Tíminn - 19.12.1982, Qupperneq 18

SUNNUDAGUR 19. DESEMBER 1982
* • «•
Horl
Hvítur leikur.
■ Tékkneski stórmeistarinn Hort
þykir venjulega friösamur stöðubar-
áttuskákmaður sem aldrei teflir
hvassar byrjanir. Hann teflir einfald-
lega vel og sér lakari skákmenn
vinnur hann af miklu öryggi. Stund-
um verða skákirnar langar, en auð-
vitað getur hann teflt beina
kóngssókn, gefist tækifæri til þess.
Þetta á við um eftirfarandi skák frá
Olympíuskákmótinu í Luzern, en
hér mætast Tékkóslóvakía og
Skotland.
Hvítur: Hort.
Svartur: Mc Kay.
Pirc-vörn.
1. e4 d6 2. d4 g6 3. Rc3 Rf6 4. Rf3
Bg7 5. h3 a6 6. Be3 0-0 7. Bd3 bS 8.
a4 (Ástandinu á drottningarvæng er
samstundis komið á hreint og Rc3
sendur yfir á kóngsvæng.) 8. . b4 9.
Re2 Bb7 10. Rg3 d5 11. e5 Re4 12.
0-0 (Vlastimil er í árásarhug. Hann
lýsir sig reiðubúinn til að taka á sig
tvípeð, en fá í staðinn f-línuna.) 12.
. c5 13. c3 Rxg3 (Ekki 13. . bxc3 14
bxc3 Rxc3? 15. Db3) 14. fxg3 Rc6
15. Rg5 e6 (15. ,hó 16. Rxf7 HxH'
17. Dg4gefur hvítum sterkasókn 15.
. Dd77 ersvarað með 16. Hxf7! Hxf7
17. e6.) 16. Dg4 Dc7? 17. Bxg6! fxg6
(17. . hxg6 18. Dh4 er búið blessað
tafl.) 18. Dxe6+ Kh8 19. Hf7! Dc8
(Takið eftir vendingunni 19. . Hxf7
20. Rxf7+ Kg8 22. Rd6+ Kh8 23.
Rxb7. Riddarinn lokar fyrir drott-
ninguna á þýðingarmildu augna-
bliki). 20. Hxf8+ Bxf8 (Ef 20.. Dxf8
21. Rf7+ Kg8 22. Rd6+ Kh8 23. i
Rxb7.) 21. Df7 Bg7 22. Re6 Dg8 23.
Dxb7 (Endalokin. Það sem á eftir
kemur er aðeins til að fylla út í
blaðið.) 23. . Ra5 24. Dxg7+ Dxg7
25. Rxg7 Kxg7 26. dxc5 Rc4 27. Bd4
b3 28. Hfl Kh6 29. Hf7 Rxb2 30.
Hb7 Rxa4 31. Be3+ g5 32. Hxb3
Hc8 33. g4 Hc6 34. Hb8 Kg6 35. c4(!)
d4 36. Bxd4 Rxc5 37. Hg8+ KÍ7 38.
Hxg5 Re6 39. Hf5+ Ke7 40. Bb2
Hxc4 41. Hh5 Rf4 42. Hxh7+ Ke6
43. Hh6+ Kd5 44. Hd6+ Ke4 45. e6
Ke3 46. Bd4+ Gefið.
Klækir
■ í nokkur ár hefur Tatai verið-
annar tveggja snjöllustu skákmanna
Ítalíu. Hinn er Mariotti sem þykir
nokkuð mistækur. Tatai er hinsvegar
öruggur, en hefur aldrei náð þeim
topppárangri sem þarf til að öðlast
stórmeistaragráðu. Hann kann firnin
öll í byrjanafræðum m.a. nokkur
skörp afbrigði. Hið merkilega er, að
öruggir meistarar hafa ekkert á móti
hvössum lciðum, svo lengi sem þær
fylgja þekktum farvegi. Mér bregður
í brún þegar ég fer yfir eftirfarandi
skák. Hefur Tatai ekki teflt þetta
afbrigði á svart? Jú, ég gref upp skák
frá 1975. Ekki var því sérlega klókt
að tefla þetta gegn honum. Það sýnir
sig, að hann veit meira en í bókunum
stendur.
Hvítur: Tatai
Svartur: de Blaiso,
Róm 1982.
Drottningarbragð, Prinsafbrigði.
