Tíminn - 19.12.1982, Qupperneq 25

SALAT
— „Hlustið þér á Mozart?"
eftir Auði Haralds
■ Auður Haralds -„hömlulcysið verður henni að falli“
Auður Haralds:
Hlustið þér á Mozart?
Iðunn 1982
■ Undirtitill þessarar þriðju bókar
Auðar Haralds er „Ævintýri fyrir roskn-
ar vonsviknar konur og eldri menn“.
Aðalpersóna bókarinnar er einmitt ein
slíkt roskin vonsvikin kona, húsmóðir í
fínu hverfi sem hefur ekkert að gera
allan daginn nema bíða eftir því að
eiginmaðurinn, sem er alger gufa, komi
heim. Hún unir sér við lestur ástarsagna,
heilaspuna um móður sína inni í skáp og
dagdrauma um prinsa og froska. Auður
vill sýnilega lýsa tilgangsleysi lífs hennar
og tilgangsleysi dagdrauma sem aldrei
munu rætast. Petta er ekki verra
söguefni en hvað annað og margt í
þessari bók hefði getað orðið að ágætum
sögum ef Auður hefði haft taumhald á
sjálfri sér og löngun sinni til að vera
fyndin. En eins og áður er það hömlu-
leysið sem verður henni að falli. Auður á,
þótt undarlegt megi virðast, alltof auð-
velt með að skrifa. Snjallar hugmyndir,
sem hún fær oft og tíðum, teygir hún og
togar það til allt púður er farið úr þeim
og lesandi verður þreyttur. Þar má nefna
sögu af Spánarferð heimskra og þröng-
sýnna Islendinga, og reyfaralestur seinna
í bókinni. Ástarsagan sem Auður endur-
segir er vissulega fyndin, en fyrir minn
smekk er hér of mikið af því góða. Þá
eru persónur bókarinnar skopgerðar um
of, svo að lesandi á erfitt með að hafa
snefil af áhuga á þeim. Gildir það bæði
um söguhetjuna Lovísu, mann hennar
Þorstein og ekki síst um Mussju Chalin,
viðskiptavin eiginmannsins. Auður Har-
alds ætti nú að fara að taka sjálfri sér
tak svo þeir hæfileikar sem hún hefur
glatist ekki í takmarkalausum tilraunum
til fyndni. Bókmenntir eru annað og
meira en samanraðaðir brandarar.
Það er til marks um lýsingagleði
bókarinnar að mér er sagt að eftir þeim
kafla sem fjallar um matartilbúning
Lovísu megi laga hið ágætasta salat. En
varla hefur það verið áætlunin, að skrifa
tæpra 200 síðna bók utan um eina
mataruppskrift.
Illugi Jökulsson.
■ Álfrún Gunnlaugsdóttir - „aldrei
þessu vant má taka undir með forlaginu:
Óvenju glæsileg frumsmíð“
er búin að fá nóg af ófriði um dagana.“
(113) Hún virðist öryggið uppmálað en
undir niðri er flakandi sár og síðar
fréttist að hún hafi fyrirfarið sér. Það er
Rakel sem mælir þau orð er mætti segja
mér að væri eins konar lykilsetning
bókarinnar: „Það er enginn griðastaður
til. Hvergi." (123) Þá hefur meira að
segja Sviss brugðist. Og sögunni, og þar
með bókinni, lýkur á hugleiðingum
sögumanns um sjálfsmorðið: „Varð
kannski enginn til að taka hlýtt og
einlæglega um hendurnar á þér? Eins og
forðum. Þegar þú varst á flótta. Lítil
stúlka." (124) Þannig tengist síðasta
sagan óbeint hinni fyrstu, þar sem einnig
er lítil stúlka á flótta.
Sögur sem vilja sitja eftir
Þetta eru sögur sem vilja endilega sitja
eftir í huga lesara eftir lesturinn, búa þar
um sig og ekki fara alveg strax. Það er
einhver undarleg kynngi í bókinni sem
erfitt er að festa hendur á. Stíllinn er
knappur og lætur oft það mikilvægasta
ósagt; ýmiss konar tákn um hlutskipti
mannanna má finna hvar sem maður
leitar. Eða leitar ekki; sumum kann að
virðast bókin næstum ofhlaðin slíkum
táknum, of meitluð og eitthvert blóð
vanta. Slíkt hlýtur að fara eftir smekk
manna, en hinu verður ekki neitað að
hér er um afskaplega þroskað verk að
ræða, hljóðlátt en þroskað og sterkt.
Álfrún hefur, trúi ég, ritað eina eftirtekt-
arverðustu bók þessa árs og aldrei þessu
vant má með góðri samvisku taka undir
með forlaginu: Óvenju glæsileg
frumsmíð. Hún hefur fyrirtaks vald á
því formi sem hún hefur kosið sér og
sálfræðilegt innsæi skortir ekki. Vönduð
bók...
