Morgunblaðið - 03.12.2006, Blaðsíða 14

gilda sérstakir tímafrestir um
málshöfðun. Eðli málsins sam-
kvæmt er oft örðugt um sönnun í
slíkum málum og því erfiðar sem
lengri tími líður frá getnaði. Hefur
dómari enda rúmar heimildir til af-
skipta af sönnunarfærslu og getur,
ef nauðsynlegt þykir, aflað sjálfur
sönnunargagna, sbr. 16. gr. barna-
laga. Þá getur hann að kröfu aðila
mælt fyrir um að mannerfðafræði-
legar rannsóknir skuli fara fram
samkvæmt 15. gr. laganna. Ræðst
það meðal annars af því að úrslit
máls geta haft bein réttaráhrif fyr-
ir fleiri en aðila þess. Þetta mál
snýst aðeins um rétt varnaraðila til
að afla sönnunargagna, sem auð-
velt er að afla, og gætu eins leitt
til annarrar niðurstöðu en varn-
araðili ætlar. Eins og að framan er
rakið var varnaraðila með dómi
réttarins 13. október 2005 heimilað
að leiða tilgreind vitni. Var sú
heimild veitt jafnvel þótt fyrir hafi
legið að þessi vitni myndu ekki
geta borið um málsatvik þannig að
með framburði þeirra fengjust
sönnur fyrir réttmæti dómkröfu
varnaraðila. Nokkur vitnanna bera
að almælt hafi verið innan fjöl-
skyldu F (Hermanns Jónassonar –
innskot blm.) og fjölskyldu varn-
araðila að F (Hermann – innskot
blm.) væri faðir varnaraðila. Er
þessi framburður þannig til stuðn-
ings fullyrðingum varnaraðila í
þessa veru, en staðfest hefur verið
með dómi að varnaraðili var rang-
feðraður. Samkvæmt framanrituðu
hefur varnaraðili uppfyllt þau skil-
yrði sem sett eru til að umkrafin
sönnunarfærsla fari fram og tel ég
að staðfesta beri hinn kærða úr-
skurð og dæma sóknaraðila til
greiðslu kærumálskostnaðar.“
Steingrímur Hermannsson og syst-
ir hans, Pálína Hermannsdóttir,
áfrýjuðu til Hæstaréttar úrskurði
Héraðsdóms Reykjavíkur frá því 6.
apríl í vor um að heimilt væri að
nota lífsýni úr móður Lúðvíks Giz-
urarsonar og meintum föður hans,
Hermanni Jónassyni, í þágu mann-
erfðafræðilegrar rannsóknar til
staðfestingar á faðerni Lúðvíks.
Hæstiréttur var skipaður fimm
dómurum í máli þessu.
Málið dæmdu hæstaréttardóm-
ararnir Garðar Gíslason, Árni Kol-
beinsson, Ingibjörg Benedikts-
dóttir, Markús Sigurbjörnsson og
Ólafur Börkur Þorvaldsson. Meiri-
hluti Hæstaréttar hafnaði kröfu
Lúðvíks um að nýta mætti lífsýni
úr látinni móður hans og látnum
föður Steingríms og Pálínu Her-
mannsbarna við mannerfðafræði-
lega rannsókn til sönnunarfærslu í
faðernismáli Lúðvíks. Þau Ingi-
björg Benediktsdóttir og Ólafur
Börkur Þorvaldsson skiluðu hvort
um sig sératkvæði þar sem þau
féllust á kröfu Lúðvíks og vildu
heimila DNA-rannsókn.
Dómkröfur Steingríms og Pálínu
voru þær að þau væru sýknuð af
öllum kröfum Lúðvíks.
Meirihluti synjaði
Meirihluti Hæstaréttar vísaði í
dómi sínum til dóms Hæstaréttar
frá 17. maí 2005 þar sem meðal
annars var vísað til þess að varn-
araðili neytti í málinu þeirrar
heimildar sem veitt væri barni með
1. málslið 10. gr. barnalaga til að
höfða dómsmál um faðerni sitt.
Orðrétt er vitnað í dóminn frá 2005
og þar rakið að varnaraðili hafi átt
þess kost að höfða dómsmál um
faðerni sitt í áratugi, áður en móðir
hans lést árið 1997. Orðrétt er
vitnað í rökstuðning Hæstaréttar
fyrir því að kröfu varnaraðila um
mannerfðafræðilega rannsókn var
hafnað 2005.
