Fréttablaðið - 06.12.2008, Blaðsíða 30

32 6. desember 2008 LAUGARDAGUR
UMRÆÐAN
Ögmundur Jónasson skrifar
um þjóðfélagsmál
Danski rithöfundurinn Hans Scherfig segir í einni bóka
sinna að til séu þeir sem skrifi
um lífið, svo hinir sem skrifi um
þá sem skrifa um lífið. Þá megi
ekki gleyma hinum sem lifa líf-
inu.
Páll Baldvin Baldvinsson
hefur sérhæft sig í kategóríu
tvö. Hann birtist þjóðinni fyrst og fremst
sem sá sem fjallar um þá sem skrifa um
lífið. Sannast sagna finnst mér oft gaman
að hlusta á Pál Baldvin, til dæmis í Kilju
Egils Helgasonar en sá þáttur er í
uppáhaldi hjá mér. Þar er Páll Baldvin
fastagestur og oft með skemmtilegar
vangaveltur um bókmenntir. Þess vegna
þótti mér heldur miður þegar hann sá
ástæðu til að gefa mér hrapalega fallein-
kunn fyrir framgöngu mína í nýlegum
sunnudagsþætti Ævars Kjartanssonar og
Ágústs Þórs Árnasonar þar sem fjalla átti
um fullveldið. Þetta gerði hann í grein í
Fréttablaðinu í vikunni.
Ég kom í þennan þátt við forföll annars
manns með minna en engum fyrirvara
því þátturinn var hafinn þegar mér var
kippt inn í hann. Hafði ekki einu sinni
heyrt upphafið. Þar var fyrir Kristrún
Heimisdóttir sem Páll Baldvin segir hafa
verið beitta „ofbeldisfullri stýringu“ af
minni hálfu, enda sé ég „kjaftaskur“ og
„ráptuðra“ sem tali í „tómum
frösum“ og ástæða til að spyrja
hvort ég hafi ekki þorað að tala
um „fullveldið“, viðfangsefni
þáttarins. Í stað þess að ræða
fullveldið hafi ég farið „út og
suður“ um rafmagnsskömmtun í
Kaliforníu, loftslagsmálin,
Brusselvaldið, brunatryggingar í
Reykjavík. Svo víða hafi ég farið
„að varla var þráður í samtalinu.“
Hér endurómar Páll Baldvin
ávirðingar Kristrúnar Heimis-
dóttur í minn garð í þættinum og
að honum loknum. Bæði hún og félagar
hennar á fjölmiðlum haga að sjálfsögðu
sínu máli eins og þau kjósa. En skyldi
vera til of mikils mælst að biðja þau að
íhuga hvers vegna þessi dæmi hafi verið
nefnd í umræðu um fullveldi þjóða og
samfélaga? Þau voru tekin til að sýna
hvar hið eiginlega vald liggur og þá
einnig hvar við viljum í raun hafa það;
hvers vegna við viljum mörg hver hafa
lýðræðislega þröskulda fólksins í sveitar-
félögum og þjóðríkjum, þröskulda sem
alþjóðafjármagnið kemst ekki alveg eins
glatt yfir og vill því jafnan burt.
Heimsvæðingin hefur verið á forsend-
um fjármagnsins, hvort sem horft er til
Alþjóðaviðskiptastofnunarinnar, Alþjóða-
gjaldeyrissjóðsins eða Evrópusambands-
ins.
Þetta var það samhengi sem þessi dæmi
voru sett inn í. Rafmagnsskömmtun í Los
Angeles er dæmi um borg í markaðs-
væddu hagkerfi sem hélt eignarhaldi á
rafmagnsveitum á sinni hendi og slapp
þannig við Enron skandalinn og aðra
óáran því tengda. Bandaríkin eru um
sumt ekki eins miðstýrð og Evrópusam-
bandið sem sviptir aðildarþjóðirnar
fullveldi sínu í veigamiklum efnum.
Raunveruleg dæmi úr lífi fólks og
samfélaga skipta máli þegar talað er um
fullveldi og lýðræði, völd og áhrif fólks á
eigið umhverfi.
Hér þarf að horfa á raunveruleikann
eins og hann birtist okkur, reynsluna og
lærdómana sem draga má af skerðingu
fullveldis og nærlýðræðis, skerðingu þess
að Jón og Gunna rétt eins og Ögmundur,
Kristrún og Páll Baldvin fái um það ráðið
í hvernig samfélagi þau búa. Dæmin eru
allt um kring. Brunatrygginar á vegum
Reykjavíkurborgar voru aflagðar þegar
okkur var bannað með tilskipun Evrópu-
sambandins að skipuleggja þær eins og
við helst vildum. Þetta gerði skipulag
brunatrygginga margfalt kostnaðarsam-
ara, þyngra í vöfum og óhagkvæmara.
