Morgunblaðið - 20.03.2006, Síða 17

MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 20. MARS 2006 17
DAGLEGT LÍF Í MARS
Umbo›s- og sölua›ili
sími: 551 9239
www.birkiaska.is
Vali› fæ›ubótarefni ársins 2002 í Finnlandi
Minnistöflur
FYRIR hvert og eitt okkar skiptir
heilsan miklu máli. Ekki endilega til
að lifa sem lengst heldur hitt að geta
átt gott líf með sjálfum okkur og
öðrum. Margir eru tilbúnir að ráða
fólki heilt um á hvern hátt það getur
orðið heilbrigt, ungt, fallegt og laust
við sjúkdóma og annað fár.
Gott og vel, en hversu áreiðan-
legar eru upplýsingarnar sem gefn-
ar eru? Tilboð um vörur eða leiðir til
að ná á fram réttu líkamsþyngdinni,
betra útliti og andlegri vellíðan eru
óteljanleg og fæst af þessu er ókeyp-
is. Til dæmis eru fjármunir sem fólk
eyðir í ýmiss konar megrunarvörur
meiri en það sem tóbaksiðnaðurinn
er að hafa af fólki.
Fólk þarf að vera á varðbergi
Margir af þeim sem ráðleggja
fólki hafa litlar sem engar rann-
sóknir til að styðja ágæti þess sem
það er að ráðleggja.
Þess vegna á fólk ætíð að vera á
varðbergi og kynna sér bakgrunn
leiðbeinenda og öryggi og virkni vör-
unnar sem er verið að hampa. Einn-
ig að skoða hvaða hagsmunir geta
hugsanlega verið að baki þeim upp-
lýsingum eða ráðum sem gefin eru.
Menntun og bakgrunnur þeirra sem
gefa sig út fyrir að geta lofað fólki
betri heilsu og hamingju er afar mis-
munandi. Sumir eru algerlega á eig-
in forsendum, aðrir sjálfmenntaðir
eða með einhvers konar menntun á
sviði óhefðbundinna lækninga og
síðan þeir sem eru með viðurkennda
heilbrigðismenntun.
Til eru dæmi um ráðgjafa sem
segjast hafa lært við virta háskóla
sem síðan er ekki raunin eða þeir
segja ósatt til um prófgráðu. Mjög
erfitt getur verið fyrir fólk að átta
sig á því hvort sú þekking sem ráð-
gjafar státa af sé í raun traust og þá
kemur til þess að vera gagnrýnin á
upplýsingar sem veittar eru. Allar
heilbrigðisstéttir eiga sér siðareglur
og þar er áherslan lögð á að upplýs-
ingar sem eru gefnar séu sannar og
settar fram af fagmennsku.
Hvað skal hafa í huga?
 Ætíð á að beita heilbrigðri skyn-
semi við mat á upplýsingum, get-
ur það virkilega staðist að þessi
ráðgjöf eða vara geti uppfyllt þær
væntingar sem lofað er.
 Þá er nauðsynlegt að vera á varð-
bergi þegar lofað er lækningu og
bata, sér í lagi ef það tekur til
margs konar kvilla og sjúkdóma.
Einnig ef vara sem verið er að
selja er sögð fullkomlega örugg
og án allra aukaverkana.
Á veraldarvefnum er mikið af
upplýsingum um heilsu en þær eru
vægast sagt mjög misgóðar. Verið
að selja eitthvað sem á að lækna
kvilla á svipstundu og oft hljóma lof-
orð sem eru þannig að þau eru of góð
til að geta verið sönn. Þess vegna er
nauðsynlegt að meta gæði upplýs-
inganna og varast fagurgala og lof-
orð um einhvers konar lífselixír.
Margar opinberar stofnanir, fag-
félög og sjúklingasamtök hafa gefið
út upplýsingar um heilsufar og
hvernig bæta má heilsuna. Flest af
því er gott en skal samt sem áður
ætíð skoða með gagnrýnu hugarfari.

