Réttur - 01.04.1983, Blaðsíða 11

skurði varðandi deilumál sem upp kunna
að koma samkvæmt álsamningnum. Meðal
annars var því haldið fram í þessum
umræðum, svo kostulegt sem það nú er
og fróðlegt til upprifjunar nú, að í rauninni
þá væri þessi gerðardómur útlendinga alls
ekki svo slæmur, og það væri gott fyrir-
komulag að hafa þannig lagaðan gerðar-
dóm. Það var gengið svo langt að fullyrða
að hann væri betri en íslenskir dómstólar.
Ef eitthvað væri hann snöggtum skárri.
Þessi yfirlýsing vakti mjög mikla athygli
á alþingi á þeim tíma, og kvaddi menn til
mótmæla, sérstaklega vegna þess að á
alþingi sátu þá menn sem höfðu barist
fyrir því sjálfir að koma dómsvaldinu inn
í landið. Eysteinn Jónsson gerði þetta mál
að sérstöku umræðuefni og sagði:
„Að ráðherra hélt fram þcirri nýstárlegu kenningu
að gerðardómur af þessu tagi gæti verið hetri en
íslenskir dómstólar. Til hvers höfum við þá verið að
herjast fyrir að fá dómstóla inn í landið og sjálfstætt
dómsvald? Er það ekki einmitt höfuðcinkenni á
sjálfstæðu ríki að hafa sjálfstætt dómsvald. En nú
lieyrir maður að ráðhcrrar landsins segja, að gerðar-
dómur erlendis geti verið betri en íslenskir dómstól-
ar til þess að Ijalla um málefni fyrirtækja á Islandi,
fyrirtækis á íslandi sein á að heita íslenskt fyrirtæki,
a.m.k. vera skrásett íslenskt fyrirtæki. Það kalla ég
heldur nýstárlegt“, hélt þingmaðurinn áfram „og ég
held að ég hafi hcldur ekki misskilið það, að
ráðherra liafi sagt, að þessi uppástunga um það að
hafa erlendan gerðardóm í stað þess að fyrirtæki
kæmu undir íslensku lögsögu, þessi uppástunga hali
komið frá íslenskri hlið“.
íslensk tillaga?
Ég vil vekja athygli á þessu atriði, að
það er talið í þessum umræðum um
álbræðsluna í Straumsvík og því er ekki
mótmælt sérstaklega, að hugmyndin um
útlendan dómstól til að skera úr um
ágreiningsefni hafi komið frá íslensku
samninganefndinni. Þetta finnst mér vera
fróðlegt atriði eins og allt það, sem kemur
fram í þeirri ræðu, sem Eysteinn Jónsson
flutti og eins og ég gat um áðan, tekur
yfir 25 dálka í alþingistíðindum. Væri
vissulega ástæða til þess að rekja þessa
ræðu miklu ítarlegar vegna þess að Fram-
sóknarflokkurinn hefur nú látið snara sig
í þessar álviðjar með því að flytja þá
tillögu sem hér liggur fyrir undir forystu
háttvirts 6. þingmanns Suðurlands, Egg-
erts Haukdals.
í umræðunum um álbræðsluna í Straums-
vík var eðlilega komið nokkuð víða við
og m.a. var fjallað um tilraunir manna á
fyrri árum til þess að fá útlendinga hér
inn í atvinnulífið í landinu. Það var m.a.
minnt á það, að árið 1927 í febrúar var
lagt fram stjórnarfrumvarp fyrir alþingi
frá þáverandi ríkisstjórn Jóns Þorláksson-
ar og Magnúsar Guðmundssonar um sér-
leyfi til handa Títan, erlendu félagi, til
þess að fá að leggja járnbraut frá Þjórsá
til Reykjavíkur til þess að fá að virkja
Urriðafoss, 160 þúsund hestöfl, og til að
koma upp verksmiðju til saltpétursvinnslu
eða annarrar áburðarvinnslu í Skildinga-
nesi. Um afstöðuna til þessastjórnarfrum-
varps ríkisstjórnar Jóns Þorlákssonar
skiptust menn. í frumvarpinu var gert ráð
fyrir því, að gerður yrði samningur við
Títanfélagið til ársins 1997 eða til 70 ára.
Það var ríkisstjórnin sjálf, sem lagði þetta
frumvarp fyrir 1927, stjórn gamla íhalds-
flokksins og þetta frumvarp var svo að
lokum samþykkt í heild á þinginu.
Andstaöa Ólafs Thors
í deilunni um þetta mál sem var mjög
hörö á alþingi tóku margir til máls; meðal
þeirra sem gagnrýndu samninginn var
einn þingmaður, sem þó tilheyrði ríkis-
stjórnarliðinu, sem þá var. Það var Ólafur
75