1. d4 d5 2. c4 e6 3. Rc3 Rf6 4. Bg5
c5!? 5. cxd5 cxd4 (Jafn tvíeggjaður
er Canal-afbrigðið, 5. . Db6. Tvö
órökrétt afbrigði sem erfitt er þó að
hrekja.) 6. Dxd4 Be7 7. e4 Rc6 8.
Dd2(!) Rxd5 (Mannsfórn. 8. . Rxe4
9. Rxe4 exd5 11. Bxe7 Dxe7 12.
Dxd5 f5 13. Bb5 er hvítum í hag.
Ekki dugar 12.. 0-0 vegna 13. f3 Rb4
14. Dc4!! Be6 15. Dc5!) 9. exd5
Bxg5 10. f4 Bh4+ 11. g3 exd5 12.
gxh4 Dxh4+ 13. Df2 De7+ 14. De2
Be6 15. Rf3 d4 16. Re4(!). (Byrjana-
fræðin mælir með 16. Rb5, en Tatai
óttaðist heimarannsóknir. Re4 telst
óljóst framhald vegna d3 17. De3
0-0-0 18. Bg2 Bd5, en Tatai var
viðbúinn með 18. Kf2!) 16. . 0-0-0
17. Kf2! Hh-e8 (Eða 17. . Bd5 18.
Bh3+ Kb8 19. Hh-el) 18. Re-g5 Dc5
19. Db5 Dc2+ 20. Kg3 a6 21. Bd3!
STÖÐUMYND
(Þar með er hinni fræðilegu bar-
áttu lokið, og úrslit skákarinnar
ráðin.) 21. . axb5 22. Bxc2 d3 23.
Rxe6 Hxe6 24. Bb3 Hg6+ 25. Kf2
Hf6 26. Hh-gl g6 27. Kg3 Kc7 28.
Ha-dl Kb6 29. Hg-el Rd4 30. Rxd4
Hxd4 31. Hfl Hd7 32. Hd2 Hfd6
33. Hcl f6 34. Kf3 g5 35. f5 Hd4 36.
Be6 Hd8 37. Hel Hf4+ 38. Kg3
Hf-d4 39. Bb3 Kc5 40. He3 h5 41.
h3 Gefið.
Bent Larsen,
stórmeistari skrifar
um skák
■ Eftir heimsstyrjöldina síðari hófu
Sovétmenn kerfisbundna uppbyggingu
skálistarinnar í Sovétríkjunum. Allt var
gert til að uppgötva og hlúa að efnilegum
skákmönnum, sovézki skákskólinn
skyldi verða sá fremsti í heimi. Árangur-
inn lét heldur ekki á sér standa. Hver
stórstjarnan eftir aðra kom fram á
sjónarsviðið og eftir heimsmeistara-
keppnina 1948 settist Botvinnik sigri
hrósandi í hásætið, krýndur sem heims-
meistari í skák. Næstu ár gekk Sovét-
mönnum allt í haginn. Botvinnik átti að
vísu fullt í fangi með að verja titil sinn,
hélt honum á jöfnu gegn löndum sínum
Bronstein og Smyslov, en þetta mátti
skoða sem meinlausar heimiliserjur.
Sovétmenn röðuðu sér venjulega í nær
öll efstu sætin í kandidatamótunum, sá
eini sem þeim stóð einhver hætta af var
Bandaríkjamaðurinn Reshevsky, en
hvers mátti hann sín einn gegn öllum
Rússunum?
Árin liðu og Sovétmenn gættu heims-
meistarátitilsins dyggilega. Botvinnik
„lánaði" Smyslov og Tal hann að vísu
sitthvort árið, en heimti hann jafnóðum
aftur. Loks tókst þó Petrosian að hrifsa
titilinn endanlega úr höndum gamla
Arftaki Fischers
heimsmeistarans árið 1963, og fékk að
baða sig í sviðsljósinu fram til 1969. Þá
var komið að Boris Spassky, og allt
virtist í stakasta lagi. En nú fóru að sjást
blikur á lofti. í Bandaríkjunum var
nefnilega fram kominn ungur ákveðinn
maður sem lýsti því yfir af mikilli
sannfæringu, að hann væri öflugasti
skákmaður heims og kvað hlutverk sitt
vera að taka titilinn af Sovétmönnum.