I Illugi Jökulsson
skrifar um bsekur
Makalaust
þreyttar
mömmur
,,Viltu byrja með mér” eftir
Andrés Indriðason
Andrés Indriðason:
Viltu byrja með mér?
Mál og Menning 1982
■ Það var með nokkrum spenningi að
ég hóf lestur þessarar bókar. Andrés er
enda verðlaunaður fyrir barnabækur
sínar, - þótt það þurfi í sjálfu sér ekki
að vera neinn gæðastimpill - sem mér
þóttu á sínum tíma ansi góðar.
í nýjustu bók sinni tekur Andrés fyrir
unglingana. Aðalpersónan er Elías Þór
Árnason sem er að byrja í sjöunda bekk.
Hann verður fyrir þeim ósköpum að
sitja við hliðina á stelpu. Það er hún
Hildur frá Húsavík, aldeilis hress stúlka
og ófeimin það. Elías hinsvegar alger
andstæða, hlédrægur og inní sig. En eins
og lög gera ráð fyrir fella þau skötuhjú
hugi saman. Og kvöld eitt eftir skólaball
biður hún hann að byrja með sér?
Eiginlega fannst mér höfundur skjóta
framhjá þar; að mínu viti gat ég enga
ástæðu séð fyrir bónorðinu. Elías hafði
framað því lítið gert annað en að roðna
og horfa oní borðið sitt, meðan að hún
lék á alls oddi. Og með þessari alltof
einföldu persónusköpun missir sagan að
miklu leyti marks. Eg fann aldrei fyrir
nokkrum áhuga á þessum persónum, til
þess voru þær of einfalt dregnar. Elías
að auki hálfgerður leiðindapúki og
stelpan var svo hress að mér nærri
ofbauð.
En vel að merkja þá tekur Andrés
fleira fyrir, fjölskylduna' auðvitað,
mamman sem alltaf var þreytuleg (ein
spurning: afhverju skyldi mömmurnar
hans Andrésar alltaf vera svona maka-
laust þreyttar og lúnar?) Pabbinn hins-
vegar, hægur og rólegur sjómaður sem
ekki lét nokkuð verða til að koma sér
úr jafnvægi.
Og auðvitað einn dæmigerður stóri-
bróðir: allur í bílunum og stelpunum.
Andrés Indriðason segir ekki merkilega
sögu í þetta sinnið. Hann segir sögu sem
hefur verið sögð áður, og ekkert umfram
það. Það má segja að hugmynd Andrésar
hafi verið góðra gjalda verð: fjalla um
tilhugalífið og fjölskyldulífið og félags-
lífið hjá blessuðum unglingunum.
En með því að Andrés dregur upp
þetta ófrumlega og ófullgerða mynd, þá
nær sagan aldrei neinu flugi.
Ekki þar fyrir: alltílagi að lesa þessa
bók, en hún skilur ekkert eftirsig og
segir ekkert nýtt. Það er meinið. Og það
er slæmt því Andrés er að mínu viti
býsna snjall penni.
Og ég vona sannarlega að Andrés gefi
sér tíma til þess að finna sér nýjar og
ferskar hugmyndir áður en hann byrjar
á næstu bók.
Hrafn Jökulsson
Öldungis
stórskemmtilegt
„Sólarblíðan, Sesselia og mamman í
krukkunni” — eftir Véstein Lúðvíksson
Vésteinn LúðvQrsson:
Sólarbliðan, Sesselía og mamman í
krukkunni
Mál og Menning 1982
■ Bók þessi er sjálfstætt framhald
Sólarblíðunnar sem kom út í fyrra. Og
í lok nýjustu bókar sinnar gefur Vésteinn
fyrirheit um þá þriðju.
Einsog titilinn ber með sér þá eru
aðalpersónur þessarar bókar þær Sólar-
blíðan og Sesselía auk mömmunnar í
krukkunni. Auk þeirra kemur við sögu
Stebbi Stelpustrákur, sérdeilis skrítinn
piltur að sumra mati.
Sólarblíðan tekst á hendur að bjarga
vinkonu sinni, Sesselíu frá leiðinlegum
og frekum foreldrum. Sér til fulltingis
hefur hún stórmerkilegan stein sem
stelpustrákurinn lét henni í té. Ég hygg
að mér sé óhætt að segja, að þetta sé.