Þetta er lítið einfalt dæmi um skerðingu á
fullveldi þjóðar sem hefur neikvæðar
afleiðingar í för með sér fyrir Jón og
Gunnu og alla hina í samfélaginu – nema
þá fáu sem græða. Dæmi sem þessi vekja
greinilega hneykslan hjá sjálfskipuðum
stýrendum umræðunnar um hvað megi og
megi ekki tala um þegar fullveldi ber á
góma. Loftslagsmálin, hafréttarmálin og
mannréttindin nefndi ég í þættinum á
hinn bóginn sem dæmi um mál sem við
þyrftum að sameinast um á heimsvísu.
Ég fæ engu um það ráðið þótt Páli
Baldvini Baldvinssyni þyki lítið til minna
röksemda og málflutnings koma. En einni
spurningu langar mig til að biðja Pál
Baldvin að velta fyrir sér: Getur verið að
almenn umræða um kennisetningar og
fræðilega teóríu án skírskotunar til þess
veruleika sem við hrærumst í, og til
þeirra mála sem heitast á okkur brenna,
sé takmörkuð og á engan hátt fullnægj-
andi þegar fullveldi og önnur mikilvæg
mál ber á góma? Hvaða sjálfskipaða vald
hvaða sjálfskipuðu sérfræðinga ákvarðar
ramma umræðunnar? Hvernig er hægt að
ná fram málefnalegri, víðsýnni umræðu
og traustari ákvarðanatöku um framtíð-
ina ef ekki með vísan í reynsluna og
raunveruleg dæmi úr lífi þjóða og
einstaklinga?
Leiðin til þess hruns sem við nú
stöndum frammi fyrir var vörðuð af
einstrengingslegum ramma kennisetn-
inga sem m.a. hafa verið settar fram af
fólki sem teljast fræðimenn á heimsmæli-
kvarða og hafa jafnvel fengið Nóbels-
verðlaun í nýfrjálshyggjuhagfræði. Vald
og áhrif Jóns og Gunnu úti í bæ, og þeirra
fullveldi í hnattvæddum heimi, á ekki að
einskorðast við þröngan ramma kenni-
setninga. Teóría á ágætlega við í samræð-
um þeirra sem hafa atvinnu af því að
skrifa um þá sem skrifa um lífið. En
engin teóría um framtíð samfélags er góð
ef hún er komin úr tengslum við þau sem
lifa lífinu.
Höfundur er alþingismaður.
Framlög Páls Baldvins Baldvinssonar til þjóðfélagsumræðu
ÖGMUNDUR
JÓNASSON
Ingibjörg Sólrún og Þorgerður
Katrín - sýnið nú kjarkinn
UMRÆÐAN
Reynir Ingibjartsson skrifar
um stjórnmál
Það er undarlegt ástand á Íslandi. Reikningur upp á
líklega fjögurþúsund milljarða
króna bíður greiðslu á næstu
árum og þá er ótalið allt sem
tapast í atvinnumissi, húsnæð-
ismissi og fyrirtækjamissi.
Talan er komin í 13 milljónir á
hvert mannsbarn. Enginn þyk-
ist ábyrgur.
Sem andsvar við félags-
hyggju 20. aldar og róttækni
áranna kringum 1970, reis kap-
ítalisminn upp endurnærður af
frjálshyggjunni með valdatöku
Reagans og Thatcher um 1980.
Á Íslandi hljómaði slagorðið
„báknið burt“ og fyrsta skrefið
var tekið 1982, þegar Davíð
Oddsson settist í borgarstjóra-
stólinn í Reykjavík. Fremstur á
fjósbitanum hefur Hannes
Hólmsteinn Gissurarson setið
og þulið kennisetningar og per-
sónuníð meðan Davíð sigldi
eftir vindi hverju sinni og hefur
nú stjórnvöld í gíslingu með
fjármálalegu (og pólitísku)
valdi sínu í Seðlabankanum –
staður sem átti að vera dvalar-
heimili fyrrverandi stjórnmála-
manna.
Á forsætisráðherraárum
Davíðs Oddssonar varð Ísland
að sýningarglugga um einka-
væðingu og markaðsvæðingu,
þar sem allur heimurinn átti að
vera undir í útrás víkinganna.
Fremstir fóru bankarnir –
musteri fjármagnsins sem
gerðu hefðbundin innlán og
útlán að aukabúgrein. Söluna á
þeim handsalaði forsætisráð-
herrann. Blandað hagkerfi var
nú liðin tíð og fyrirtæki höfðu
fyrst og fremst þann tilgang að
ganga kaupum og sölum með
sem mestum hagnaði. Kóngur-
inn í þessu ríki var sem fyrr
Bubbi kóngur úr Herranótt MR
fyrir 40 árum eða svo. Fjand-
vinurinn – forsetinn var svo
besti sölumaðurinn. Það er
margt skrítið í henni veröld.
