Réttur - 01.08.1989, Síða 24
sýndust ríkja yfir þjóðfélögum mannsins,
hurfu hinar látlausu afurðir vinnandi
handa í skuggann, þess þá heldur úr því
hugurinn sem áformaði vinnuna gat
býsna snemma á þróunarvegferð þjóð-
félagsins (til að mynda strax í frumstæðu
fjölskyldunni) komið vinnunni sem hann
hafði á prjónunum yfir á aðrar hendur en
sínar eigin. Allt þakklæti fyrir skjótar
framfarir siðmenningarinnar áskildu
menn huganum, útfærslum og virkni heil-
ans. Menn vöndust á að skýra gerðir sínar
svo að þær spryttu af heilabrotum, en
ekki þörfum (en þær skynjaði maður
hvort sem er og ígrundaði í huganum); og
þann veg kom í fyllingu tímans fram á
sjónarsviðið sú hughyggjuheimsskoðun
sem hefur drottnað yfir hugum manna,
einkum frá því heimur fornaldar hrundi.
Drottnunarvald hennar er slíkt fram
á þennan dag að meira að segja efnis-
hyggjusinnuðustu náttúruvísindamönn-
um úr skóla Darwins er enn þá um megn
að gera sér einhverja skýra grein fyrir
uppruna mannsins, af því áhrifavald þess-
arar hugmyndafræði hamlar því að þeir
viðurkenni þátt vinnunnar þar.
Eins og þegar hefur verið drepið á
breyta dýr umhverfi sínu með því sem
þau eru að bauka, á sama hátt og maður-
inn, en kannski ekki í jafn ríkum mæli; og
þessar breytingar orka svo aftur á þá sem
ollu þeim og breyta þeim, eins og vér höf-
um séð. í náttúrunni gerist ekkert í ein-
angrun. Allt hefur áhrif á og verður fyrir
áhrifum frá öllu öðru, og það er mest af
því þessi margfaida hrcyfing og víxlvcrk-
an gleymist að náttúruvísindamönnum
vorum tekst ekki að öðlast skýra hugmynd
um einföldustu hluti. Vér sáum hvernig
geitur hafa hindrað það að skógar spretti
á nýjan lcik í Grikklandi; á eynni Sankti
Helenu hefur geitum og svínum þeim scm
fyrstu landnemarnir höfðu meðferðis
þangað tekist að útrýma hinu gamla gróð-
urríki eyjunnar hér um bil alveg, og
þannig gert jarðveginn kláran fyrir tímg-
un þeirra jurta sem sjómenn og nýlendu-
herrar seinna meir höfðu í farteskinu. En
dýr hafa varanleg áhrif á umhverfi sitt án
þess að ætla sér það, og hvað dýrin sjálf
varðar, af slysni. Því fjær sem manninn
dregur frá dýrum verða aftur á móti áhrif
hans á náttúruna að eðli til æ vísvitaðri,
ráðgerðar athafnir er beinast að ákveðnu
og áður bollalögðu marki. Skepnur eyði-
leggja flóru staða án þess þær botni í því.
Menn gera það til að sá fyrir akurkorni í
jarðveginn sem við þetta losnar, ellegar
þá planta niður trjám eður vínvið sem
þeir vita að gefa vel af sér. Menn flytja
gagnlegar jurtir og húsdýr milli landa og
breyta þannig jurta- og dýraríki í heilum
áll'um. En í ofanálag breytast plöntur og
dýr þannig í höndum manna fyrir tilstuðl-
an ónáttúrulegrar æxlunar að þau verða
óþekkjanleg. Enn er árangurslaust verið
að skima eftir þeim villtu sortum sem
korntegundir vorar spruttu af.'Og enn er
ágreiningur um það af hvaða villtum dýr-
um afkaplega ólík hundakyn okkar elleg-
ar jafnmörg hrossakyn okkar eru komin.
Það segir sig sjálft að ekki hvarflar að
oss að bera á móti því að dýr geta aðhafst
í samræmi við áætlun og með áður ígrund-
uðum hætti. Þvert á móti er planlagður
athafnamáti til staðar í kímformi hvar
sem frymi (prótoplasmi), lifandi eggja-
hvíta, viðhefst og bregst við, þ.e. gerir til-
teknar hreyfingar, þó afar einfaldar séu,
vcgna tiltekins ytra árcitis. Slík viðbrögð
eiga sér stað meira að segja þar sem enn
er engin fruma til staðar, því síður tauga-
fruma. Það er einhver vottur af planlagðri
athöfn í þeim hætti sem skordýraáts-
plöntur hafa á því að handsama fórnar-