Morgunblaðið - 06.10.2006, Blaðsíða 40

40 FÖSTUDAGUR 6. OKTÓBER 2006 MORGUNBLAÐIÐ
MINNINGAR
✝ Jóhanna ÞóraJónsdóttir
fæddist á Ill-
ugastöðum í
Fnjóskadal 12. febr-
úar árið 1900. Hún
andaðist á Dvalar-
og hjúkrunarheim-
ilinu Hlíð á Ak-
ureyri 26. sept-
ember síðastliðinn.
Foreldrar hennar
voru hjónin Jón
Kristjánsson og In-
diana Margrét
Indriðadóttir. Jó-
hanna missti móður sína þegar
hún var tveggja ára. Ólst hún upp
hans og sambýliskonu, Guðrúnar
Jósteinsdóttur, eru Birgir Óli og
Jóna Margrét. Síðari sambýlis-
kona hans var Sigurbjörg Arnars-
dóttir. Börn þeirra eru Sindri
Snær og Lovísa Ösp. 2) Jóhanna
Kristín. Var gift Halldóri Hall-
dórssyni, þau skildu. Börn þeirra
eru þríburarnir Birgitta Elín,
Fannar Hólm og Hanna María.
Sambýlismaður Jóhönnu Krist-
ínar er Brynjólfur Haraldsson.
Börn þeirra eru Indíana Iris og
Haraldur. 3) Guðbjörg Margrét,
gift Steinþóri W. Birgissyni. Synir
þeirra eru Birgir, Steinþór, Oli-
ver og Jón Karl. Sambýliskona
Birgis Helgasonar er Fanney Ár-
mannsdóttir og eiga þau eina
dóttur, Ásdísi Ingu, sambýlis-
maður Carl Vilhelm Lindquist.
Þau eru búsett í Svíþjóð.
Útför Jóhönnu Þóru verður
gerð frá Akureyrarkirkju í dag
og hefst athöfnin klukkan 11.
hjá hjónunum á Ill-
ugastöðum Jóhanni
Jóakimssyni og Þóru
Jóhannesdóttur. Jó-
hanna Þóra átti syst-
ur samfeðra, Mar-
gréti f. 2. mars 1916.
Sonur Jóhönnu
Þóru og Helga Stef-
ánssonar bónda er
Birgir kennari og
tónlistarmaður á Ak-
ureyri, f. 22. júlí
1934. Hann kvæntist
Olufine Thorsen,
norskri konu. Þau
skildu. Börn þeirra eru þrjú: 1)
Konráð Jón bifreiðastjóri. Börn
Elsku langamma, þakka þér fyrir
allt. Hérna eru tvö af versunum sem
þú kenndir okkur
Vertu yfir og allt um kring
með eilífri blessun þinni,
sitji Guðs englar saman í hring
sænginni yfir minni.
(Sig. Jónsson frá Presthólum.)
Vertu, Guð faðir, faðir minn,
í frelsarans Jesú nafni,
hönd þín leiði mig út og inn,
svo allri synd ég hafni.
(Hallgrímur Pétursson.)
Hvíltu í friði, langamma.
Þínir langömmustrákar
Birgir Wendel, Steinþór
Wendel, Óliver Þór Wen-
del og Jón Karl Wendel.
Í vetur var kvikmynd í Sjónvarp-
inu, sem Gísli Sigurgeirsson tók og
nefndi „Kjarnakonur“. Mynd þessi
vakti athygli margra vegna þeirra
lífshátta, sem hún brá upp, en ekki
síður vegna hugarheims og gildis-
mats tveggja tíræðra kvenna, sem
mynd þessi birti. Önnur þessara
kvenna var Kristín Ólafsdóttir móðir
okkar, er höfum sett saman þessi
minningarorð, en hin var Jóhanna
Þóra Jónsdóttir, sem borin er til
grafar í dag og var 106 ára gömul, er
hún lézt, 26. september sl.
Þessar konur höfðu búið undir
sama þaki á Akureyri í nær sjö ára-
tugi, og heimili þeirra samofin hvort
öðru. Mikil friðsæld ríkti með þess-
um heimilum og þar voru kristin
gildi virt og reynt að temja sér þau.
