Morgunblaðið - 02.08.2006, Blaðsíða 28

28 MIÐVIKUDAGUR 2. ÁGÚST 2006 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
ÞAÐ KEMUR reglulega fyrir að
ég rekst á trúleysingja sem telja að
trúleysið sé ekkert sem þeir eigi að
halda á lofti. Þeir telja að þetta sé
bara einkamál þeirra og komi í raun
engum við. Í fullkomnum heimi þá
væri það vissulega góð og gild skoð-
un. Allir gætu bara
haft sínar trúarskoð-
anir fyrir sig. Við bú-
um því miður ekki í
fullkomnum heimi.
Í Bandaríkjunum
eru trúleysingjar sá
þjóðfélagshópur sem
almenningur treystir
síst. Þetta er aug-
ljóslega stórfurðuleg
skoðun þar sem trú-
leysingjar gera yf-
irleitt ekki neinum
neitt vegna trúaraf-
stöðu sinnar. Það að
hinir margrómuðu
stofnendur Bandaríkj-
anna hafi upp til hópa
verið mjög skeptískir
á tilvist guðs virðist
ekkert gera til að
sannfæra þjóðina um
ágæti trúleysingja.
Trúmönnum hefur
tekist að gera trúleys-
ingja að jaðarhóp í
Bandaríkjunum. Er
hætta á að það sama
gerist eða sé að gerast
á Íslandi?
Það er ljóst að ákveðnir trúmenn
á Íslandi reyna að vekja upp van-
traust á trúleysingjum. Karl Sig-
urbjörnsson hefur farið þar fremst-
ur í flokki. Hann hefur sagt okkur
ógna mannlegu samfélagi og stillt
trúleysi upp sem siðleysi. Þetta er
hræðilegur málflutningur sem á
ekki við rök að styðjast. Oft virðist
þetta vera byggt á þeirri rökleysu
að án guðs sé allt leyfilegt. Ég hef
það fyrir reglu að spyrja alla sem
koma með þessa staðhæfingu að því
hvað þeir myndu gera ef þeir kæm-
ust að því að guð væri ekki til.
Myndu trúmenn upp til hópa fara
að ljúga, stela og myrða ef enginn
guð væri til? Augljóslega ekki.
Sama gildir um trúleysingja, þó
enginn guð sé til þá
reynum við að halda
okkur við góðu verkin.
Hvað eru trúleys-
ingjar stór hluti Ís-
lendinga? Miðað við
kannanir þá erum við á
bilinu 20–30% (í raun
eftir því hvaða skil-
greining er notuð). Í
samanburði má benda
á að rétt rúmur helm-
ingur þjóðarinnar ját-
ar kristna trú (skv.
könnuninni Trúarlíf Ís-
lendinga 2004). Við er-
um augljóslega svo
stór hluti þjóðarinnar
að við ættum ekki að
þurfa að vera jað-
arhópur en við virð-
umst oft vera það.
Stjórnmálamenn ættu
að þurfa að taka tillit
til okkar þegar þeir
setja lög er varða okk-
ur en þeir gera það
ekki.
Við erum hunsuð
sem þjóðfélagshópur.
Hvers vegna? Af því að við erum
ekki nægilega áberandi. Við erum
að gera okkur sjálf að jaðarhóp með
þögninni. Trúleysingjar þurfa að
vakna og taka á sínum málum. Við
erum hluti af þessu fjölmenning-
arsamfélagi, samt fer miklu meira
fyrir mun smærri minnihlutahópum
heldur en okkur.
Staðreyndin er sú að við höfum
ekki sömu stöðu og trúmenn. Trú-
leysingjar þurfa ekki kirkjur en við
þurfum félög sem geta séð um þær
athafnir sem flestir ganga í gegnum
á ævinni. Siðmennt hefur séð um
slíkar athafnir en félagið hefur bara
ekki sömu réttarstöðu og trúfélög.