Fischer var kominn fram á sjónarsviðið
og gerði meira en tefla. Hann krafðist
þess að keppnisfyrirkomulagi heims-
meistarakeppninnar skyldi breytt, So-
vétmenn skyldu ekki geta nýtt sér
fjöldann og stillt liðinu upp gegn
utanaðkomandi hættu. Fischer lét sér víti
Reshevskys til varnaðar verða, svo og
reynslu sjálfs síns frá heimsmeistaramót-
inu í Curacao 1962, en þar fannst honum
Sovétmenn mynda bandalag gegn sér.
Fischer talaði ekki fyrir daufum eyrum.
Smám saman breyttist kerfið og sam-
hliða fór skákstyrkur Fischers sífellt
vaxandi. Og í heimsmeistarakeppninni
1971 féll höggið. Ötsláttareinvígin urðu
hrein martröð fyrir andstæðinga
Fischers.
Fyrstur féll Taimanov út á núlli, 6:0.
Larsen fékk sömu afgreiðslu, en Petrosi-
an klóraði í bakkann með 6Ví: 2V5.
Aðeins ein hindrun var nú milli Fischers
og heimsmeistaratitilsins, Boris Spassky.
Og hér í Reykjavík féll síðasta virkið
12’A: 8!ó og Fischer hafði tekið völdin í
ríki skákgyðjunnar Caissu. Þetta voru
dimmir dagar hjá sovéskum skák-
mönnum. Allt úrvalsliðið lá í valnum og
til að bæta gráu ofan á svart lýsti Fischer
því yfir að næst á dagskrá væri að slá
met Laskers, og halda titlinum í 30 ár.
Það yrði því ekki fyrr en um næstu
aldamót sem þetta skákundur, sprottið
upp í fátækrahverfum Brooklyn hygðist
hverfa af sjónarsviðinu. Og eftir snilld
Bandaríkjamannsins að dæma gat þessi
ætlan Fischers hæglega orðið að veru-
leika. I Sovétríkjunum, þessu Mekka
skáklistarinnar var nú farið að svipast
um eftir nýrri von, einhverjum sem
hugsanlega gæti fært heimsmeistaratitil-
in heim aftur. Varla þyrfti að leita meðal
fórnarlamba Fischers. Svo rækilega
hafði meistarinn gengið frá þeim, að fæstir
þeirra náðu aftur sínum gamla styrk-
leika. Nei finna varð ungan efnilegan
skákmann, yngri en Fischer og þjálfa
hann upp af kostgæfni. Fljótlega fannst
slíkt efni. í skákskóla Botvinniks var
lágvaxinn pasturslítill unglingur sem gaf
góð fyrirheit. Margir hristu að vísu
höfuðið í vantrú, þessi piltungi hefði alls
ekki þá líkamsburði til að bera sem
þyrftu í atlögu að heimsmeistaratigninni.
En í skák ráða líkamskraftar ekki
mestu, heldur andlegir hæfileikar og
sjálfur skólastjórinn Botvinnik spáði
pilti æðstu metorðum.
En hvað hafði Karpov sjálfur til
málanna að leggja? „Ég tel mig ekki eiga
möguleika gegn Fischer fyrr en 1978“.
Karpov tók þroska sinn hraðar út en
flestir áttu von á. Eftir næsta umgang í
hemsmeistarakeppninni stóð þessi
grannvaxni piltur uppi sem næsti áskor-
andi Fischers. Framhaldið þekkja síðan
allir. Fischer var hættur, búinn að missa
áhugann fyrir skákiðkunum og gleyma
meti Laskers. Tómarúm blasti við tóma-
rúmi sem enginn megnaði að fylla fyrst á
eftir. Karpov var krýndur heimsmeistari
en stóð f skugga Bandaríkjamannsins til
að byrja með. Jafnvel landar hans
viðurkenndu að svo væri og Kortsnoj
lýsti því yfir að Karpov ætti enga
möguleika gegn Fischer. í kjölfarið
fylgdu hatröm einvígi Karpovs:
Kortsnojs, K-ain tvö börðust við yfirráð-
in í skákheiminum, annars vegar von
Sovetríkjanna, Karpov, hinsvegar land-
flótta Kortsnoj, útskúfaður af flestum
löndum sínum. Brátt kom í Ijós að
Karpov var verðugur heimsmeistari.
Styrkleiku hans fór sífellt vaxandi og úr
21 skákmóti hafði hann 18 sinnum sigur,
og slíkum ferli getur enginn skákmaður
í sögunni státað af.