Nú er Ísland komið í kennslu-
bækurnar um þjóðarhrun, þar
sem hömlulaus kapítalismi
kippti fótunum undan öllu á
einni nóttu.
Það skal enginn van-
meta Davíð Oddsson.
Þegar hann hafði náð
völdum í MR var hann
fljótur að setja stuðn-
ingsmenn sína af, væru
þeir honum ekki þókn-
anlegir. Hann skipti um
skoðun í Evrópumálun-
um eftir að Jón Baldvin
hafði lyft honum í for-
sætisráðherrastólinn og
gerðist andstæðingur
ESB. Eftir að hafa selt
allar bestu eigur ríkisins og
hleypt útrásarvíkingunum með
þær út úr Íslandsfjósinu, kallar
hann þessa aðila, óreiðufólk,
sem sett hafi þjóðina á hausinn.
Ríkisstjórnina skammar hann
fyrir andvaraleysi, þótt hann
hafi á sínum tíma lagt niður
aðhaldstæki hennar - Þjóðhags-
stofnun með einu pennastriki.
Hann kann alla klækina á leik-
sviðinu og drottnar yfir saln-
um.
Nú er aftur kallað eftir
„sterka manninum“. Davíð er
maðurinn sem varaði við hrun-
inu. Hann tekur ákvarðanir og
ber í borðið. Við borgum engar
óreiðuskuldir í útlöndum. Krón-
unni skal lyft með handafli og
vei þeim sem ætla í Evrópu-
sambandið. Nú þegar er hann
orðinn holdgervingur þeirra
sem eru á móti inngöngu í ESB.
Stuðningsmennirnir eru jafn
ólíkir hópar eins og frjáls-
hyggjumenn sem sjá vinstri-
slagsíðu í Evrópu, vinstri menn
sem sjá þar hið gagnstæða og
svo þjóðernissinnar með Ísland
fyrir Íslendinga – skítt með
hina. Skapbrestir eins og lang-
rækni og valdsækni
verða að kostum við
þessar kringumstæð-
ur. Man einhver eftir
Ceausescu, fyrrum
forseta Rúmeníu?
Það hafa ekki
margir haft burði og
kjark til að standa
uppi í hárinu á Davíð
Oddssyni í gegnum
árin. Það sást vel
þegar verið var að
berja í gegn núver-
andi lög um eftirlaun ráðherra
og þingmanna. Upp á þau skrif-
uðu jafn ólíkir menn eins og
Guðni Ágústsson, Guðjón Arnar
Kristjánsson, Steingrímur J.
Sigfússon og Össur Skarphéð-
insson. Þá var talað um „konu
úti í bæ“ (ISG) sem hefði komið
í þinghúsið og ruglað hina
breiðu samstöðu. Það er ekki
gleymt.
Það ætti að vera hverjum
manni augljóst nú, þegar fjár-
ráðin hafa nánast verið tekin af
okkur, að ríkisstjórn og Seðla-
banki verða að ganga í takt.
Nógu er nú slæmt ástandið.
Sporgöngumann Davíðs alla
tíð, Geir H. Haarde virðist
skorta vilja til að komast úr
þeim sporum. Þá er ekki öðrum
til að dreifa en formanni Sam-
fylkingarinnar og varafor-
manni Sjálfstæðisflokksins.
Allar götur síðan Ingibjörg
Sólrún Gísladóttir settist í borg-
arstjórn 1982, hefur hún mætt
Davíð Oddssyni sem jafnoki.
Langlundargeð er oft nauðsyn-
legt, en þegar mælirinn fyllist,
þarf að hella úr honum inni-
haldinu. Þorgerður Katrín
Gunnarsdóttir hefur lært úr
föðurgarði að standa á sinni
sannfæringu. Lengstum hefur
hún verið eini ráðamaður Sjálf-
stæðisflokksins, sem hefur
sagt við Davíð: ,,hingað en ekki
lengra”.
Þessar glæsilegu stjórnmála-
konur verða nú að taka af skar-
ið – annars verða þær hluti af
veröld sem var og dragast með
straumnum – niður. Eftir situr
hnípin þjóð á bakkanum þ.e.a.s.
þeir sem ekki verða farnir af
landi brott.
Höfundur starfar við
kortaútgáfu.
REYNIR
INGIBJARTSSON
Á forsætisráðherraárum
Davíðs Oddssonar varð
Ísland að sýningarglugga
um einkavæðingu og mark-
aðsvæðingu, þar sem allur
heimurinn átti að vera undir
í útrás víkingana. Fremstir
fóru bankarnir – musteri
fjármagnsins sem gerðu
hefðbundin innlán og útlán
að aukabúgrein.
Kíktu á
blaðsíðu 37