Trúleysi er einfaldlega annars
flokks í augum ráðamanna
Trúleysingjar þurfa líka að hafa
áhyggjur af því hvernig okkur er
lýst í kristinfræði- og trúarbragða-
kennslu. Þeir sem skoða krist-
infræðibækur sjá að þær eru flestar
einfaldlega áróður fyrir kristni. Þar
sem fjallað er um kristin fræði, sið-
fræði og trúarbragðafræði í aðal-
námskrá er ekki minnst einu orði á
trúleysi. Við virðumst ekki vera til.
Múslímar, búddistar, gyðingar og
hindúar fá allir sinn sess þar en þó
við séum mun stærri hópur á Ís-
landi þá er ekki minnst á okkur.
Þarna erum við jaðarhópur.
Um þessar mundir (24.–25. júní)
er haldin veglega ráðstefnu trúleys-
ingja á Íslandi. Við höfum fengið
marga góða fyrirlesara utan úr
heimi og einnig vel valda Íslend-
inga. Þetta er góður tímapunktur til
að standa á fætur og minna á okk-
ur. Við erum til og við erum stór
hluti þjóðarinnar. Við höfum ekki
verið áberandi en við ættum að vera
það. Stjórnmálamenn þurfa að
hugsa til okkar þegar þeir setja lög
er varða okkur sem hóp.
Ég er stoltur af trúleysi mínu, ég
er glaður að ég er trúleysingi. Það
er ekki neikvætt að vera trúlaus
heldur jákvætt. Ég hef stundum
sagt að kjarninn í málflutningi okk-
ar sé: lifðu lífinu lifandi. Við eigum
okkur líf fyrir dauðann og við vilj-
um nota það, njóta þess.
Trúleysi er ekki jaðarskoðun
Óli Gneisti Sóleyjarson fjallar
um trúleysi
’Ég er stoltur aftrúleysi mínu, ég
er glaður að ég
er trúleysingi.
Það er ekki
neikvætt að vera
trúlaus heldur
jákvætt.‘
Óli Gneisti Sóleyjarson
Höfundur er formaður Skeptíkusar
og situr í skipulagsnefnd ráðstefn-
unnar Jákvæðar raddir trúleysis.
Í MÖRG ár hefur Samfylkingin
staðið fyrir umræðu og tillöguflutn-
ingi á Alþingi um lækkun mat-
arverðsins. Haustið
2004 fluttum við til-
lögu á Alþingi um að
leita skýringa á því
hvað það væri í um-
hverfi innflutnings og
innlendrar mat-
vælaframleiðslu sem
orsakaði svo hátt mat-
arverð og upplýsing-
arnar sem Samfylk-
ingin kom þá fram
með kölluðu á miklar
umræður og sterk við-
brögð frá samfélaginu.
Í greinargerð með til-
lögunni voru ítarlegar
samanburðartöflur frá
norsku Hagstofunni
um verðlagsþróun
undangengins áratug-
ar í öllum mat-
vöruflokkum sem
sýndu verð á Norð-
urlöndum miðað við
meðaltal matarverðs í
Evrópusambands-
löndum. Noregur og
Ísland voru langdýr-
ust og voru með 50%
hærra verð en með-
altal ESB. Ástæða er
til að árétta að allar
umræður síðan þá um
samanburð matarverðs við Evrópu-
sambandið miðast við meðaltal þar
sem dýrari löndin í Norður-Evrópu,
þar með talin Norðurlöndin, eru
innanborðs. Alþingi samþykkti
þessa tillögu Samfylkingarinnar fyr-
ir jólin 2002 og skýrsla Hag-
fræðistofnunar Háskóla Íslands um
orsakir matarverðsins var lögð fram
í þinglok vorið 2004. Allar þær upp-
lýsingar sem nýleg skýrsla nefndar
forsætisráðherra gefur um orsakir
háa matarverðsins komu fram hjá
Hagfræðistofnun í fyrrnefndri
skýrslu sem og ábend-
ingar um hvernig hægt
væri að lækka mat-
arverð. Ríkisstjórnin
hefði getað lækkað
matarverðið sumarið
2004 en hún kaus að
skipa bara nefnd. Sú
nefnd skilar nú til-
lögum í samræmi við
boðskap Hag-
fræðistofnunar og verð-
ur gaman að sjá hvort
ríkisstjórnin stendur
nú undir nafni.
