Réttur - 01.05.1967, Síða 56

Icerfi, sein líandaríki N-Ameríku liafa konii'ð
á í latnesku Ameríku og birtist í fjárfestingu,
er nemur yfir 15.000 $ (nálega % allrar er-
lendrar fjárfestingar); umráðum yfir nálega
lielmingi af útflutningsafurðum meginlands-
ins; nýlendum, herstöðvum, ‘hernaðarsendi-
nefndum, sendiráðum, CIA og OAS. — Alll
myndar Jietta volduga kúgunarvél sem ræður
yfirleitl stefnu ráðastéttanna á hverjum stað.
Heimsveldisstefna Bandaríkjanna er þess
vegna skæðasti, utanaðkomandi óvinur allra
l>jóða latnesku Ameriku.
Eins og gefur að skilja eru ríkin í latnesku
Ameríku sundurleit að efnahagsjiróun, sam-
félagsgerð og stjórnháttum. Mismunurinn er
ofl meiri innan eins og sama landsins en milli
landa (t. d. Braíiliu, Perú og Ekvador). —
Af þessu leiðir að vitund og samtök íjöldans
eru misjafnlega langt á veg komin og afstæður
slétta og sljórnmálafla veita byltingarharált-
unni inn á mismunandi leiðir. Þrátt fyrir það
má segja, með fáum undantekningum, að þessi
ríki séu eiginclarlega á svipuðu stigi í sögulegri
l>róun; mismunurinn liggur aðallega í því að
þau eru ekki á sömu grúðu þessa stigs. Þetta
á jafnt við um Argentínu, með árlegt meðallal
þjóðartekna per capita 780 $, sem Brazilíu og
Bólivíu þar sem samsvarandi tölur eru 390 $
og 140 $.
Minútuvísarnir á gangverki sögunnar
benda ekki á sama líma í ölluin löndum megin-
landsins, en slundavísirarnir gera það nokkurn
veginn. Þessi þróun, að viðbætlum saineigin-
leguin óvini, lungumáli, landssvæði, menningu
og sameiginlegum sögulegum örlögum seiri
þessi riki hafa nolið um aldir, ákvarða einingu
byUingarfrelsisins í latnesku Ameríku. Það er
því aðeins í þessuin skilningi sem við tölum
um latncsku Ameríku sem félagslega, pólitíska
og sögulega lieild.
STOBMASAMIR TÍMAR
Sl. ár var áratugur liðinn siðan byltingar-
hreyfingunni á meginlandinu óx að nýju fisk-
ur um hrygg. Gagnsókn afturhaldsaflanna og
bandarískra imperialista gegn lýðræðisöfl-
unuin sein hafði slöðugt magnazt á árunum
eftir stríð og fram til 1954—55, rann úl í
sandinn kringum 1956. 1 hverju landinu á
fætur öðru voru afturhaldsöflin lirakin í varn-
arstöðu. I þriðja skipti á aldarfjórðungi risu
öldur byllingarinnar hátl.
Hernaðareinræðis-stjórnir voru hraktar frá
völdum í þriðjungi þessara landa, jafnhliða
jjví sem verkfölf og mótmælaaðgerðir gegn
Bandaríkjunum gerðust æ tíðari. Byltingunni
á Kúbu lauk með sigri lýðræðisaflanna og
tókst, með hjálp sósíalískra ríkja, að verjast
ágangi bandarískra imperíalista. Tilraun hinna
síðarnefndu til að gangast fyrir endurbótum
eftir sínum geðþótta mistókst hrapalega,
jafnframt Jjví sem iherinn beitti sér víða fyrir
stjórnlagarofi „til þess að verða fyrri til.“ 1
ýmsum löndum Andesfjalla og Karabíska liafs-
ins óx vopnaðri byllingarbaráltu ásmeg-
in og réðist til beinnar atlögu gegn herjum
gagnbyltingaraflanna. I stultu máli sagt: Oll
saga s. I. áratugs gefur til kynna að tími vold-
ugrar byltingarbaráttu sé runninn upp í
latnesku Ameríku. Þetta var meira að segja
viðurkennt af forseta Bandaríkjanna sem
lýsti því yfir í febrúar 1963 að hann álili
latnesku Atneriku „hættulegasla svæðið í
heiminum eins og sakir stæðu.“
Byltingarhreyfingin efldist ekki jafnl og
þétl á umræddu tímabili. Henni jóksl skyndi-
lega ásmegin árið 1958 og varðaði þá veginn
að nýjum áfanga í sögu meginlandsins. Þessi
nýi áfangi hófst árið 1959 með sigri bylting-
arinnar á Kúbu. Enda þótt kveikja hennar væri
hin sama og byltingarhreyfinganna á megin-
landinu orkaði hún sem hvatnig á þær; hún
sýndi öllum almenningi fram á að markmið
baráttunnar væri innan handar og hægt væri
að leysa grundvallarvandamál meginlandsins
með sainstilltu átaki. Hún sannfærði vinnandi
stéttir og jafnvel hluta valdasléttanna um að
breyting væri ekki aðeins nauðsynleg, heldur
og framkvæmanleg. Sigur byllingarinnar á
Kúbu sýndi ennfremur fram á „nálægð“ sósí-
112