Fréttablaðið - 24.12.2008, Blaðsíða 12

12 24. desember 2008 MIÐVIKUDAGUR
greinar@frettabladid.is
FRÁ DEGI TIL DAGS
FRÉTTABLAÐIÐ Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík SÍMI: 512 5000, ritstjorn@frettabladid.is FRÉTTASTJÓRAR: Arndís Þorgeirsdóttir arndis@frettabladid.is, Kristján Hjálmarsson, kristjan@frettabladid.is Trausti Hafliðason trausti@frettabladid.is og Höskuldur Daði Magnússon (dægurmál) hdm@frettabladid.is
MENNING: Páll Baldvin Baldvinsson fulltrúi ritstjóra pbb@frettabladid.is VIÐSKIPTARITSTJÓRAR: Björn Ingi Hrafnsson bih@markadurinn.is og Óli Kr. Ármannsson olikr@markadurinn.is HELGAREFNI: Anna Margrét Björnsson amb@frettabladid.is og Sigríður Björg Tómasdóttir sigridur@frettabladid.is
ALLT OG SÉRBLÖÐ: Emilía Örlygsdóttir emilia@frettabladid.is og Roald Eyvindsson roald@frettabladid.is ÍÞRÓTTIR: Henry Birgir Gunnarsson henry@frettabladid.is LJÓSMYNDIR: Pjetur Sigurðsson pjetur@frettabladid.is FRAMLEIÐSLUSTJÓRI: Kolbrún Ingibergsdóttir kolbrun@frettabladid.is
ÚTGÁFUFÉLAG: 365 miðlar ehf.
RITSTJÓRAR: Jón Kaldal jk@frettabladid.is og Þorsteinn Pálsson thorsteinn@frettabladid.is AÐSTOÐARRITSTJÓRI:
Steinunn Stefánsdóttir steinunn@frettabladid.is. Fréttablaðið kemur út í 103.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili
á höfuðborgarsvæðinu og Akureyri. Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur
sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. Issn 1670-3871
Hringdu í síma
ef blaðið berst ekki
Skömmu eftir að þess var minnst að níutíu ár voru liðin
síðan heimsstyrjöldinni fyrri
lauk og fáum mánuðum eftir að
síðasti hermaðurinn sem þá hafði
barist í franska hernum hvarf
inn í skugganna ríki, slæddist ég
inn í bókabúð utarlega í 19.
hverfi Parísarborgar. Þar var á
ferðinni rithöfundurinn og
fræðimaðurinn Claude Duneton
með nokkuð sérstaka bók-
menntakynningu.
Sú saga sem Claude Duneton
hafði að segja var furðuleg.
Síðastliðið vor var einn af
kunningjum hans staddur á
„flóamarkaði“ í smábæ og rakst
þar af hreinni tilviljun á gamalt
ljóðakver, gefið út árið 1917, sem
lá í óreiðu á jörðinni innan um
sprungna postulínsbolla og slíkt
og hafði jafnvel ekki verið skorið
upp. Nafn höfundarins vakti
athygli hans, það var „Albert-
Paul Granier, lautinant í stór-
skotaliði“, og kverið hét „Han-
arnir og gammarnir“. Þar sem
Claude Duneton hafði skrifað
heimildaskáldsögu um menn úr
heimaþorpi hans sem barist
höfðu í fyrra stríði, datt kunn-
ingjanum í hug að kaupa kverið
og gefa honum sem hálfgildings
glens, aðallega út af starfsheiti
skáldsins, „lautinant í stórskota-
liði“. Hvað gæti slíkur maður
farið að yrkja? En Claude
Duneton uppgötvaði nú, eins og
hann sagði, að „vegir forsjónar-
innar liggja stundum gegnum
glens“. Þegar hann fór að lesa í
kverinu varð hann meira en lítið
hissa, kvæðin voru mjög góð og
talsvert óvenjuleg miðað við það
sem gerðist á þessum tíma;
þarna kom allt í einu í ljós mikið
skáld, og alveg óþekkt. Claude
Duneton lá yfir bókinni langa
kvöldstund og arkaði með hana
daginn eftir á blaðið „Le Figaro“,
þar sem hann skrifar vikulegan
dálk í bókmenntakálfinn um
franska tungu. Þar urðu menn
jafn hissa og hann, og fundu
útgefanda að kverinu.
