir á markað
eða í einkaeign. „Það er yfirlýst markmið ríkisstjórnar-
innar og Alþjóðagjaldeyrissjóðsins, að það verði gert
eins fljótlega og mögulegt er. Ég held reyndar að það sé
mjög mikilvægt að eignarhald þeirra verði dreift.“
ÞÓRÐUR FRIÐJÓNSSON