Réttur - 01.08.1989, Síða 7

„Mér dugði ekki sú huggun marxískra
vina minna, að starfið væri besta svarið
og raunar eina svarið. Mér fannst þetta
raunar svo aðkallandi, að ég fór að
hverfa á vit þessa áhugamáls míns á
stolnum stundum eins og ég orðaði
það sjálfur.“ (bls. 19)
Ennfremur lýsir hann viðhorfi marx-
ismans (eða réttara sagt viðhorfi flestra
starfandi marxista) svo:
„Það liggur bara í hlutarins eðli, að
það sem maður er að gera hafi mein-
ingu.“ (bls. 25)
og bætir við:
„Þetta er það algengasta meðal marx-
ista og yfirleitt meðal fólks, sem ekki
byggir líf sitt á trúarlegum grundvelli.
Svo eru aðrir sem gera það, og trúin er
þeim næg.“ (bls. 25)
Tilgangur mannlegs lífs var sú mikla
gáta sem Brynjólfur glímdi við alla ævi.
Hann álcit mannkyninu lífsnauðsyn á því
að þessi gáta hefði jákvæða lausn því ann-
ars gapti við siðlaus tómhyggja. Og
Brynjólfur taldi framhaldslíf vera for-
sendu þess að lífið hefði tilgang. Ekki
ætla ég mér þá dul að gera grein fyrir við-
horfum hans og rökum en læt nægja ör-
fáar tilvitnanir í Gátuna miklu.
Brynjólfur hafnaði athvarfi trúarinnar:
„Ef vér á annað borð leitum athvarfs
hjá trúnni, verðum vér að stíga skrefið
til fulls. Trúin verður að vera blind. Ef
vér leyfum Ijósi hugsunarinnar að
skína á það, sem vér trúum, hverfur
trúin eins og skuggi.“
„Hitt skiptir þó mestu máli, að hið
trúarlega lífsviðhorf er í eðli sínu and-
stætt mannlegri framvindu og þekking-
arleit. Ef vér gerum gælur við það á
einu sviði, tekur það að móta alla
hugsun vora og seilist til valda á öllum
sviðum mannlegs lífs. Á vorum dögum
er áróður fyrir trúarbrögðum og trúar-
legum viðhorfum, sem loka leiðum
þekkingarinnar og hneppa hugsun
manna í viðjar, siðlaust athæfi, sem
einungis er hægt að fyrirgefa þeim,
sem vita ekki hvað þeir gera.“ (bls.
110)
Hann aðhylltist jafnframt vísindalega
efnishyggju í vissum skilningi:
„Vér höfum nú komist að þeirri niður-
stöðu, að sannleikskenningar efnis-
hyggjunnar séu hinar einu, er séu í
samræmi við vísindin, hinn eini mögu-
legi grundvöllur og forsenda vísinda-
legrar sannleiksleitar.“ (bls. 104)
og gerði sér engar tyllivonir um hvert
þetta viðhorf leiddi:
„Sú ályktun, að vitund einstaklingsins
líði undir lok með líkamanum, er til-
tölulega mjög örugg aðleiðsluályktun
samkvæmt öllum venjulegum reglum
vísindanna, enda hefði hún aldrei orð-
ið sannfæring allmikils hluta mann-
kynsins, ef sú væri ekki raunin á.“ (bls.
105)
En vísindaleg efnishyggja og aðleiðslu-
aðferðir hennar voru Brynjólfi ekki nóg.
Gátan mikla krafðist sinnar lausnar.
Hann heldur áfram og setur fram hug-
myndina um „lífsnauðsyn sem verður að
röknauðsyn“:
„Hið sanna er því aðeins nokkurs
virði, að mannleg verðmæti séu til.
Forsendurnar fyrir því, að vér greinum
sannleika frá blekkingu, rétt frá röngu
og leitum sannleikans, eru því: 1) Til
er hlutveruleiki og 2) líf vort og starf
103