En þá var eftir að grafa
eitthvað upp um þetta gleymda
skáld. Nafn þess var á lista sem
hafði verið gerður skömmu eftir
stríðið yfir þau skáld sem þar
höfðu fallið, en ekkert meir. Eftir
talsverða leit komst Claude
Duneton í samband við bróður-
dætur þess, og þá komu upplýs-
ingarnar fram. Albert-Paul
Granier var fæddur 1888, sonur
nótaríuss í smábæ á Bretagne, og
stundaði nám til að taka við
starfi föður síns. En þetta var
menningarfjölskylda, sem var m.
a. í kunningskap við tónskáldið
Gabriel Fauré. En nú vildi svo til,
að þegar þessi tilvonandi
nótaríus hafði lokið námi, gegnt
herþjónustu og lifað bóhemlífi í
París smástund, skall styrjöldin
á og þá hlaut hann það starf að
draga fallbyssur fram og aftur
og skjóta úr þeim. Um leið varð
mikil breyting: við að vera mitt í
ógnum styrjaldarinnar varð ungi
maðurinn allt í einu skáld, öll
kvæðin í kverinu eru tengd
stríðinu með mjög sterkum
svipmyndum af lífi og dauða
hermanna, og þau eru dagsett á
árunum 1914-1916: „Verdun, í
Bois des Fosses og Bois d’Harda-
umont, 21.-24. febrúar 1916“ o.
s.frv. Einhvern tíma árið 1917
ákvað hann að gefa kvæðin út,
kannske af því að þá fékk hann
það alveg nýja hlutverk að
njósna um stöðu óvinanna úr
flugvél; sat hann þá fyrir aftan
flugmanninn og sendi upplýsing-
ar gegnum talstöð. En þessu
hlutverki gegndi hann ekki lengi,
17. ágúst 1917 varð flugvélin
fyrir þýskri sprengikúlu og
leystist bókstaflega upp ásamt
áhöfninni.
Á kynningunni í bókabúðinni
voru bróðurdæturnar báðar
mættar ásamt ýmsum afkomend-
um sínum, og voru þær ekki
alltaf sammála lýsingu Claude
Duneton á skáldinu og fjölskyldu
þess, og reyndar ekki alltaf
sammála hvor annarri. Með
kynninum var leikari sem las
upp úr ljóðakverinu, en nú var
það komið aftur út í fallegri
útgáfu, ásamt kvæði sem skáldið
hafði ort eftir að fyrsta útgáfan
birtist og fannst í pappírum þess:
það hét „Skýin“, en eins og
Duneton sagði var Granier
vafalaust eitt fyrsta ljóðskáldið,
ef ekki það allra fyrsta, sem orti
um skýin eftir að hafa séð þau
ofan frá. „Skýin eru eins og
breitt þang sem bylgjast í
öldunum …“
Eftir kynninguna spurði ég
Claude Duneton spurningar sem
ég var mjög farinn að velta fyrir
mér: Hvernig stendur á því að
Frakkar hafa sýnt skáldum
sínum úr fyrri heimsstyrjöld
svona lítinn sóma og stundum
gleymt þeim algerlega, þar sem
Englendingar hafa hvað eftir
annað gefið út ljóðasöfn sinna
heimsstyrjaldarskálda og alls
kyns söfn úrvalsljóða í hand-
hægum útgáfum? Claude
Duneton tókst á loft: „Ég vildi
ekki fara inn á það í fyrirlestrin-
um,“ sagði hann, „en það stafar
af því að strax eftir stríðið ruddi
súrrealisminn sér til rúms í
bókmenntunum, og hann hafnaði
með öllu skáldskap af þessu tagi,
honum var þá vísað út í ystu
myrkur, þar sem hann hefur
verið síðan.“ Þessi dapurlega
gleymska er sem sé eitt sem
verður að skrifast á reikning
„módernismans“ franska.