Jóhanna Þóra Jónsdóttir fæddist
að Illugastöðum í Fnjóskadal 12.
febrúar árið 1900 og var dóttir
hjónanna Jóns Kristjánssonar og
Indíönu Margrétar Indriðadóttur,
sem voru vinnuhjú á Illugastöðum
hjá hjónunum Jóhanni Jóakimssyni
og Þóru Jóhannesdóttur. Móður sína
missti Jóhanna, þegar hún var
tveggja ára gömul, og ólst hún upp
hjá Þóru og Jóhanni, þar til hún var
fermd. Hún flutti þá með föður sín-
um að Kotungsstöðum í sömu sveit
og bjuggu þau þar saman. Á þessum
árum var lítið um þægindi á bæjum í
sveitum. Þarna sinnti Jóhanna störf-
um húsmóður hjá föður sínum, og
má segja, að mikið hafi verið lagt á
herðar unglingi. Þau feðginin fluttu
svo, þegar Jóhanna var sautján ára
inn í Kaupangssveit í Eyjafirði og
vann hún þar sem kaupakona og
vetrarstúlka. Lengst af var hún á
Þórustöðum.
Árið 1934 fluttist hún til Akureyr-
ar. Þá um haustið fékk hún leigða
stofu og aðgang að eldhúsi með móð-
ur okkar í Aðalstræti 32 og kom þá
með lítinn son sinn, Birgi, sem þá
var þrettán vikna gamall. Faðir
hennar flutti svo til hennar nokkru
seinna.
Það má segja, að tímamót yrðu á
heimili okkar. Þá hófst áratuga sam-
neyti við Jóhönnu Jónsdóttur og
fjölskyldu hennar. Þetta samneyti
var með þeim hætti, að fjölskyldurn-
ar urðu sem ein fjölskylda að kalla
má. Öll samvistarárin ríkti traust og
vinsemd á milli þeirra. Þessar konur
voru svo saman og studdu hvor aðra,
einar í húsinu, í þrjátíu ár eftir að
faðir okkar, Jón Pálsson, trésmiður,
lézt. Þær sáu um sig sjálfar og höfðu
sagt: „Það þarf enginn að hafa
áhyggjur af okkur.“ Síðustu árin,
sem þær bjuggu saman nutu þær
nokkurrar aðstoðar sinna nánustu á
Akureyri.
Þegar Jóhanna fluttist til okkar
var kreppan svonefnda viðvarandi
og atvinnuleysi mikið. Því var það,
að allnokkur fyrstu sumrin fór Jó-
hanna í kaupavinnu með drenginn
sinn austur í Fnjóskadal, að Snæ-
bjarnarstöðum. Þarna leið þeim
mæðginum vel hjá góðu fólki.
Fnjóskadalur var Jóhönnu alla ævi
kær og hafði hún sterkar taugar til
bernskustöðvanna.
Á veturna gekk hún í hús til að
þvo þvotta hjá fólki, þegar hún var
beðin þess eða vann við hreingern-
ingar, þar sem þá vinnu var að fá.
Þessi starfi við þvotta og hreingern-
ingar varð svo mikill hluti af ævi-
starfi hennar.
Lengst af eða um aldarfjórðungs-
skeið vann Jóhanna við hreingern-
ingar í Menntaskólanum á Akureyri
og aðstoðaði í eldhúsi öðru hverju.
Hún var um áttrætt, er hún lét af
störfum við hreingerningar.
Jóhanna var hreinlát kona, hirðu-
söm, aðgætin, heiðarleg og skyldu-
rækin í öllu, sem hún tók sér fyrir
hendur, vinnusöm og dugleg. Heim-
ili sitt rækti hún af natni. Hún var
umhyggjusöm móðir, hjálpsöm og
aðstoðaði sína nánustu, son sinn og
börn hans síðar, eftir mætti.
Jóhanna var vel gefin kona, trúuð,
skýr í hugsun og málfari, minnug og
hafði góða frásagnargáfu. Hún átti
létta lund og var gamansöm, en jafn-
framt kyrrlát í fasi. Þessum eðlis-
kostum hélt hún til enda.
Jóhanna og móðir okkar fylgdust
vel með því, sem gerðist, allt þar til
heilsan bilaði, og skýrleika í hugsun
héldu þær báðar. Þetta mátti vel
greina, þegar myndin af þeim tíræð-
um, sem minnst var í upphafi, var
sýnd.
Við systkinin erum þakklát fyrir
kynnin við Jóhönnu Þóru. Hún var
vinur okkar og var okkur ætíð hlý.
Hún bar okkur fyrir brjósti, fylgdist
með okkur, gladdist yfir velgengni
og var hluttekningarsöm er á móti
blés. Hún var merkiskona bæði af
því, sem hún vann og af því, sem hún
var.
Arngrímur Jónsson.
Bergþóra Jónsdóttir.