HOLLRÁÐ UM HEILSUNA | Landlæknisembættið
Ráðgjöf um heilsu –
hverju skal trúa?
Reuters
Dæmi eru um heilsuráðgjafa sem segjast hafa lært
við virta háskóla sem síðan er ekki raunin eða þeir
segja ósatt til um prófgráðu.
Til dæmis eru
þeir fjármunir
sem fólk eyðir í
ýmiss konar
megrunarvörur
meiri en það
sem tóbaksiðn-
aðurinn hefur
af fólki.
Anna Björg Aradóttir yfirhjúkr-
unarfræðingur.
Sigurður Guðmundsson landlæknir.
„NIKKELOFNÆMI er mjög al-
gengt ofnæmi,“ segir Björn Rúnar
Lúðvíksson ofnæmislæknir. „Það er
talið að u.þ.b. 7–10% manna í Evr-
ópu þjáist af því,“ heldur hann
áfram. „Þar af er stór hluti konur
eða 7–14 konur á móti hverjum
karli. Algengasta birtingarmynd
nikkelofnæmis er snertiofnæmi,“
segir hann og bætir við að það komi
til af því að nikkel sé í svo mörgum
hlutum í umhverfinu. „Það er í
flestum málmblöndum, út af eig-
inleikum þess. Þar má telja hár-
pinna, eyrnalokka, rennilása, hurð-
arhúna og svo má nefna t.d. að
evran inniheldur mikið nikkel og
aðrar myntir reyndar líka. Allskyns
silfurbúnaður, jafnvel hárlitur,
skordýraeitur og sýklaeyðandi
efni.“
Hann nefnir jafnframt að í ýms-
um snyrtivörum séu efni sem fólk
hefur snertiofnæmi fyrir og nikkel
geti verið eitt af þeim, þó að það sé
sjaldgæft.
„Það eru nokkrar rannsóknir sem
benda til þess að hluti þeirra, jafn-
vel 60–70%, sem eru með slæmt ex-
em og nikkelofnæmi þoli ekki nikk-
el í fæðunni, þegar það fer umfram
ákveðið magn,“ segir Björn Rúnar.
Erfitt að forðast nikkel í fæðu
„Nikkel er svakalega erfitt að
forðast í fæðunni vegna þess að það
eru svo margar fæðutegundir sem
innihalda nikkel. Talið er að fullorð-
inn einstaklingur neyti daglega allt
að 150 míkrógramma nikkels,“ seg-
ir hann og bætir við að nikkelið
komi víðsvegar að, jafnvel úr
drykkjarvatni, en tekur fram að
ekki hafi verið sýnt fram á það hér-
lendis. „Þessar tölur sem ég nefndi
hér áðan eru frá Bretlandi og
Bandaríkjunum.“
Ákveðnir fæðuflokkar innihalda
meira nikkel en aðrir. „Ég vil nú
reyndar leggja áherslu á að ekki
eru allir á einu máli um að þetta sé
raunverulegt. Þetta er umdeilt. Þó
eru til rannsóknir sem sýna fram á
að ef fólk sem er með undirliggj-
andi nikkelofnæmi fær ákveðið
magn nikkels, sem er töluvert
magn, þá versnar því exemið.
Það sem maður reynir er að leið-
beina fólki með í hvaða fæðuflokk-
um nikkel fyrirfinnst.“
Aðallega exem
Nikkelofnæmi sem kemur fram
við neyslu ákveðinnar fæðu lýsir
sér í undantekningartilfellum í öðru
en exemi. „Í þessum tilteknu rann-
sóknum hefur það aðallega verið
exem en það eru einhver dæmi um
meltingareinkenni líka,“ segir
Björn. „Þetta hefur þó aðallega ver-
ið rannsakað í sambandi við ex-
emið.“
Fæðuflokkarnir sem nikkel finnst
í eru margvíslegir. „Það er kakó,
sojabaunir, þ.e. matur sem inni-
heldur soja, hnetur innihalda mikið
nikkel, gróf korn, eins og t.d. hafra-
mjöl og kornmeti.“ Jafnframt er
það matur sem hefur komist í
snertingu við málmblöndur. „Það
gefur augaleið að það sem er geymt
í járndósum smitast. Einnig eru
dæmi um kaffi og te, en það getur
líka verið út af því að vatnið sem
notað er í það er hitað í ílátum sem í
eru málmblöndur.“
Til að komast að raun um hvort
fólk er með þetta ofnæmi er ráðlagt
að vera á sérfæði í einn til þrjá
mánuði. „Ég hef þó ráðlagt fólki að
prófa þetta í þrjár til fjórar vikur
og sjá hvað gerist. Það er nefnilega
mjög erfitt að halda sig á þessu.“
Í lokin leggur Björn Lúðvík
áherslu á að fólk ráðfæri sig við of-
næmislækni eða húðsjúkdómalækni
áður en farið er að prófa sig áfram
með breytingu á mataræðinu ef það
hefur grun um að það sé með of-
næmi fyrir nikkeli í fæðu. „Stund-
um ráðfæri ég mig líka við næring-
arfræðing. Það er betra að fara yfir
þessi mál með lækninum sínum.“

HEILSA | Ekki allir á einu máli um áhrif nikkels í fæðu
Nikkel í fæðu
ofnæmisvaldur?
Morgunblaðið/Ásdís
Björn Rúnar Lúðvíksson ofnæm-
islæknir segir að algengi nikk-
elofnæmis sé 7–10% í Evrópu.
Morgunblaðið/ÞÖK
Það getur verið dýrt að kaupa
skartgripi handa þeim sem eru með
nikkelofnæmi.
Dæmi um fæðu sem
inniheldur nikkel:
 Baunir
 Ýmiss konar trefjaefni
 Kakó
 Súkkulaði
 Dósamatur
 Skelfiskur
 Síld
 Sperglar
 Sveppir
 Laukur
 Nýjar perur
 Soja
 Trjá- og jarðhnetur
Dæmi um fæði sem
ekki inniheldur nikkel:
 Allar tegundir af kjöti
 Fiskur, nema síld
 Egg
 Kartöflur
 Blómkál
 Hvítkál
 Gulrætur
 Allar mjólkurvörur
 Hrísgrjón
 Hveiti
 Rúgmjöl
 Nýir ávextir, nema perur
 Marmelaði
Ofnæmi
Á eftirfarandi slóð er að finna ná-
kvæma skýrslu sem unnin hefur
verið um nikkelofnæmi úr fæðu:
food.gov.uk/multimedia/pdfs/
nickel.pdf