Síðan segir: „eftir að dómur
þessi gekk hefur varnaraðili sem
áður segir fengið skýrslur teknar
fyrir héraðsdómi af fjórum vitnum,
auk þess að gefa þar sjálfur að-
ilaskýrslu. Tvö af þessum vitnum
voru systkinabörn móður varnarað-
ila, fædd 1944 og 1946, og það
þriðja skólasystkin hans og jafn-
aldri. Fjórða vitnið, sem var fætt
1932, var í fjölskyldutengslum við
E (Gizur Bergsteinsson – innskot
blm.) Öll þessi vitni kváðust oft
hafa heyrt rætt um að F (Her-
mann Jónasson – innskot blm.)
hefði verið faðir varnaraðila en
ekkert þeirra hafði á hinn bóginn
orðið vitni að því að D (Dagmar
Lúðvíksdóttir – innskot blm.) léti
orð falla um það eða greindi nokk-
urt þeirra frá öðrum sem segðist
hafa orðið vitni að slíku. Vegna
aldurs þessara vitna gátu þau af
augljósum sökum ekkert borið af
eigin raun um hvort eitthvert sam-
band hefði verið milli F (Hermanns
Jónassonar – innskot blm.) og
móður varnaraðila á líklegum getn-
aðartíma hans. Frásögn í að-
ilaskýrslu varnaraðila um orða-
skipti hans við móður sína um
þessi efni getur ekki komið hér að
haldi. Sönnunarfærslan, sem nú
hefur farið fram, getur því engu
breytt um það sem réð niðurstöðu í
dómi Hæstaréttar 17. maí 2005, að
ekkert liggur fyrir í málinu um að
D (Dagmar – innskot blm.) hafi
talið F (Hermann – innskot blm.)
vera föður varnaraðila, hvað þá
lýst því yfir fyrir yfirvöldum eða
dómi, eða að uppfyllt séu á annan
hátt áðurnefnd meginskilyrði 2.
mgr. 10. gr. barnalaga fyrir mál-
sókn varnaraðila. Að þessu virtu
verður því enn hafnað kröfu varn-
araðila um þá mannerfðafræðilegu
rannsókn, sem um ræðir í málinu.“
Tvö minnihlutaálit
Ingibjörg Benediktsdóttir hæsta-
réttardómari skilaði sératkvæði
þar sem hún komst að þeirri nið-
urstöðu að staðfesta bæri hinn
kærða úrskurð.
Vísar Ingibjörg til athugasemda
með frumvarpi er varð að barna-
lögum nr. 76/2003 en þar segir m.a.
í umfjöllun um 10. gr. þeirra:
„Barnið er sett í öndvegi og talið
upp fyrst í því skyni að leggja
áherslu á að það eru hagsmunir
þess fyrst og fremst sem marka
form og efni aðildarreglnanna, eins
og annarra reglna barnalaga.“
Ingibjörg heldur áfram og segir í
sératkvæði sínu: „Þá er þar einnig
vísað til þess að barn eigi ríka
hagsmuni af því að vera feðrað. Í
10. gr. barnalaga eru barni, ekki
frekar en móður, hvorki settar
skorður við því hvenær það megi
höfða mál til sönnunar faðerni sínu
né sett skilyrði þess efnis að það
verði að leiða að því einhverjar lík-
ur við málshöfðun að ætlaður faðir
hafi átt samfarir við móðurina á
getnaðartíma barns. Nægir í því
efni að barnið telji að svo sé.“
Ingibjörg vísar einnig í sér-
atkvæði sínu í 12., 15. gr. og 16.
grein barnalaga og segir: „Faðern-
ismál sæta samkvæmt 12. gr.
barnalaga almennri meðferð einka-
mála að svo miklu leyti sem ekki
er á annan veg mælt í lögunum. Í
slíkum málum getur barn lagt
fram sönnunargögn máli sínu til
stuðnings og krafist þess að dóm-
ari ákveði með úrskurði að blóð-
rannsókn verði gerð á aðilum máls
og ennfremur aðrar sérfræðilegar
kannanir, þar á meðal mann-
erfðafræðilegar rannsóknir, sbr.