En meðal annarra orða:
hvenær tekur einhver sig til og
gefur aftur út „Vígslóða“ eftir
Stephan G. einn og sér í lipur-
legri útgáfu, kannske með
skýringum, svo menn geti haft í
höndunum verk þessa íslensk-
kanadíska heimsstyrjaldar-
skálds eins og það birtist
upphaflega?
„Skýin eru eins og þang“
EINAR MÁR JÓNSSON
Í DAG | Um skýin ofan frá
Hvernig stendur á því að
Frakkar hafa sýnt skáldum
sínum úr fyrri heimsstyrjöld
svona lítinn sóma og stundum
gleymt þeim algerlega, þar sem
Englendingar hafa hvað eftir
annað gefið út ljóðasöfn sinna
heimsstyrjaldarskálda og alls
kyns söfn úrvalsljóða í hand-
hægum útgáfum?
„...fyrst á visir.is“
...ég sá það á visir.is
Fækkun
Eyþór Arnalds, bæjarfulltrúi Sjálf-
stæðisflokksins í Árborg, vill fækka
bæjarfulltrúum úr níu í sjö. Þessi
tillaga er góðra gjalda verð og fleiri
í stjórnkerfinu ættu að taka hana
sér til fyrirmyndar. Eflaust má fækka
sveitarstjórnarmönnum í öllum
sveitarfélögum landsins en í þessu
árferði væri sjálfsagt réttast að ráðast
í stórfellda sameiningu sveitarfélaga.
Um leið mætti fækka
þingmönnum um
um það bil tuttugu
og auðvitað ráðherr-
um og ráðuneytum
um svona fimm. Við
það myndu sparast
dágóðar fjárhæðir og
yfirsýn og skilvirkni
aukast. Sturla Böðvarsson þingforseti
hugsar á sömu nótum og flokksbróð-
ir hans Eyþór og ráðgerir að fækka
fastanefndum þingsins.
Gott að vita
„Af gefnu tilefni skal taka fram að
niðurstaða athugunar sem gerð var
meðal þingmanna Samfylkingarinnar
var að enginn þingmanna hennar
hefur notið sérkjara eða óeðlilegrar
fyrirgreiðslu í bankakerfinu.“
Svo segir í frétt á vef
Samfylkingarinnar. Og þá
vitum við það. Og bíðum
þess að fyrirtæki, önnur
samtök og einstaklingar
gefi út hliðstæðar yfirlýsing-
ar til að eyða öllum vafa og
slá á sögusagnir.
Jólakveðjurnar
Tvö ráðuneyti sendu frá sér sérstak-
ar tilkynningar á jólaföstunni og
upplýstu að þau myndu ekki senda
út jólakort þetta árið. Í staðinn yrði
andvirði jólakortasendinganna varið
til góðra mála. Þetta voru félags- og
tryggingamálaráðuneytið og við-
skiptaráðuneytið. Annað ráðuneytið
gaf 250 þúsund krónur til Einstakra
barna og hitt 200 þúsund til
Mæðrastyrksnefndar. Eftir standa
tíu ráðuneyti sem ekki lýstu sam-
bærilegu yfir. Má draga af því þá
ályktun að þau sendi jólakort?
