Fréttablaðið - 11.12.2008, Qupperneq 18

18 11. desember 2008 FIMMTUDAGUR
hagur heimilanna
Kr
ón
ur
2.
43
2
2005 2008
2.
93
7
Lengi hefur kæst
skata verið órjúfan-
legur hluti af jóla-
haldi. Hin síðari ár
hefur hún þó fengið
meiri virðingarsess
þar sem veitinga-
hús keppast við að
bjóða upp á skötu
á Þorláksmessu og skötuilminn eða
skötufnykinn leggur um alla höfuð-
borgina.
Áður fyrr þurfti ekki Þorláksmessu
til að bjóða upp á skötu, því skata
var næstum jafn sjálfsagður hluti af
hversdagslegum kosti og saltfisk-
ur eða siginn fiskur. En hefðir eru
skemmtilegar og tilhlökkunin nú á
tímum eftir skötuveislunni á „Þorlák“
er ekki minni en eftir rjúpnaveislunni
á aðfangadag. Ekki eru þó allir sam-
mála þessu og skilja ekki hvers vegna
í ósköpunum er verið að bjóða upp á
þennan „skemmda“ mat og lykt sem
aldrei ætlar að fara úr húsinu.
Vissulega má með sanni segja að
kæst skata sé ekki ferskur matur.
Brjóskfiskar, eins og skata og hákarl
innihalda mikið af þvagefni í holdi
þar sem útskilnaður á úrgangsefnum
er með öðrum hætti en í beinfiskum.
Við dauða og niðurbrot skapast því
allt aðrar aðstæður fyrir örverur en í
beinfiskum.
Hefðbundar skemmdar örverur
ná sér ekki á strik, heldur ná örverur
sem geta brotið niður þvagefnin
yfirhöndinni. Við það myndast
ammóníak, sem ásamt öðrum niður-
brotsefnum gefur þennan yndislega
fnyk og bragð, sem fólk kann svona
misjafnlega að meta.
Hefð fyrir kæstri skötu er ættuð frá
Vestfjörðum. Þar hefur skata verið
verkuð á þennan hátt um aldir en
hefðin er einnig rík um allt Vesturland
og á höfuðborgarsvæðinu. Kæsing á
skötu tekur a.m.k. fjórar vikur, en það
fer þó svolítið eftir hitastigi og eins
hversu kæst eða bragðsterk hún
á að vera. Í kæsingunni er hún
eins og nafnið
bendir til látin
liggja í kös í
körum og er
vökva hleypt
af kösinni
af og til
þannig að hún liggi ekki í vökvanum
sem kemur frá henni.
Þegar skatan þykir orðin hæfilega
kæst er hún tilbúin til neyslu, en
einnig er þá hægt að setja hana
í frost þannig að hún kæsist ekki
frekar. Algengt var á Vestfjörðum
að þurrka skötuna eftir kæsingu. Þá
veiddist þar einnig meira af „stóru
skötu“ og voru skötubörðin hengd
upp til þurrkunar. Í dag veiðist hins
vegar mest af annarri skötutegund,
tindabikkju sem er mun minni.
Á Suður- og Vesturlandi er skatan
yfirleitt ekki látin kæsast eins lengi,
en eftir kæsinguna er hún sett í
saltpækil. Þannig er á boðstólum í
fiskbúðum skata sem ýmist er bæði
söltuð og kæst eða bara kæst. Þykir
Vestfirðingum jafnan mest
varið í skötuna ef hún er
vel kæst og helst þannig að
þefinn leggi fram úr
nefinu, en skötuað-
dáendur ættu þó
allir að fá eitthvað
við sitt hæfi.
mni.is
MATUR & NÆRING GUÐRÚN E. GUNNARSDÓTTIR MATVÆLAFRÆÐINGUR
Kæst skata – óæti eða hnossgæti
w
w
w
.h
ir
zl
an
.i
s
Smiðsbúð 6 210 Garðabæ Sími 564 5040
monaco
glæsilegar veggsamstæður
Upplestur úr jólabókum
á Háskólatorgi
í dag 11. des. kl. 16
Bjartur
Algleymi
Hermann Stefánsson
Karlar sem hata konur
Halla Kjartansdóttir
Vargurinn
Jón Hallur Stefánsson
Glíman við Guð
Árni Bergmann
Skuggamyndir úr ferðalagi
Óskar Árni Óskarsson
Hallgrímur
Úlfar Þormóðsson
Rökkurbýsnir
Sjón
Háskólatorgi Sími 570 0777 boksala@boksala.is www.boksala.is
- Tilboð á jólabókum
- Háma með kaffi og meðlæti
- Vefverslun opin allan sólarhringinn www.boksala.is
Nokkrir birgjar matvöru-
verslana hafa tilkynnt
um vöruverðslækkanir
í kjölfar styrkingar
krónunnar. Í einhverj-
um tilfellum hefur það
þegar skilað sér í lægra
vöruverði.
Lægra verðs er tekið að gæta í
matvöruverslunum eftir mikla
styrkingu krónunnar að undan-
förnu. Verðbreytinga verður fyrst
vart í ferskvörum á borð við græn-
meti, sem koma í hús á hverjum
degi. Breytingar á verði sérvara
taka lengri tíma. Vökulir neytend-
ur ættu þó strax að verða vöru-
lækkana varir í stórinnkaupum
helgarinnar.