Hvunndagshetjurnar mínar úr
Fjörunni á Akureyri eru báðar
gengnar. Kristín Ólafsdóttir fór
fyrst, rétt komin á aðra öldina. Það
var ekki hennar siður, að drolla við
hlutina. Þegar hún fann að sjálfs-
björg í litla hreiðrinu við Aðalstræti
32 tilheyrði minningunni, þá ákvað
hún að ganga alla leið.
– Þegar ég get ekki lengur lifað í
mínu húsi, þá er þetta búið hjá mér,
sagði sú gamla. Það stóð, eins og
annað sem hún sagði og ætlaði sér.
Nú hefur Jóhanna Þóra Jónsdótt-
ir fetað í fótspor hennar. Hún vildi
verða samferða Kristínu, sá ekki til-
ganginn í litlausu lífi á elliheimili,
þar sem varla var hægt að tala við
nokkurn mann! eins og hún orðaði
það. Reyndar hafði hún á árum áður
útskrifað sig sjálf af slíku heimili og
fór aftur í Aðalstrætið til Kristínar.
– Það er margt svo ruglað fólkið
hérna, en starfsstúlkurnar eru mér
góðar og gefa sér tíma til að rabba
við mig, sagði sú gamla, þegar ég leit
inn til hennar á Hjúkrunar- og dval-
arheimilinu Hlíð á dögunum. Þá var
hún með nýlagt hárið og tilhöfð. Ég
spurði hvort hún væri á leiðinni á
ball. –Nei, ég hef víst dansað nóg um
dagana, en ég var á þorrablóti í gær-
kvöldi, sagði sú sem lifað hafði sex ár
yfir hundraðið. Hún bætti því síðan
við, að á sínum yngri árum hefði
unga fólkið ekki vílað fyrir sér að
ganga milli byggðarlaga til að dansa
frá kvöldi og fram undir morgun.
Síðan hefði verið gengið heim aftur
að dansi loknum. Það kom blik í
augu Jóhönnu þegar hún rifjaði
þetta upp, en síðan bætti hún því við,
að þá hefði unga fólkið ekki þurft
einhverja vímugjafa til að skemmta
sér.
Þær stöllur, Kristín og Jóhanna,
voru um margt einstakar. Ég heim-
sótti þær fyrst þegar Jóhanna varð
hundrað ára. Þá sat hún í makindum
í stofu sinni í risinu, en á glugga buldi
norðlensk stórhríð. – Það verður
engin veisla í dag, sagði öldungurinn,
en ef til vill síðar, ef einhver nennir
að heimsækja mig. – Heyrðu, ertu
ekki sonur Geira Tomm, ég man eftir
honum, fékk stundum far með hon-
um í Fnjóskadalinn. Einu sinni var
Jóhann Þorkelsson, okkar ágæti hér-
aðslæknir með. Ég var náttúrlega
látin sitja milli hans og pabba þíns,
en þegar við komum að vaðinu á
Fnjóská innan við Reyki vildi Jóhann
ólmur komast í miðjuna, honum leist
ekki á blikuna. Ég lét það eftir hon-
um, segir Jóhanna og slær sér á lær.
Þá var kallað að neðan; viljið þið
ekki koma í kaffi. Þá snaraði Jóhanna
sér upp úr stólnum, rétt eins og tán-
ingur. – Við skulum koma niður til
Kristínar og þiggja kaffitárið, sagði
hún, og lét sig ekki muna um snar-
brattan stigann, hundrað ára gömul.
Við vorum rétt búin að tylla okkur
við eldhúsborðið niðri, þegar síminn
hringdi uppi. Þá hljóp Jóhanna upp
aftur! Kom síðan niður að símtali
loknu og blés ekki úr nös. Ekki málið,
líkamsrækt konu sem var orðin eitt
hundrað ára gömul! Þegar þetta var
hafði Kristín lifað í 98 ár. Ég heim-
sótti þær aftur þegar hún varð
hundrað ára. Þá var hún eins og ung-
lamb, stormaði um eldhúsið, hellti
upp á kaffi, snaraði fram meðlæti,
sem hún hafði bakað sjálf. Samhliða
lét hún gamminn geisa um menn og
málefni. Jóhanna skaut inn orði og
orði, oftast til að taka undir með
Kristínu. Ef hún var henni ekki alveg
sammála, þá gerði hún ekki storm úr
því. Þær sögðu gleðilegt, að þjóðin
væri komin úr fátækt, þótt enn væru
því miður á því undantekningar. En
þær töldu misbresti á að fólk kynni
að fara með aukin fjárráð. Það væri
mikið keypt, en mörgu hent að stutt-
um tíma liðnum. Þá þarf meiri pen-
inga og allir verða að vinna úti, sagði
Kristín, en enginn tími er fyrir bless-
uð börnin. Það eru ekki allar fram-
farir til bóta.