Sovétmenn hafa því aftur öruggt tak
á heimsmeistaratitilinum. Enginn utan-
aðkomandi ógnar titlinum , sá eini sem
Karpov gæti stafað hætta frá er Kaspar-
ov, og hannerjú Sovétmaður. Um
Karpov hafa verið rituð ósköpin öll.
M.a. hefur komið út um hann bók á
íslensku, í samantekt Gunnars Arnar
Haraldssonar. Bókin sem er lipurlega
skrifuð lýsir ferli Karpovs, allt frá 9 ára
fram til Olympíuskákmótsins á Möltu
1980. Hér getur að líta allar merkustu
skákir Karpovs á þessu tímabili. bæði
tap og vinningsskákir. Fágætt mun vera
að alls óþekktur skákmaður ráðist í verk
sem þetta. En Gunnar Örn tefldi talsvert
á sínum yngri árum, eða þar til hann
gerði sjómennskuna að lifibrauði sínu.
Skáklistin hefur jafnan átt hug hans, og
á frívöktum úti á reginhafi hefur þessi
bók hans orðið til.
Að lokum þykir við hæfi að láta
Karpov sjálfan eiga síðasta orðið. Það
gerir hann með vinningsskák gegn
Portisch á síðasta Olympíuskákmóti.
Ungverjinn sem sjaldnast virðist egia sér
viðreisnar von gegn heimsmeistaranum,
velur hér Petroffs vörnina á svart. Þessa
sömu vörn hefur hann reyndar notað
tvisvar sinnum áður á þessu ári og jafnan
fengið hálftapað tafl út úr byrjuninni.
Hvítur: Karpov
Svartur: Portisch
Luzern 1982.
1. e4 e5 2. Rf3 Rf6 3. Rxe5 (Leikur
Steinitz, 3.d4 hefur ekki notið vinsælda
í seinni tíð. Framhaldið 3. . exd4 4. e5
Re4 5. Dxd4 d5 6. exd6 Rxd6 þykir
leiða til dauflegrar stöðu á hvítt.) 3.. d6
4. Rf3 Rxe4 5. d4 d5 6. Bd3 Rc6 7. 0-0
Be7 8. Hel Bf5 (Þannig lékKarpov
sjálfur með svörtu gegn Kavalek í
Torino 1982. Framhaldið varð 9. a3 0-0
10. c4 Bf6 11. Rc3 Rxc3 og staðan er í
jafnvægi. í einvígi Karpovs: Kortsnojs
1974 lék Kortsnoj 8. . Bg4 9. c3 f5!? 10.
Db3 0-0 11. Bd-d2 Kh8 12. h3 Bh5? 13.
Dxb7 og hvítur fékk yfirburðastöðu og
vann í 31. leik.) 9. c4 Rb4 10. Bfl 0-05
(10.. dxc4? 11. Rc3 Rf6 12. Bxc4 0-0 13.
a3 Rc6 14. d5 þykir gefa hvítum betra
tafl. Karpov: Portisch, Tilburg 1982.)
11. a3. Rc612. cxd5 Dxd5 13. Rc3 Rxc3
14. bxc3 Bg6 (14. . Bf6 hefði gert hvftum
erfiðara fyrir.) 15. c4 Dd716. d5 Bf617.
Ha2! Ra5 18. Bf4 (Það sem skiftir
sköpum í þessari skák, eru hin gömlu
sannindi að riddari úti á kanti standi
illa.) 18. . Hf-e8 19. Ha-e2 Hf-c8?
(Uppskifti á e2 hefðu létt á stöðu svarts.
Nú leggur hvítur undir sig borðið.) 20.
Re5 (20. . Bxe5 21. Hxe5 gæfi hvítum
eftir 7. línuna. (21. . He8? 22. Hxe8+
Hxe8 23. Hxe8+ Dxe8 24. Bxc7) þannig
að Portisch leitar annarra leiða.) 20. .
Df5?
21. Bd2! (Með ógnuninni 22. g4 sem
vinnur drottninguna. Ef 21. . Bxe5 22.
Hxe5 og riddarinn á a5 fellur.) 21.. Rxc4
22. g4 Rxe5 23. gxf5 Rf3+ 24. Kg2 Bh5
2 5 . Da4 Rh4+ 26. Kh3 Bxe2 27. Bxe2
Gefið.
Jóhann Örn Sigurjónsson.
••
Jóhann Orn
Sigurjónsson, skrifar