Réttur - 01.08.1989, Page 12

við rneð löggengi heldur hitt, að ávallt
þegar ákveðin heildarskilyrði séu fyrir
hendi á ákveðnu andartaki þá muni þau
hafa eitt og aðeins eitt í för með sér á
næsta andartaki.
Hugsum okkur því að við bregðum
okkur inn í heiminn og virðum hann fyrir
okkur á ákveðnu andartaki frá sjónarhóli
vitundarverunnar sjálfrar. Setjum svo að
hún hafi einmitt verið að taka ákvörðun.
Það skiptir þá ekki máli hvort sú ákvörð-
un hafi verið þvinguð upp á hana af lög-
gengi þess heims sem hún er óaðskiljan-
legur hluti af og orsakar því löggengi
hennar sjálfrar eða hvort ákvörðunin hafi
orðið til fyrir tilstuðlan innri lögmála
hennar sjálfrar sem ekki eru afurð ytri
lögmála og ekki gilda utan hennar og eru
þar með „hennar“ lögmál, — í báðum til-
vikum tekur hún ákvörðun, ákvörðunin
er hennar. Verði hins vegar ákvörðunin
til á einhvern lögmálslausan hátt er hæpið
að segja að vitundarveran taki ákvörð-
un.
En hvernig sem þessu er varið er vit-
undarveran ekki frjáls nema hún komi
ákvörðun sinni í framkvæmd, hún þarf
að sjá það gerast sem hún vill að ger-
ist annars er hún leiksoppur og tómt
mál að tala um frelsi. Til þess að koma
ákvörðun sinni um kring þarf hún að
orka á heiminn og til þess að geta það
þarf hún að hafa orðið þess áskynja að
við vissar aðstæður gerist vissir hlutir, —
þ.e.a.s. löggengi er nauðsynleg forsenda
frelsis.
Vandinn að lifa og skoða í senn
Það virðist tvíklofið hlutverk að vera
lífvera sem er hluti af heiminum og lýtur
lögmálum hans og samtímis vitundarvera
sem virðir fyrir sér heiminn og þar meö
sjálfa sig. Og það er mikil kúnst aö sam-
eina þetta í eitt, að vera heimspekingur á
marxíska vísu, að vera í senn heimspek-
ingur upp á gamla mátann sem virðir fyrir
sér og skýrir, leitar sannleikans, og jafn-
framt þátttakandi, hluti af viðfangsefn-
inu, baráttumaður sem er háður því sem
til athugunar er og vill breyta því.
Mig langar að ljúka þessum hugleiðing-
um með lokaorðum Brynjólfs sjálfs í
formálanum að ritsafninu Með storminn í
fangið (1973), en þau eru jafnframt gott
dæmi um það hversu vel Brynjólfi tókst
að sætta heimspekinginn og baráttumann-
inn:
„Þegar andstæðum í þjóðfélaginu lýst-
ur saman, þá kemur það niður á mönn-
um með holdi og blóði. En mér hefur
alltaf þótt fyrir því að standa í stríði
við menn. Það eru oftast önnur sterkari
öfl en vilji einstaklingsins, sem ráða
mestu um það í hvaða stöðu og hvar í
fylkingu menn lenda í sundurvirku
stéttaþjóðfélagi. Hitt veit ég, að hverj-
um þeim, sem vísvitandi, lítt vitandi
eða óafvitandi snýst í lið með ranglæt-
inu, öflum undirokunar og arðráns,
stétta- og þjóðakúgunar, verður í
rauninni ekkert betra góðverk gert en
að gersigra hann og það vald, sem hef-
ur tekið hann í þjónustu sína.
Öllum góðum mönnum vil ég að
lokum þakka fyrir samfylgdina í þess-
um heimi og samferðamönnum öllum,
jafnt samherjum sem andstæðingum,
bið ég velfarnaðar. Ég vona að mér
gefist styrkur til aö geta „með bróður-
brosi á vör boðið öllum góða nótt“.“
108