Kemur sólin upp
í Brussel
Í umræðunni um
matarverðið á þessum
árum var á það bent að
norsk fjölskylda eyddi
að meðaltali 840 þús-
und íslenskum krónum
á ári í mat og að þar-
lendir bentu á að ef
sama matarverðs-
lækkun yrði við inn-
göngu Noregs í Evr-
ópusambandið og varð
hjá Svíum myndi mat-
arverð í Noregi lækka
um 250 þúsund íslensk-
ar krónur hjá fjögurra
manna fjölskyldu. Á þetta var bent
til að undirstrika þátt verndartolla í
matarverðinu. Í umræðu á Alþingi í
október 2003 sagði Davíð Oddsson
af þessu tilefni: „Ég er hinsvegar
þeirrar skoðunar að Evrópusam-
bandið hafi ekkert með matarverð
að gera hér á landi. Á því höfum við
fullt vald sjálf, gætum breytt því
sem við teldum að breyta þyrfti. Það
hefur í raun ekkert með Evrópu-
sambandið að gera. Þótt sumir haldi
að sólin komi upp í Brussel er það
ekki svo.“ Tilvitnun lýkur.
Og þetta er hinn einfaldi sann-
leikur. Stundum krefst aðild að al-
þjóðaskuldbindingum eða viðskipta-
samningum þess að við gerum
breytingar heima hjá okkur en við
getum gert þær sjálf. Þess vegna
hefur Samfylkingin nú á fimmta ár
haldið umræðunni um matarverðið
vakandi og þrýst á stjórnvöld.
Samfylkingin í sérflokki
Það er athyglisvert að fylgjast
með hvernig ríkisstjórnin leggur á
flótta í málinu núna. Ósamkomulag í
nefndinni um leiðir til lækkunar er
notað sem afsökun fyrir að aðhafast
ekki. Hvenær hefur ríkisstjórn af-
hent nefnd úti í bæ ákvarðanavald í
svo mikilvægu hagsmunamáli fyrir
fjölskyldurnar í landinu? Þegar að
ríkisstjórninni var sótt vegna óhóf-
legs grænmetisverðs tók hún
ákvörðun um heimsmarkaðsverð
grænmetis á Íslandi. Hún afnam
tolla og tók samhliða upp beinan
stuðning við innlenda framleið-
endur. Almenningur á heimtingu á
því að stjórnvöld taki nú til hendinni
með aðgerðum til að lækka mat-
arverð í landinu. Þar dugir ekki að
skýla sér á bak við bændur. Lækk-
un matarverðs snýst ekki um aðför
að bændum heldur uppstokkun á úr-
eltu kerfi tolla og vörugjalda sem
halda uppi matarverði í landinu.
Lykillinn að lausn felst í sáttagjörð
við bændur um nýtt og betra skipu-
lag styrkja við landbúnað, samhliða
afnámi tolla og vörugjalda á inn-
fluttum matvælum. Samfylkingin
leiðir nú sem fyrr baráttuna fyrir
lægra matarverði á Íslandi og er
eini flokkurinn á Íslandi sem vill
breyta hinu úrelta landbún-
aðarkerfi. Það gefur kjósendum
skýran valkost við núverandi rík-
isstjórn í komandi þingkosningum.
