Réttur - 01.08.1989, Blaðsíða 21

yfir náttúrunni byrjaði með þróun hand-
arinnar, vinnunni, og víkkaði sjóndeild-
arhring mannsins við sérhvert framfara-
skref. Stöðugt uppgötvaði hann nýjar og
áður ókunnar eigindir í náttúrulegum
hlutum. Á hinn bóginn hlaut þróun vinn-
unnar að ýta á eftir því að meðlimir
mannfélagsins færðust nær hver öðrum
þar sem hún hafði í för nteð sér fjölgun
dæma um gagnkvæman stuðning og sam-
starf og leiddi í ljós fyrir hverjum einstak-
lingi yfirburði þessarar sameiginlegu
virkni. í stuttu máli komust hinir verð-
andi menn á það stig að þeir höfðu svolít-
ið að segja hver öðrum. Þörfin gat af sér
tækið; óþróað barkakýli apans breyttist
hægt en örugglega fyrir tilstilli tónbreyt-
ingar og varð þannig fært um stöð-
ugt flóknari tónbreytingar og líffæri í
munninum lærðu smám saman að bera
fram sífellt ný merkingarbær hljóð.
Samanburður við dýr sannar að þessi
skýring á uppruna tungumálsins í og úr
vinnuferlinu er hin eina rétta. Það litla
sem jafnvel háþróuðustu dýrin þurfa að
tjá sig hvort við annað krefst ekki merk-
ingarbærs talmáls. í náttúruástandi finnst
öngvu dýri það bæklun að geta ekki talað
eða skilið orðræður mannsins. Allt öðru
máli gegnir um dýr sem maðurinn hefur
tamið. Hundurinn og hesturinn hafa
vegna tengsla sinna viö manninn þroskað
með sér svo næmt eyra fyrir merkingar-
bæru talmáli að þeir geta auöveldlega lært
aö skilja allt tal sem þau geta gert sér í
hugarlund (within their range of concept).
Þar á ofan hafa þau öðlast tilfinningar,
svo sem væntumþykju í garð manna,
þakklæti o.s.frv. sem áður voru þeim
framandi. Allir þeir sem hafa mikið um-
gcngist slík dýr munu eiga erfitt með að
komast hjá að trúa því að í mörgum finna
þau nú til vangetu sinnar til að tala sem
galla, enda þótt þessi galli sé því miður
óbætanlegur vegna þess að raddfæri
þeirra eru of sérhæfð til ákveðins brúks.
Samt sem áður hverfur jafnvel þessi van-
geta að nokkru þar sem þessi raddfæri eru
til staðar. Munnlíffæri fugla eru eins ólík
munnlíffærum mannsins og frekast getur
orðið, og þó eru fuglar einu dýrin sem
geta lært að tala; og það er fuglinn með
herfilegustu röddina, páfagaukurinn, sem
talar best þeirra allra. Nú skyldi enginn
halda því fram að páfagaukurinn skilji
ekki það sem hann segir. Satt er það að
hreinlega fyrir sakir ánægjunnar af því að
tala og samneyta mönnum getur páfa-
gaukurinn blaðrað klukkustundum saman,
og endurtekur þá í sífellu gjörvallan
orðaforða sinn. En það sem rúmast innan
endimarka ímyndunarafl hans getur hann
líka skilið. Nú kennir maður páfagauki
blótsyrði þannveg að hann fái hugmynd
um merkingu þeirra (einhver besta
skemintun sjómanna á heimleið úr hita-
beltislöndum) og hrekkir hann svo; verð-
ur maður þess þá bráðlega vísari að páfa-
gaukurinn kann rétt eins vel að beita
blótsyrðunum og götusali í Berlín. Sama
gildir um sætindabetl.
Fyrst vinnan og síðar einnig talmálið —
þetta voru þeir tveir hvatar er mestu vörð-
uðu um stigþróun apaheilans í mannsheil-
ann, sem þrátt fyrir allan skyldleika er mikl-
um mun stærri og fullkomnari. Hönd í
hönd við þróun heilans fór þróun nærtæk-
ustu hjálpartóla hans — skynfæranna.
Rétt eins og stigþróun talmáls óhjá-
kvæmilega helst í hendur við samsvarandi
aukið næmi hlustanna, þannig fylgir og
þróun heilans yfirleitt aukið næmi allra
skynfæra. Örninn sér mun lengra frá sér
en maðurinn, en mannsaugað greinir tals-
vert meira í hlutum heldur en arnaraugað.
Hundar hafa miklu næmara þefskyn en
117