Og gera því skóna að samtals
borgi þau á bilinu tvær til tvær
og hálfa milljón fyrir kveðjurn-
ar? Það er dágóð fjárhæð.
bjorn@frettabladid.is Á
aðfangadegi jóla er numið staðar. Jólaundirbúningn-
um er lokið og hátíðin tekur við. Eftir annasama
aðventu tekur við hvíld og samvera við fjölskyldu og
aðra ástvini. Jólin eru fyrst og fremst tími fjölskyld-
unnar og ekki síst barnanna. Á jólum gefum við og
þiggjum, ekki bara gjafir í áþreifanlegu formi heldur einnig ann-
ars konar gjafir, gafir sem við finnum fyrir innra með okkur.
Aðventan hefur að mörgu leyti verið lágstemmdari í ár en
undanfarið. Margir hafa minna milli handanna en áður og setur
það mark sitt á jólaundirbúninginn. Ákveðinn léttir er þó líka
fólginn í því að dregið hafi úr veraldlegu vafstri í aðdraganda
jólanna, jafnvel þó að sú breyting sé alls ekki sjálfvalin heldur
til komin vegna ytri aðstæðna.
Í stað stórra og dýrra gjafa eru íslenskar skáldsögur vinsæl
jólagjöf og samkvæmt frétt Fréttablaðsins í gær lætur nærri að
að minnsta kosti ein íslensk skáldsaga rati inn á hvert heimili í
landinu. Diskar með íslenskri tónlist seljast einnig langt umfram
erlenda diska. Íslensk hönnun og handverk ratar líkast til einnig
í fleiri jólapakka í ár en undanfarið.
Og hverjar eru hinar raunverulegu gjafir? Vitað er að hvorki
vex gleði þess sem gefur né þess sem þiggur í jöfnu hlutfalli
við verðgildi gjafar í krónum og talið. Gleðin er fólgin í hlýjum
og góðum huga sem sýndur er með gjöfinni og tekið er við með
opnum huga.
Jólin skerpa einnig skuggahliðar samfélagsástandsins. Aldrei
hafa fleiri leitað aðstoðar hjá hjálparsamtökum fyrir jólin en nú.
Aldrei hafa heldur fleiri rétt slíkum samtökum hjálparhönd en
nú. Í aðdraganda jóla í ár höfum við orðið vitni að náungakærleik
eins og hann gerist fegurstur; skipshafnir sem fært hafa hjálp-
arsamtökum ferðasjóði sína, fyrirtæki og jafnvel fjölskyldur
sem ákveðið hafa að sleppa jólagjöfum í ár og gefa andvirðið til
þeirra sem á aðstoð þurfa að halda og áfram mætti telja.
Á flestum heimilum er jólanna beðið af eftirvæntingu og þau
boðin velkomin. Þetta á ekki síst við á erfiðum tímum. Jólin veita
okkur kærkomna hvíld frá amstri og áhyggjum og það er um að
gera að leyfa sér að njóta þeirrar hvíldar og koma svo endur-
nærður til leiks að loknum hátíðum.
Jólin eru tími mikillar gleði en einnig mikillar sorgar. Hjá
þeim sem um sárt eiga að binda geta dagarnir í kringum jólin
verið þeir allra erfiðustu á árinu. Þeir sem þurfa að eyða jól-
unum fjarri fjölskyldu sinni; á sjúkrahúsum eða í fangelsum
upplifa mikinn einmanaleika. Einnig hinir sem af einhverjum
ástæðum eiga ekki góð tengsl við fólkið sitt. Sum börn búa við
þann veruleika að kvíða ævinlega jólunum vegna áfengisneyslu
foreldris eða annarrar vanlíðan. Það er veruleiki sem ekkert
barn ætti að þurfa að lifa við.
Við jól og áramót verða kaflaskil. Nýtt ár er handan jólanna
með hækkandi sól. Þá er tímabært að bretta upp ermar og takast
á við framtíðina en nota jólahátíðina til að hvílast og byggja upp
styrk og þol.
Gleðileg jól.
Aðfangadagur jóla:
Hinar raunveru-
legu gjafir
STEINUNN STEFÁNSDÓTTIR SKRIFAR