Samfylking um
lægra matarverð
Rannveig Guðmundsdóttir
segir ríkisstjórnina á flótta
Rannveig
Guðmundsdóttir
’Samfylkinginleiðir nú sem
fyrr baráttuna
fyrir lægra mat-
arverði á Íslandi
og er eini flokk-
urinn á Íslandi
sem vill breyta
hinu úrelta land-
búnaðarkerfi.‘
Höfundur er þingmaður Samfylking-
arinnar í suðvesturkjördæmi.
FYRIR Alþingi
liggur nú tillaga til
þingsályktunar um
eflingu náms- og
starfsráðgjafar í
grunn- og framhalds-
skólum (http://
www.althingi.is/
altext/132/
s/0014.html). Greinargerð þings-
ályktunartillögunnar kemur m.a.
inn á náms- og starfsráðgjöf sem
úrræði gegn brottfalli.
Greinargerðin fjallar einnig um
eflingu náms- og starfsfræðslu. Í
aðalnámskrá grunnskólans frá
1989 er svo til ekkert minnst á
náms- og starfsfræðslu en í grunn-
skólalögum 1991 er náms- og
starfsfræðsla nefnd sem einn af níu
þáttum sem leggja skal áherslu á í
starfi skóla. Í grunnskólalögum
1995 kemur fram í 29. gr. að leggja
skuli áherslu á náms- og starfs-
fræðslu og kynningu á atvinnulífi
og námsleiðum til undirbúnings
náms- og starfsvals. Markmið
tengd þessu eru síðan útfærð í að-
alnámskrá lífsleikni 1999, þ.e.
markmið náms- og starfsfræðslu
voru sett undir námsgreinina lífs-
leikni. Greinargerðin kemur inn á
að margt kalli á aukna fræðslu um
nám og störf í nútímasamfélagi og
breyttar þjóðfélagsaðstæður kalli á
sí- og endurmenntun. Aukið val-
frelsi í grunnskóla, breytt inntöku-
skilyrði og fjölgun námsleiða á
framhalds- og háskólastigi, auk
mismunandi fornámskrafna eftir
námsleiðum, krefjist vandlegrar
ígrundunar náms- og starfsvals.
Samkvæmt nýlegum rannsóknum
má hins vegar áætla að hlutur
náms- og starfsfræðslu sé rýr inn-
an lífsleikninnar og að grunnskól-
inn sendi frá sér stóran hóp nem-
enda á hverju ári sem ekki fær
aðstoð við val á námi í framhalds-
skóla.
Niðurstöður greinargerðar með
þingsályktunartillögunni kveða á
um að í allri umræðu hér á landi
um mikið brottfall sé ástæða til að
gefa gaum að aðferðum í náms- og
starfsráðgjöf sem beinast að því að
vísa veginn um flókið upplýs-
ingaumhverfi öllum þeim sem eru
núverandi eða væntanlegir þátttak-
endur í skólakerfi og/eða atvinnu-
lífi. Ljóst sé að brottfall nemenda
og skortur á úrræðum fyrir þann
hóp sem hættir námi kosti einstak-
lingana mikið, persónulega, fjár-
hagslega og félagslega, auk þess
sem það hafi í för með sér kostnað
fyrir skólakerfið og þjóðfélagið.
Mikil áhersla sé nú lögð á náms-
og starfsráðgjöf víða í Evrópu með
tilliti til sí- og endurmenntunar.
Skilvirkar leiðir í náms- og starfs-
ráðgjöf séu ein af forsendum þess
að fólk geti eflt færni sína til að
stunda nám og starf farsællega.
Ljóst sé því að náms- og starfs-
ráðgjöf á grunn- og framhalds-
skólastigi þurfi að efla á Íslandi
svo og í þjóðfélaginu almennt til að
allir hafi aðgang að henni.
Umræða um skólamál hefur
lengi einkennst af vilja til að börn
okkar búi við jöfn tækifæri og jafn-
an rétt og að góð menntun sé ekki
aðeins fyrir suma heldur fyrir alla,
þ.e. að komið verði til móts við
þarfir ólíkra einstaklinga, bæði
þeirra sem höllum fæti standa og
hinna sem standa betur að vígi.