ærsla og ýkjusaga, altént þykir mér
ólíklegt að atburðir þeir sem eiga sér
stað í bók Vésteins séu daglegt brauð á
venjulegum heimilum. OgVésteinitekst
mætavel upp að mínu mati, skapar
skemmtilegar persónur sem lenda í
ýmsum undarlegum uppákomum. Þetta
er saga með ævintýrablæ yfir sér, - þótt
að sönnu sé erfitt að skipa ævintýri
Vésteins á bekk með hefðbundnum
ævintýrafrásögnum. Persónumar hans
eru svosem engir guðsenglar, huxa
stundum ljótt og haga sér oft illa. Illa á
mælikvarða fullorðna fólksins, vem vill
að börnin þeirra séu pen og þæg og huxi
einsog það vill að þau huxi.
En persónur Vésteins fara sínar eigin
leiðir, gera grín að fullorðna fólkinu, sem
höfundur dregur sundur og saman í
býsna skemmtilega framsettu háði. Til
að munda nefni ég, að þegar mamma
Sesselíu er orðin agnarsmá, þá verða
hlutverkaskipti með þeim mæðgum.
Sesselía sýnir henni framá hve fram-
koma fullorðna fólksins sé hraksmánar-
leg við afkvæmin. Fleira mætti nefna,
Vésteinn gerir stólpagrín að Tískudrottn-
ingunni, sem ætlar að lesa hug Sesselíu
og athuga hvort hún hefur smitast af
hinum hræðilega sjúkdómi XR-13-B, og
aðgæta þá í leiðinni hvort barnið huxi
ljótt. Það mætti kannski álykta, að þarna
fengi uppeldissálfræði ogfélagsfræðinga-
liðið pillu.
■ Vésteinn I.úðvíksson
En fyrst og fremst er þetta saga um
böm sem fara sínar eigin leiðir og gefa
ekkert í það mynstur sem fullorðna
fólkið vill setja það í.
Þetta má segja að sé raunsæis ævintýri
með ádeilublæ, - vonandi gerist ég ekki
um of frasakenndur, - og að mínu viti
tekst höfundi öldungis stórskemmtilega
upp.
Ekki þar fyrir, þessi bók gæti hneyksl-
að ýmsar viðkvæmar sálir, en það er von
mín að skynsemin verði jennískunni
sterkari. Og svona í lokin: henni Kolbrá
systur minni fannst bókin æðisleg.
Hrafn Jökulsson
Venjulegt folk
„Viðburðaríkt sumar” eftir Þorstein Marelsson
Þorsteinn Marelsson:
Viðburðaríkt sumar,
Lystræninginn 1982
■ Merkilegt kompaní Lystræninginn. Eitt
af fáum forlögum sem að ráði sinnir
yngri lesendahópunum og sem ekki
hefur eingöngu peningagróða að mark-
miði. Þetta litla forlag gefur nú út tvær
barna og unglingabækur, mér að vitandi.
Annarsvegar Einkamál Hans Hansen,
höfund bókarinnar Sjáðu sæta naflann
minn og tveggja sem þar fylgdu í
kjölfarið. Því miður sér Tíminn sér
ekki fært að fjalla um nema íslenskar
bækur, en ég get látið það fylgja hér
með, að nýjasta bók Hansen er að
mínu viti afbragðsgripur og vonandi er
að hún njóti sömu útbreiðslu og fyrri
bækur höfundar.
Viðburðaríkt sumar, eftir Þorstein
Marelsson fjallar um ósköp venjulega
fjölskyldu og er sögð frá sjónarhóli tíu
ára gamals stráks. Upphafskaflar bókar -
innar eru eiginlega einsog litlir þættir,
frekar en liðir í stærra verki. Svolítíð
fálmkenndir. Þar er lýst hinum ýmsustu
ævintýrum og persónur kynntar. í seinni
hluta bókarinnar er mun meira samhengi
í allri atburðarás, þótt hann sé að sama
skapi ekki alveg eins líflegur, að mínu
mati.
Þorsteinn Marelsson kynnir okkur
fyrir venjulegu fólki og alls ekkert
óvenjulegum atburðum og tekst með
ágætum að halda athygli lesandans. Að
sönnu verður frásögnin aldrei sérlega
rismikil, það er sagt frá á ósköp
hefðbundinn hátt og ekkert skrúð eða
nein sérstök orðlist.
Strákurinn tíu ára sem segir söguna
og veltir ýmsu fyrir sér um ieið er ekki
sérlega lifandi pcrsóna. Mér liggur við
að segja að hann fcli sig í stílnum. Meira
mæðir því á öðrum persónum, þ.e.
fjölskyldunni. Allt er fjarska dæmi gert:
Pabbinn sem er með bíladellu, rólyndi
afinn, venjulega (því miður fann ég
ekkert annað orð) mamman, leiðinlega
frænkan, freka systirin.
Þetta mun vera fyrsta bók Þorsteins
Marelssonar. Sem slík lofar hún nokkuð
góðu, altént þykir mér sýnt að hann geti
náð til lesenda sinna, barnanna.
- Hrafn Jökulssun.