Réttur - 01.08.1986, Qupperneq 17

annað en stirð verkfæri, er standi hreyfingarlaus
út í horni hvað sem gjörist eða gjöra þarf.
Enda hygg jeg það geti ekki dulizt fyrir þeim
er nokkra hugmynd gjöra sjer um frelsið, að með
meira frelsi skapist meiri sjálfsábyrgð, með
meiri ábyrgð meiri sjálfstæðni, með meiri sjálf-
stæðni meiri vellíðan, eða rjettara að þetta leiði
hvað af öðru eptir þessum reglum eða felist í
orðinu frelsi, og hygg jeg það ekki svo litlu
skipta, hvort menn hugsa sjer að fylgja þessu
eða höndla þessi hnoss í rjettri röð aptur á bak
eða áfram."
Um frelsið hefur Sigurður síðan
nokkru fleiri orð, en heitir síðan á Pétur
„sem ísbrjót sveitarfjelagsins... að vera
því alvarlega sinnnandi að rýma burt úr
því hverskonar ófrelsiskreddum,“ og lýk-
ur bréfinu á þessa leið:
„Við erum, eins og öllum er ljóst, getnir og
aldir mitt í kúguninni og ófrelsinu og höfum, all-
margir, óglögga eða enga hugmynd um hvað
frelsi er eða áhrif þess, og það hygg jeg okkar
mesta mein. Það er að vísu mjög nrikils virði fyr-
ir hverja þjóð, að eiga sameiginlega alfrjálsa
stjórnarskrá, svo og fyrir hvern landsfjóröung,
hverja sýslu, hvert sveitarfjelag, en mestu varðar
það að minni hyggju, að hver einstaklingur eigi
alfrjálsa stjórnarskrá í sínum barmi, sem hafi lif-
andi áhrif á tilveru hans; enda hygg jeg það fyr-
talda sje honum þá sem í lófa lagt; og það skal
jeg játa fyrir þjer, (af því þú ert hempulaus!) að
svo er jeg mikill sjálfbyrgingur, að jeg ber betra
eða meira traust til þess að leggja eyrun við
barminn í von um að geta kallað franr innst úr
honum þá tóna er ekki sjeu falskir, og því óhætt
að samrýma við þá hverja hreifing mína, heldur
en nokkurs annars. Þetta er nú máske sama sem
að trúa á niátt sinn og megin!! enda er jeg nú
ófrjálslyndur þverhöfði og staur."
Uin það verða aðrir að dæma, en vissu-
lega fara orð og athafnir ekki alltaf
saman, og góður vilji manna skilar sér
ekki alltaf í uppeldi barnanna. Þó má ætla
að í þessu bréfi kom fram viðhorf Sigurð-
ar sem sett hafi sitt mark á heimilislífið,
og andrúmslofið þar mótað Pórólf öðru
fremur.
Sigurður víkur í bréfinu að „hempu-
leysi“ Péturs. Á þessum árum var farin að
grafa um sig í Mývatnssveit mikil and-
staða við ýmsar kirkjulegar hefðir og var
til þess tekið að þegar Þórólfur hafði ver-
ið fermdur og taka skyldi börnin til altaris
sótti Sigurður bóndi son sinn upp að alt-
arinu ásamt Guðna á Grænavatni sem
sótti Þorgeir son sinn. Upp úr þessum
hreyfingum lögðust altarisgöngur af í
Mývatnssveit í hálfa öld.
Solveig í Baldursheimi var vel látin
myndarhúsfreyja og hjá þeim hjónum
áttu margir lítils megandi alltaf öruggt
skjól og komust til nokkurs þroska. Fróð-
legt er að líta í annað bréf frá Sigurði til
Péturs á Gautlöndum þar sem hann ræðir
skólamál. Bréfið er ódagsett, en sam-
kvæmt efninu virðist það einhvern tíma
frá síðari hluta fyrsta áratugar 20. aldar-
innar, þegar Pétur er orðinn þingmaður,
en Sigurður segir m.a.:
„Jeg þykist sjá dauðamörk á skólanum [í Mý-
vatnssveit]. Veit ekki hvort sami kennari gefur
kost á sjer og þótt svo væri sje jeg ekki það geti
orðið nema partur af honum sem getur gefið sig
viö kénnslustörfum eins og reyndist í vetur, en
þau eru ekki hjáverk eða mega ekki vera það.
Við þurfum fullkominn kennara, sem sinnir því
einu af öllum kröptum.
Unga fólkið streymdi úr sveitinni í haust og
hún svo nálega andlega lífsmarkslaus, en það
spilar upp glaum og gleði vestur á Hólum og hjer
og þar, svo heil hjeruð njóta góðs af.
Þetta má ekki ganga svona til.
Við þurfum andlegan lífsstraum inn í sveitina
hvað sem það kostar, þurfum að toga frá kaup-
stöðunum eða í það minnsta halda í við þá og til
þess þurfum við að niínu áliti fullkoniinn skóla.
Kostnaðar-spursmálið gjöri jeg ekkert með,
segi reikninginn falskan."
129