Jafnréttiskrafa til menntunar og
alhliða þátttöku í þjóðfélaginu hvíl-
ir á öllum sem sinna skólastarfi, og
stefna stjórnvalda í menntamálum
er að koma til móts við ólíkar þarf-
ir nemenda með sveigjanlegra
skólakerfi og fjölbreytilegum
kennsluaðferðum. Hverjum skóla
ber skylda til að laga námið sem
best að nemendum sínum hverju
sinni, og nemendur eiga rétt á við-
fangsefnum sem henta námsgetu
þeirra og hæfni. Hér er þó ekki átt
við sömu úrræði fyrir alla nem-
endur, heldur sambærileg og jafn-
gild tækifæri. Eitt mikilvægasta
úrlausnarefnið í því sambandi er að
finna leiðir til að koma til móts við
ólíka getu og ólík áhugamál nem-
enda, þ.e. að veita nemendum
menntun við hæfi hvers og eins,
menntun sem stuðlar að fullgildri
atvinnuþátttöku og björtum fram-
tíðarhorfum.
Efling náms- og starfsráðgjafar
skiptir hér sköpum og tryggir sam-
keppnishæfni íslensks þjóðfélags.
Mikilvæg skref hafa verið stigin til
eflingar náms- og starfsráðgjafar.
Fyrst má nefna að Fræðslumiðstöð
atvinnulífsins hefur fengið það
verkefni að koma á náms- og
starfsráðgjöf á vinnustöðum hjá sí-
menntunarmiðstöðvum um allt
land og verið er að ráða náms- og
starfsráðgjafa í þessi störf. Þarna
er komin ný áskorun í hendur
náms- og starfsráðgjafa um að ná
til enn fleiri einstaklinga og hvetja
til símenntunar. Í annan stað kveð-
ur 10 punkta samkomulag KÍ og
menntamálaráðherra á um að
náms- og starfsráðgjöf verði
styrkt. Stjórnvöld, í samstarfi við
sveitarfélög landsins, þurfa að
tryggja starfsgrundvöll náms- og
starfsráðgjafar. Lögbinda þarf rétt
nemenda til að hafa aðgengi að
náms- og starfsráðgjöf, að þeir
njóti aðstoðar við náms- og starfs-
val og að vægi náms- og starfs-
fræðslu verði aukið. Gæði náms- og
starfsráðgjafar haldast í hendur
við menntun fagstéttarinnar.
Tryggja þarf að nægilegt framboð
sé af menntuðum náms- og starfs-
ráðgjöfum á hverjum tíma og
styðja við áframhaldandi uppbygg-
ingu meistaranáms í náms- og
starfsráðgjöf við Háskóla Íslands.
Til að markmið náms- og starfs-
ráðgjafar nái fram að ganga er
jafnframt mikilvægt að almenn-
ingur sé upplýstur um það að þessi
þjónusta sé í boði, hvar hennar sé
að leita og hvernig hægt sé að nýta
sér hana. Nánari upplýsingar um
Félag náms- og starfsráðgjafa er
að finna á heimasíðu félagsins,
http://fns.is.
Menntun, mann-
auður og náms- og
starfsráðgjöf
Ágústa E.
Ingþórsdóttir og
Jónína Kárdal
fjalla um náms- og
starfsráðgjöf
Jónína Kárdal
’Tryggja þarf að nægi-legt framboð sé af
menntuðum náms- og
starfsráðgjöfum á hverj-
um tíma og styðja við
áframhaldandi uppbygg-
ingu meistaranáms í
náms- og starfsráðgjöf
við Háskóla Íslands. ‘
Ágústa er formaður Félags náms-
og starfsráðgjafa frá 2006. Jónína
var formaður Félags náms- og
starfsráðgjafa 2004–2006.
Ágústa E. Ingþórsdóttir