Jóhanna fæddist á Illugastöðum í
Fnjóskadal og Fnjóskadalur var alla
tíð dalurinn hennar.
Hún missti móður sína ung, en átti
góða að á Illugastöðum. Síðar stóð
hún fyrir búi með föður sínum á Kot-
ungsstöðum, en eftir það var hún
vinnukona, lengst af á Staðarbyggð
og í Kaupangssveit. Á Þórustöðum
eignaðist hún son með bóndanum
þar, Helga Eiríkssyni, sem þá var
ekkjumaður. Ekki reyndist grund-
völlur fyrir þeirra sambandi, þannig
að ung var Jóhanna einstæð móðir,
sem þótti ekki björgulegt í þá daga.
Kristín fæddist og ólst upp í Fljót-
um og á Siglufirði. Þar kynntist hún
sárri fátækt, minntist þess að börn
þurftu að skríða undir sæng á meðan
fötin þeirra voru þvegin. Þau áttu
ekki til skiptanna. Hún giftist Jóni
Pálssyni, sem hafði lært til smíða.
Þau komu sér fyrir í Aðalstræti 32 og
þar leið þeim vel.
Einhverju sinni höfðu þau fengið
lóð fyrir nýju húsi, en Kristín blés
byggingaframkvæmdir af. Vildi ekki
steypa fjölskyldunni í skuldir. Hún
var ekki búin að gleyma fátæktinni
og rann til rifja ef fátækir höfðu ekki
í sig eða á, jafnvel ekki húsaskjól. Þá
vílaði hún ekki fyrir sér, að þrengja
að fjölskyldunni til að geta hjálpað
þeim sem voru hjálpar þurfi. Meðal
þeirra sem nutu greiðvikni Kristínar
og Jóns var Jóhanna Þóra, sem þá
stóð uppi ein, með nýfæddan son
sinn, sem fengið hafði nafnið Birgir.
Hún fékk boð um að koma í Aðal-
stræti 32, sem hún þáði. Þar var hún
síðan leigjandi í nær sjö áratugi.
Það var ekki mulið undir einstæð-
ar mæður í þá daga, en Jóhanna var
ákveðin í að koma sínum syni á legg
og til mennta og það tókst henni.
Hjálpsemi Kristínar gerði henni
kleift að þiggja þá vinnu sem bauðst.
Hún gerði lítið úr því að þetta hefði
reynst erfitt, en horfði á björtu hlið-
arnar þegar ég ræddi við hana á dög-
unum. – Þetta var þess virði, því
drengurinn hefur gefið mér ömmu-
börn og langömmubörn og nú annast
hann mig í ellinni. Ég get ekki beðið
um meira, sagði Jóhanna.
Árin liðu, börnin flugu úr hreiðr-
inu, Kristín missti eiginmann sinn,
völundinn Jón Pálsson, sem fór fyrir
trésmiðum á Akureyri í eina tíð. En
þær stöllur héldu áfram búskap í Að-
alstræti 32. Þar undu þær glaðar við
sitt, sáu um sig sjálfar, elduðu, bök-
uðu og stóðu í þvottum. Ég held það
sé einstakt, að konur, sem hvor um
sig hafði öld að baki, geti staðið í
slíku. Undir það síðasta sáu vinir og
vandamenn um aðdrætti og sitthvað
fleira. Fyrir vikið gátu þær stöllur
haldið sínu sjálfstæði og lífsgleði. –
Það er góða skapið sem fer vel með
okkur í ellinni, en þegar önnur okkar
fer, þá verður hin að fara líka, þá er
þetta búið, sögðu þær einum rómi,
síðast þegar ég heimsótti þær í Að-
alstrætið. Það stóð eins og annað sem
þær stöllur sögðu. Kristín datt og
lærbrotnaði. Sama kvöldið fóru þær
báðar úr Aðalstræti 32 og komu ekki
aftur. Þær áttu nokkra mánuði sam-
an á herbergi í Hlíð, þar til Kristín
fór alla leið. Nú er Jóhanna farin líka.
Það var einstakt að kynnast þess-
um hvunndagshetjum. Þær mundu
tímana tvenna, þurftu stundum að
þola erfiða daga, en vildu muna það
sem gott var. Þær gerðu ekki kröfur
til annarra um lífsins gæði, en undu
glaðar við það sem þær gátu sjálfar
skapað sér. Það er þroskandi að
kynnast slíkum konum.
