Réttur - 01.08.1986, Blaðsíða 16

hafði lokið því erfiða verki nokkrum missirum
áður en hann andaðist.
Þórólfur Sigurðsson fékk harða dóma fyrir
þessa giftulitlu verzlun. Hitt hirtu menn síður
urn að vita, og enn síður að halda á lofti, að
hann fórnaði manndómsárum sínum til að borga
skuldir sínar og sýndi þar meira þrek og fórnfýsi
en kunnugt er um nokkurn af samtíðarmönnum
hans, sem lent hefir í hliðstæðum erfiðleikum."
YI
Þó að nú hefði nokkuð hallað undan
fæti hjá Þórólfi var afskiptum hans af fé-
Iags- og stjórnmálum langt í frá lokið.
Þau stóðu allt til efsta dags.
Eins og fram hefur komið stofnaði
hann tímaritið RÉTT árið 1915 og gaf út
til 1925. 1917 var hann einn af stofnend-
um Tímans og Framsóknarflokksins og
„var síðar raunverulega ritstjóri Tímans
mánuðum saman, þegar Tryggvi Þór-
hallsson var önnum kafinn á þingi“, —
segir Jóns frá Hriflu í minningargreininni.
Miðstjórnarmaður í Framsóknarflokkn-
um var hann til dauðadags, og getur Jón-
as þess að honum hafi verið ógeðfelld
stjórnarsamvinna við Sjálfstæðisflokkinn,
en þá sat „Þjóðstjórnin" sem svo nefndi
sig. Líklega hefur félagshyggjumanninum
Þórólfi þótt flokkurinn þá snúinn inn á
varhugaverða braut. Auk ýmissa starfa
fyrir Framsóknarflokkinn á þessum árum
var hann lengi í þjónustu Alþingis og síð-
ustu árin skrifstofustjóri Nýbýlasjóðs. Þá
annaðist hann einnig um tíma ritstjórn
Dags á Akureyri. Allan tímann stóð hann
svo fyrir búi í Baldursheimi og stundaði
það á sumrin. Þá var kreppa í landi og
margháttaðir erfiðleikar, en þrátt fyrir
það losaði hann sig úr þeim skuldum sem
Englandsferðin forðum hafði fært honum.
VII
En nú er best að huga lítið eitt að upp-
vexti Þórólfs á árunum kringum aldamótin.
Áður var minnst á hina sterku félagsmála-
hreyfingu í Þingeyjarsýslu. En heimilið í
Baldursheimi hefur þó einkum lagt grunn-
inn að þroska frumburðarins og mótun
skoðana hans, sem víðara umhverfi síðan
byggði ofan á.
Sigurður í Baldursheimi var búhöldur
góður en ekki er hans sérstaklega getið
sem mikilvirks þátttakanda í félagshreyf-
ingum í héraði, hvað þá að hann hafi ver-
ið þar í forystu. En skoðanafastur hefur
hann verið og er fróðlegt að kynnast
nokkru nánar hugmyndum hans í bréfi til
Péturs Jónssonar á Gautlöndum, síðar al-
þingismanns og ráðherra, sem varðveist
hefur. Það er skrifað 21. desember 1888,
þegar þeir eru báðir ungir bændur. Til-
efnið er ágreiningur um ásetning í Bald-
ursheimi, og vill Sigurður gefa skýringu á
mótmælum sínum, annars vegar fyrir það
sem honum finnst rangt mat og hins vegar
segir hann svo:
„Mjer þykir það koma mjög svo lciðinlega
fyrir og er það næstum óskiljanlegt nú á þessari
frelsisöld, þegar svo að segja hver kjaptur böggl-
ast við að biðja um frelsi, þegar menn álíta sjálf-
sagt og nauðsynlegt að halda fast í eina eða aðra
ófrelsiskreddu, og hygg jeg þennan svonefnda
ásetning vera eina af þeim eins og hann hefur
verið framkvæmdur, eða mun ekki augnamiðið
eða tilgangurinn vera og hafa verið sá að gcfa
sveitastjórum [svo] færi á að segja við einn eða
annan, þú skalt gjöra þetta eða hitt? Jeg hygg nú
að þessi setning, þú skalt gjöra þetta, sje í fullu
samræmi við kúgunina og ófrelsið, og færi því
eins vel á því að nota hana ekki, er öðru verður
komið við. Jeg sem húsbóndi álít það vera full-
komlega neyðarúrræði að grípa til þessara orða:
þú skalt, í heimilisstjórninni eða í tilliti til hjú-
anna, heldur tek jeg svo til orða: sýnist þjer ekki
að hafa þetta svona? Hvernig sýnist þjer að hafa
þetta? Mjer sýnist að hafa það svona af þessunr
ástæðum.
Með þessari aðferð þykist jeg gjöra fulla til-
raun með að geta haft yfir sjálfstæðum mönnum
að segja, er sjeu við hverju einu búnir, en upp úr
hinni fyrtöldu (valdboðinu) hef jeg ekki von um
128