Nokkrir af stærstu birgjum
matvöruverslana hafa tilkynnt
um verðlækkun á vörum sínum í
kjölfar styrkingar krónunnar.
Meðal annars Kornax sem fram-
leiðir hveiti og fleira, Ísam, sem
meðal annars er með kex frá Kex-
smiðjunni og Gerber-barnamat,
og Nathan og Olsen sem hefur
lækkað verð á hátt í hundrað vöru-
tegundum.
Krónan styrktist um tuttugu
prósent frá því hún var sett á flot
á miðvikudag í síðustu viku fram á
mánudag. Frá þriðjudegi hefur
hún hins vegar veikst aftur um
nokkur prósent.
„Flestir birgjanna eru bein-
tengdir við vöruhúsin. Við hand-
færum svo hverja einustu breyt-
ingu og förum strax í að lækka það
sem kemur inn,“ segir Sveinn Sig-
urbergsson, verslunarstjóri Fjarð-
arkaupa. „Við vorum reyndar ekki
hálfnaðir með að hækka verð,
enda með tuttugu þúsund vöru-
númer. Viðskiptavinir okkar hafa
notið góðs af því.“
Kristinn Skúlason, rekstrar-
stjóri Krónunnar, segir að það geti
tekið allt frá einum degi upp í viku
að breyta verði eftir vörulækkun
birgja. „Sumt erum við með í dag-
legum pöntunum. Það skilar sér
strax. Það sem við eigum nóg til af
tekur lengri tíma.“
„Við erum ekki byrjaðir að
kaupa inn á þessu nýja lækkaða
verði, þar sem við eigum enn þá
birgðir á eldra gengi,“ segir Guð-
mundur Marteinsson, fram-
kvæmdastjóri Bónuss. Hann segir
þær verðhækkanir sem hafa dunið
á versluninni ekki hafa komið út í
verðlagið að fullu. „En um leið og
vörur fara að berast okkur á lægra
verði munum við skila því út í
verðlagið.“ Þá segist hann eiga
von á betra verði á grænmeti og
ávöxtum í þessari viku.
Á heimasíðu Neytendasamtak-
anna, www.ns.is, má sjá lista yfir
þá birgja sem tilkynna um lækkun
verðs. holmfridur@frettabladid.is
Ferskvörur ættu að
hafa lækkað í verði
AÐEINS ÓDÝRARI Birgjar eru
teknir að lækka verð í kjölfar
styrkingar krónunnar. Í einhverj-
um tilfellum hefur það þegar
skilað sér í lægra vöruverði.
Vara Lækkun
Kex frá Frón 3,3%
Cheerios 13,0%
Cocoa Puffs 13,0%
Ariel-þvottaefni 11,0%
Lenor-mýkingarefni 11,0%
Nesquik-kakóduft 11,1%
Always-dömubindi 11,0%
Gerber-barnamatur 10,5%
Merrild-kaffi 10,5%
L‘Óreal-sjampó 10,5%
Gatorade-drykkir 10,5%
Kornax-hveiti 11,7%
Royal Canin-dýrafóður 30,0%
LÆKKANIR Á VÖRUVERÐI
Í KJÖLFAR STYRKINGAR
KRÓNUNNAR
Útgjöldin
> Verð á hvítum plötulopa, 1 kílói, í nóvembermánuði
hvers árs.
HEIMILD: HAGSTOFA ÍSLANDS
„Bestu kaupin mín eru notaður barnavagn sem ég keypti nýlega en
er eins og nýr,“ segir Magnús F. Ólafsson sálfræðingur. „Vagninn er
af gerðinni Emmaljunga, sænskur og agalega fínn og vel með farinn.
Ég sparaði mér eflaust 100 þúsund kall á þessum kaupum og er
afskaplega ánægður með það. Þetta er fimm ára gamall vagn sem
aðeins eitt barn hefur sofið í áður. Það var góð kona sem auglýsti
þennan vagn á netinu og bauð til kaups á kostakjörum og við kunn-
um henni góðar þakkir fyrir,“ segir Magnús og bætir við að barnið,
sem vagninn sé keyptur fyrir, sé ekki enn komið í heiminn en muni
eflaust sofa vel í vagninum þegar þar að kemur.
„Verstu kaupin mín eru þegar ég keypti fjölda varahluta í bifreið
á partasölu. Ekki vildi betur til en svo að viku seinna dó bíllinn
og partasalan keypti bílinn á minni pening en varahlutirnir höfðu
kostað. Þetta var fyrir um ári síðan og voru mín lélegustu kaup.
Ég veit ekki hvort ég hef lært neitt á þessum viðskiptum en svona
getur þetta snúist í höndunum á manni þegar maður ætlar að vera
hagsýnn. Stundum getur verið betra að reikna allt dæmið til enda,“
segir hann og bætir við að fyrri vagninn sé til ómældrar gleði en ekki
fólks-vagninn.
NEYTANDINN: MAGNÚS F. ÓLAFSSON SÁLFRÆÐINGUR
Sparaði 100 þúsund kall í kaupunum
KEYPTI Á MINNI PENING „Ekki vildi
betur til en svo að viku seinna dó bíllinn
og partasalann keypti bílinn á minni
pening en varahlutirnir höfðu kostað,“
segir Magnús F. Ólafs-
son sálfræðingur
um sín verstu
kaup í lífinu.