Blessuð sé minning þeirra.
Gísli Sigurgeirsson.
Jóhanna Þóra
Jónsdóttir
Ef við lítum yfir farinn
veg og finnum gamla
slóð,
færast löngu liðnar
stundir okkur nær.
(Har. Ól.)
Þessar línur koma upp í hugann
ásamt mörgum hlýjum minningum
úr barnæsku og frá unglingsárum,
Inga Björk
Halldórsdóttir
✝ Inga Björk Halldórsdóttirfæddist í Borgarnesi 20. febr-
úar 1943. Hún lést á
Dvalarheimilinu
Fellaskjóli í Grund-
arfirði 23. sept-
ember síðastliðinn
og var jarðsungin
frá Borgarnes-
kirkju 30. sept-
ember.
er við í dag kveðjum kæra vinkonu
og skóla- og fermingarsystur, Ingu
Björk Halldórsdóttur
frá Borgarnesi. Við
bundumst vináttu-
böndum strax í æsku,
vorum samferða í
gegnum alla okkar
skólagöngu frá barna-
skóla til landsprófs.
Einnig störfuðum við
saman í skátunum. Oft
var glatt á hjalla bæði
innan skólans og utan,
það var kveðist á og
ortar vísur. Við mun-
um ferðirnar í
Hreppslaug að læra
sund, mikið voru þær nú skemmti-
legar.
Við munum leik- og skrautsýning-
ar á árshátíðum skólans, þar sem við
stigum öll á svið og lékum, sungum
og dönsuðum.
Við munum ís- og karamellugerð í
eldhúsi skólans í tilefni árshátíð-
anna, sem gerði okkur kleift að fara í
ferðalög um landið. Við munum allar
skemmtilegu skátaútilegurnar og
skátamótin í Botnsdal og á Gils-
bakka. Við munum alla saumaklúbb-
ana. Við munum öll skólaböllin og
síðan sveitaböllin, allaf fjör og kæti.
Við munum öll frábæru fermingar-
barnamótin þar var alltaf glatt á
hjalla. Síðast en ekki síst munum við
allar yndislegu samverustundirnar í
gegn um tíðina og vináttu sem aldrei
brást þó að sumir flyttu í burtu og
jafnvel til útlanda. Elsku Inga Björk,
hjartans þakkir fyrir trausta vináttu,
farðu sæl til sólarheima.
Innilegar samúðarkveðjur til
Önnu Dóru, Benna, Kristínar og fjöl-
skyldna og til systranna og þeirra
fjölskyldna.
Ingibjörg, Sólveig, Sigríður,
Kristín, Auður, Hjördís og
Vignir (Imba, Solla, Sigga,
Kiddý, Auður, Hjöddý og
Viggi).
Morgunblaðið birtir minning-
argreinar alla útgáfudagana.
Skil | Greinarnar skal senda í gegn-
um vefsíðu Morgunblaðsins: mbl.is –
smella á reitinn Senda efni til Morg-
unblaðsins – þá birtist valkosturinn
Minningargreinar ásamt frekari
upplýsingum.
Skilafrestur | Ef birta á minning-
argrein á útfarardegi verður hún að
berast fyrir hádegi tveimur virkum
dögum fyrr (á föstudegi ef útför er á
mánudegi eða þriðjudegi). Ef útför
hefur farið fram eða grein berst ekki
innan hins tiltekna skilafrests er
ekki unnt að lofa ákveðnum birting-
ardegi. Þar sem pláss er takmarkað
getur birting dregist, enda þótt
grein berist áður en skilafrestur
rennur út.
Lengd | Minningargreinar séu ekki
lengri en 3.000 slög (stafir með bil-
um - mælt í Tools/Word Count).
Ekki er unnt að senda lengri grein.
Hægt er að senda örstutta kveðju,
HINSTU KVEÐJU, 5-15 línur, og
votta þeim sem kvaddur er virðingu
sína án þess að það sé gert með
langri grein. Ekki er unnt að tengja
viðhengi við síðuna.
Formáli | Minningargreinum fylgir
formáli, sem nánustu aðstandendur
senda inn. Þar koma fram upplýs-
ingar um hvar og hvenær sá, sem
fjallað er um, fæddist, hvar og hve-
nær hann lést, um foreldra hans,
systkini, maka og börn og loks hvað-
an útförin fer fram og klukkan hvað
athöfnin hefst. Ætlast er til að þetta
komi aðeins fram í formálanum, sem
er feitletraður, en ekki í minning-
argreinunum.
Minningargreinar