Réttur - 01.08.1989, Síða 27

sem því fer fram því betur munu menn
ekki bara finna heldur líka vita að þeir
eru eitt með náttúrunni, og því ómögu-
legri verður hin bjánalega og ónáttúru-
lega hugmynd um kontrast hugar og efnis
í milli, manns og náttúru, sálar og lík-
ama, hgmyndin sem spratt fram eftir
endalok hinnar klassísku fornaldar í Evr-
ópu og birtist í þróuðustu formi í kristn-
inni.
Vinnu árþúsunda þurfti til að við lærð-
um lítillega að reikna út fjarlægari náttúr-
leg áhrif afhafna okkar á sviði fram-
leiðslu, en það hefur reynst enn erfiðara
hvað varðar fjarlægari félagsleg áhrif
þessara athafna. Við minntumst á kar-
töfluna og þá útbreiðslu kirtlapestar scnr
hún olli. En hvað er kirtlapest í saman-
burði við þau áhrif sem það hafði á lífs-
skilyrði þorra fólks í heilu löndunum þeg-
ar mataræði verkafólks var einskorðað
við kartöflur; m.ö.o. í samanburði við
neyðina sem kartöflusýkingin leiddi yfir
Irland árið 1847 og kom í gröfina milljón
Irum sem nærðust eingöngu, eða svo til
eingöngu, á kartöflum, en neyddi tvær
milljónir að auki til að fara vestur um
haf? begar arabar komust upp á lag með
að búa til sterk vín kom þeim aldrei til
hugar að þar væru þeir að sníða eitt skæð-
asta vopnið til að útrýma frumbyggjum
amerísku heimsálfunnar sem þá var enn
ófundin. Og þegar svo Columbus síðar
fann Ameríku vissi hann ekki að með því
bjó hann í haginn fyrir þrælaverslun með
negra og gaf þrælahaldi nýtt lífsmark, en
það var þá löngu liðiö undir lok í Evrópu.
Þeir menn scm á 17. og 18. öld voru að
puða við að búa til gufuvélina höfðu ekk-
ert hugboð um að þeir væru aö vinna að
tæki sem í ríkari mæli en nokkuð annað
átti eftir að umbylta félagslegum afstæð-
um um gjörvallan heim. Sérstaklega í
Evrópu; en þar varð þetta tæki til þess að
auður safnaðist saman í hendur minni-
hlutahóps en yfirgnæfandi meirihluti
íbúanna varð eignalaus; og fékk þannig
borgarastéttinni í hendur félagsleg og
pólitísk yfirráð; varð síðan kveikja stétta-
baráttu milli borgarastéttar og öreigalýðs
sem getur aðeins lyktað með valdsvipt-
ingu borgarastéttarinnar og afnámi allra
stéttaandstæðna. En af langri og iðulega
dýrkeyptri reynslu, aukheldur af því að
safna og greina söguleg gögn, lærum við
einnig á þessu sviði smám saman að gera
okkur skýra hugmynd um óbein og fjar-
lægari félagsleg áhrif framleiðslustarfa
okkar, og öðlumst þannig tækifæri til að
hemja og sníða þessunr áhrifum stakk.
Til þess þarf á hinn bóginn dálítið
meira en blábera þekkingu. Til þess þarf
að bylta algjörlega framleiðsluhættinum
sem við búum við og hefur verið við lýði
fram til þessa, og það þarf, í sama mund,
byltingu á öllu núverandi þjóðfélagskerfi
okkar.
Allir framleiðsluhættir til þessa hafa
einungis miðað að skjótfengnasta og
beinasta nytsömum afrakstri vinnunnar.
Þær frekari afleiðingar sem síðar komu í
Ijós og spruttu smám saman af endur-
tekningu og upphleðslu var ekkert skeytt
um. Hin upphaflega sameign á jarðnæð-
inu samsvaraði annars vegar stigi þróunar
mannsins þegar sjóndeildarhringurinn
takmarkaðist almennt af því sem var til-
tækt þegar í stað; hins vegar var það skil-
yrði þessarar sameignar að til staðar væri
ákveðin ofgnótt jarðnæðis er gæfi svig-
rúm til þess að vega upp á móti hugsan-
legum lélegum afrakstri þessarar frum-
stæðu gerðar hagkerfis. Þegar umfram-
jarðnæði þraut fór líka að halla undan
fæti fyrir sameigninni. Öll æðri form
framleiðslunnar leiddu á hinn bóginn til
123