Réttur - 01.01.1963, Qupperneq 55

R E T T U K
55
Á níundu ráðstefnunni var aðallega rætt um afvopnun, hvernig
draga mætti úr viðsjám í alþjóðamálum og fleiri meginspurningar
á stjórnmálum. Fulltrúar frá Ráðstjórnarríkjunum, Bandaríkjunum
og Bretlandi létu mest á sér kveða á ráðstefnunni, en þar voru sam-
an komnir sjötíu manns.
Meðal fulllrúa Ráðstjórnarríkjanna voru afburðavísindamenn eins
og varaforseti Vísindaakademíunnar Topehiev; Nóbelsverðlauna-
liafinn Tamm og N. N. Bogoljúbor, binn mikilsvirti stærðfræðing-
ur og eðilisfræðingur. Frá Bandaríkjunum kom Nóbelsverðlauna-
hafinn I. Raby, vísindalegur ráðunaulur Kennedys forseta. Af Bret-
lands hálfu konr til ráðstefnunnar, C. Powell, einnig Nóbelsverð-
launahafi, og einn þeirra, sem undirrituðu hið upphaflega ávarp
Russels og Einsteins; ennfremur prófessor Rotblat, ritari hreyfing-
arinnar og forgöngumaður frá upphafi.
Tíunda Pugwash-ráðstefnan, sem var enn fjölmennari (þátttak-
endur 250) og haldin í stóru gistihúsi í Lundúnum, fjallaði um
menningarmál, um nánari samskipti vísindamanna og hjálp við
vanþróuð lönd. Hún var opnuð af Iiailsham lávarði, vísindamála-
ráðherra Breta, Bertrand Russell flutti ávarp í upphafi fundar.
Þegar hann samdi ávarpið árið 1955 lýsti ég honum sem virðuleg-
um öldungi — liann var þá 83 ára. Nú, níræður að aldri, var hann
ásýndum eins og stollur örn. Hann stóð teinréttur og flutti af tign-
arlegri og hrífandi mælsku yfirlit um sögu og markmið hreyfingar-
innar. Það var heiður að sitja hið næsta honum sem einn af „feðr-
um“ Pugwash-hreyfingarinnnar.
Áhrifamestu augnablik ráðstefnunnar voru ekki í umræðunum
um menningarmál heldur um stjórnmál. Sem kunnugt er hafa samn-
ingar um bann við kjarnorkuvopnatilraunum strandað á því, að
Bandaríkin hafa haldið því fast fram að eftirlit með neðanj arðartil-
raunum væri ekki einhlítt nema framkvæmt væri á staðnum, en
Ráðstjórnarríkin fullyrt á hinn bóginn, að ganga mætti úr skugga
um það úr fjarlægð, hvort slíkar sprengingar ællu sér stað. Á ráð-
stefnunni áttu vísindamenn beggja þessara ríkja langar viðræður
um þetta. Einn fundardaginn stakk ráðstjórnarvísindamaðurinn
Tamm upp á því, að framkvæmt yrði eftirlit með jarðskjálftamæl-
um í sambandi við sjálfvirk tæki, sem koma mætti upp á eins mörg-
um stöðum og þurfa þætti. Á öld hinna sjálfvirku tækja væri það
vandalaust, hvort heldur sem væri fyrir Bandaríkin eða Ráðstjórn-
arríkin, að fylgjast á þann hátt með því hvort sprengingar ættu sér