15. gr. barnalaga. Samkvæmt 16.
gr. laganna getur dómari auk þess
sjálfur, ef nauðsyn þykir, aflað
sönnunargagna enda hafi hann ár-
angurslaust beint því til aðila að
afla þeirra. Þegar litið er til þeirra
ríku hagsmuna sem barn og af-
komendur þess hafa af því að fá úr
faðerni skorið er ljóst að sýna
verður fram á að aðrir ríkari hags-
munir ráði því að slíkri sönn-
unarfærslu verði hafnað. Í máli
þessu hefur ekki verið sýnt fram á
slíka hagsmuni. Samkvæmt því tel
ég að staðfesta beri hinn kærða úr-
skurð og dæma sóknaraðila (Stein-
grím og Pálínu – innskot blm.) til
greiðslu kærumálskostnaðar.“
Ólafur Börkur Þorvaldsson
hæstaréttardómari skilaði einnig
sératkvæði og taldi að staðfesta
bæri hinn kærða úrskurð Héraðs-
dóms Reykjavíkur um að heimila
bæri mannerfðafræðilega rann-
sókn.
Í sératkvæði sínu segir Ólafur
Börkur m.a.: „Ég er ósammála
meirihluta dómenda um að nú séu
ekki uppfyllt meginskilyrði 2. mgr.
10. gr. barnalaga til málshöfðunar
og skilyrði til þeirrar sönn-
unarfærslu sem varnaraðili krefst í
málinu. Samkvæmt 10. gr. barna-
laga getur stefnandi faðernismáls
verið barnið sjálft, enda hafi það
ekki verið feðrað. Getur barn
stefnt erfingjum þess manns sem
talinn er hafa haft samfarir við
móður á getnaðartíma þess. Ekki
14 SUNNUDAGUR 3. DESEMBER 2006 MORGUNBLAÐIÐ
L
úðvík Gizurarson
hæstaréttarlögmað-
ur hefur um langa
hríð háð baráttu
fyrir því að fá úr
því skorið hvort
Hermann heitinn Jónasson, fyrr-
um forsætisráðherra, faðir Stein-
gríms Hermannssonar, fyrrum
forsætisráðherra, hafi verið faðir
hans. Upphafleg krafa hans var
sú að lífsýni úr honum sjálfum,
Dagmar, móður hans og Her-
manni væru borin saman til þess
að skera úr um hvort Hermann
væri faðir hans og síðar að blóð-
sýni úr honum og börnum Her-
manns væru borin saman.
Tvívegis hefur Héraðsdómur
Reykjavíkur heimilað slíka rann-
sókn en Hæstiréttur hefur jafnoft
snúið við dómi Héraðsdóms og
synjað um rannsóknina.
Enn er málaferlum ekki lokið
því Héraðsdómur Reykjavíkur
hefur nú heimilað slíka blóðrann-
sókn í þriðja sinn, á grundvelli
frekari vitnaleiðslna á vegum
Lúðvíks en sá úrskurður hefur
verið kærður til Hæstaréttar af
börnum Hermanns.
Dóra er lungna- og ofnæmis-
læknir á Landspítala – háskóla-
sjúkrahúsi. Hún er eitt þriggja
barna Lúðvíks Gizurarsonar og
konu hans.
Lúðvík, faðir Dóru, er fæddur
1932. Dóra segir að ósk föður
hennar um að fá úr því skorið
hver hafi verið faðir hans sæki æ
meira á hann og hún telji það ein-
faldlega vera sjálfsögð mannrétt-
indi að hann fái úr því skorið.
Alltaf mjög viðkvæmt mál
Í upphafi segir Dóra: „Pabbi er
orðinn roskinn maður og mjög
Sannleikurinn komi í ljós
Dóttir Lúðvíks Gizurarsonar, Dóra, hefur ákveðið að ganga fram fyrir skjöldu og leggja sitt lóð á vogarskálarnar
svo að faðir hennar fái úr því skorið hver var faðir hans. Agnes Bragadóttir ræddi við Dóru um baráttu föður
hennar og hvað fékk hana til þess að stíga fram og segja sögu fjölskyldunnar.
Morgunblaðið/Kristinn
Dóttirin Dóra Lúðvíksdóttir segir að ósk föður hennar, Lúðvíks Gizurarsonar um að fá úr því skorið, hver hafi verið faðir hans, sæki æ meira á hann og
hún telji það einfaldlega vera sjálfsögð mannréttindi að hann fái úr því skorið.
Faðernismál