Réttur - 01.08.1986, Blaðsíða 54

tækni svokallaða mun ryðja sér til rúms
innan fárra ára. Þetta verður skýrt nánar
síðar í greininni.
Þegar til lengri tíma er litið er hreyfan-
leiki markaða, hvað varðar framleiðslu-
hætti og verðbreytingar í „jafnvægisátt“,
því ekki aðeins takmarkaður af launþega-
hreyfingunni sem nýfrjálshyggjusinnarnir
hamast gegn, heldur einnig af fyrirtækj-
unum og eðli auðmagnsupphleðslu þeirra.
En óraunsæi hagfræðikenninganna er
ekki aðeins hvað varðar langtímaþróun
auðvaldskerfisins; þegar til skemmri tíma
er litið eru hagsmunir kaupenda og selj-
enda að draga úr verðsveiflum og tryggja
sér stöðugt framboð eða eftirspurn af vör-
um (eftir því hvort kaupendur eða selj-
endur eiga í hlut). Ef seljandi hækkar
vörur sínar í verði á hann/hún á hættu að
tapa viðskiptavinum í framtíðinni, þ.e. ef
hann/hún hækkar umfram aðra og um
Ieið umfram það sem réttlátt þykir miðað
við markaðsaðstæður. Réttlætissjónar-
mið ráða þannig ferðinni á vörumarkaðn-
um ekki síður en á vinnumarkaðnum þar
sem launaþróun ræðst af viðmiðun stétta
við afkomu hver annarrar og viðmiðun
við þróun þjóðartekna. Afleiðingin er að
meðan þjóðartekjur aukast eða afkoma
einhverra stétta eða hópa atvinnurekenda
og launþega batnar áberandi umfram
annarra, þá draga launþegar ekki úr
launakröfum sínum. Öfgastefnu nýfrjáls-
hyggjunnar nægir því ekki að draga úr
völdum launþegahreyfingarinnar sem
slíkrar heldur verður hún að ráðast af
hugmyndafræði sem fest hefur rætur eftir
áratuga baráttu launþegahreyfinganna í
auðvaldsríkjunum og félagshyggjuflokka
og hreyfinga. Þessi hugmyndafræði er
ekki síst sterk meðal eldri kynslóðarinnar
í V.-Evrópu.
Stærsti annmarki ný-klassísku hagfræð-
innar í ljósi núverandi kreppuaðstæðna
og tilrauna til lausnar auðvaldskreppunn-
ar er þó vafalaust sá að þróun vísinda og
tækni er skoðuð sem utanaðkomandi afl
en ekki hluti (Iíkansins) af hagkerfinu.
Hagkerfið samkvæmt líkönum þessara
hagfræðikenninga er í raun fátt annað en
lögmál verðmyndunar undir kringum-
stæðum fullkominnar samkeppni og frá-
vik frá eða tilhneiging til jafnvægisstöðu
á mörkuðum (sem er fyrirframgefin for-
senda og fullkomin hugsmíð sem aðeins
er til í höfðum ný-klassískra hagfræðinga,
í veruleikanum einkennist auðvaldskerfið
af óstöðugleika og ójafnvægi).
Þar sem þessar kenningar missa sjónar
á grunndráttum samspils tækniþróunar og
langtíma efnahagsþróunar skortir rétta
áherslu á virka vísinda- og tæknistefnu í
þeim efnahagsstefnum sem af kenningunum
eru dregnar (sbr. tæknistefna Thatcher-
stjórnarinnar sem lýst var fyrr í grein-
inni). Slíkar kenningar eru ófærar um að
greina mikilvægi tækniþróunar í tilurð
efnahagskreppa. Þessi annmarki ein-
kennir raunar einnig keynesískar kenn-
ingar og skýrir hvers vegna efnahags-
stefnur sem byggja á þessum kenningum
eru ófærar um að leysa efnahagskreppuna
og hvers vegna þær fást aðeins við hag-
stærðir á yfirborði efnahagslífsins eins og
peningamagn, vaxtastefnu, skatta og
ríkisútgjöld og móta þannig aðeins óbeint
efnahagslífið og auðmagnsupphleðsluna.
Kreppur og hagsveiflur
Saga auðvaldskerfisins hefur einkennst
af djúptækum efnahagskreppum með
fjögurra til fimm áratuga millibili. í þess-
um kreppum er auðvaldskerfið endur-
skipulagt, ný tækni er innleidd, samskipti
atvinnureknda og launþega og skipulag
vinnunnar tekur á sig ný frambúðarform,
166