Morgunblaðið - 03.12.2006, Blaðsíða 20

20 SUNNUDAGUR 3. DESEMBER 2006 MORGUNBLAÐIÐ
Eftir Ásgeir Sverrisson
asv@mbl.is
STJÓRNARANDSTAÐAN gengur
nú loks sameinuð til leiks sem telst
sögulegur áfangi. Ókyrrðar hefur
enda orðið vart í röðum stuðnings-
manna Hugo Chavez, forseta Vene-
súela, sem sækist eftir endurkjöri í
kosningunum er fram fara í dag,
sunnudag. Skoðanakannanir gefa til
kynna að forsetinn fari með sigur af
hólmi en málflutningur andstæð-
ingsins hefur vakið athygli og ljóst
er að efasemdir um stefnumál Cha-
vez og hugsjónir fara vaxandi. Verð-
ur lýðræðislegu aðhaldi loks komið á
í Venesúela eða stefnir í að þar þróist
fram einræðisstjórn sambærileg við
þá sem Fídel Castro, vinur Chavez
og andlegur leiðtogi, hefur farið fyrir
á Kúbu?
Ef marka má skoðanakannanir
hefur Chavez allt að 30 prósentu-
stiga forskot á keppinaut sinn,
Manuel Rosales ríkisstjóra í Zulia í
norðvesturhluta landsins. Dyggur
stuðningur þeirra milljóna manna
sem notið hafa góðs af margvíslegum
félagslegum áætlunum, sem hrint
hefur verið í framkvæmd í krafti
gríðarlegra olíutekna, mun trúlega
nægja til að tryggja Chavez sigur.
Olían tryggir áhrif
Í kosningunum í dag er ekki síst
tekist á um hvernig nýta beri þær
miklu tekjur sem ríkissjóður Vene-
súela hefur af olíuauðlindum þjóðar-
innar. Þessa fjármuni hefur Chavez
einkum nýtt með tvennum hætti.
Í fyrsta lagi hefur forsetinn nýtt
olíutekjur til að fjármagna umbætur
á sviði heilsugæslu, menntunar og
húsnæðismála. Þetta á að bæta lífs-
kjör hinna efnaminni. Þannig reka
stjórnvöld nú sérstakar verslanir í
hverfum hinna fátækari þar sem al-
menningi gefst kostur á að kaupa
niðurgreiddar nauðsynjar. Hinir
efnameiri halda almennt og yfirleitt
ekki ótilneyddir inn í fátækrahverfin
og nýta sér því ekki þessa þjónustu.
Um þessa stefnu ríkir nokkuð al-
menn sátt. Manuel Rosales hefur
t.a.m. lýst yfir því að hann muni
fylgja henni áfram verði hann kjör-
inn forseti Venesúela.
Hið sama verður ekki sagt um þá
ákvörðun Chavez forseta að nýta ol-
íutekjur til að auka skriðþunga sinn í
álfunni. Stjórn Castros Kúbuleið-
toga fær nú olíu í skiptum fyrir þjón-
ustu lækna sem starfa víða í Vene-
súela. Aðrir vinir forsetans fá ódýra
olíu og hefur Chavez verið vændur
um óeðlileg afskipti af innanríkis-
málum nágrannaríkja í krafti olíu-
auðsins. Hann hefur t.a.m. heitið til-
teknum frambjóðendum
efnahagsstuðningi nái þeir kjöri í
þeirri miklu kosningalotu sem fram
hefur farið í Rómönsku-Ameríku á
undanliðnum mánuðum. Forsetinn
hefur og náð að lítillækka helstu
fjendur sína í Bandaríkjunum með
því að gefa fátæku fólki í New York
færi á að kaupa ódýra olíu frá Vene-
súela til að kynda híbýli sín.
Þessi stefna sætir nú vaxandi
gagnrýni í Venesúela. Skoðanakann-
anir hafa ítrekað leitt í ljós að mikill
meirihluti almennings er andvígur
því að olíuauðurinn sé nýttur á þenn-
an veg. Víst er að ekki skortir verk-
efnin í Venesúela; atvinnuleysi er
mikið og talið er að um 60% fjöl-
skyldna búi við sára fátækt.
Manuel Rosales hefur leitast við
að virkja óánægjuna í kosningabar-
áttu sinni. Hann kveður fráleitt að
auðlindir þjóðarinnar séu nýttar með
þessum hætti og hefur heitið því að
fimmtungi olíutekna verði varið til
beinnar aðstoðar við hina fátæku í
landinu. Hugmynd hans er sú að
þeim verði fengin sérstök greiðslu-
kort sem ríkið leggi tiltekna upphæð
inn á í mánuði hverjum. Rosales hef-
ur og heitið því að stórauka framlög
ríkisins til húsnæðismála og atvinnu-
sköpunar og hefur jafnframt boðað
hertar aðgerðir til að bregðast við
mikilli fjölgun glæpa í landinu.
Öflugur andstæðingur
Rosales er öflugur stjórnmála-
maður og fullyrða má að Chavez hafi
aldrei staðið frammi fyrir slíkum
andstæðingi frá því hann var fyrst
kjörinn forseti Venesúela árið 1998.
Manuel Rosales verður 54 ára 12.
þessa mánaðar. Hann nam lögfræði
og hóf stjórnmálaferil sinn í
heimabæ sínum Santa Barbara del
Zulia. Árið 1996 var hann kjörinn
borgarstjóri Maracaibo, sem er
næststærsta borg Venesúela á eftir
höfuðborginni, Caracas. Árið 2000
var hann kjörinn ríkisstjóri Zulia.
Venesúela er sambandsríki sem
samanstendur af 23 ríkjum og er
Zulia fjölmennast og jafnframt auð-
ugast þeirra. Rosales var endurkjör-
inn fjórum áður síðar.
Rosales hefur því aldrei á ferli sín-
um tapað kosningum. Hann er róm-
aður fyrir mikla stjórnunarhæfi-
leika, þykir nokkuð alvörugefinn en
er engan veginn laus við þann „po-
púlisma“ sem löngum hefur einkennt
stjórnmál í Rómönsku-Ameríku.
Hann hefur heitið því að endurreisa
lýðræðið í landinu, boðar jafnframt
bætt samskipti við Bandaríkin og
kveðst ætla að vinna skipulega að því
að fá erlend fyrirtæki til að fjárfesta
í Venesúela en áhuginn á því sviði
hefur minnkað ört á síðustu árum
sökum framgöngu Chavez forseta.
Í ágústmánuði náði stjórnarand-
staðan loks samkomulagi um að sam-
einast að baki Rosales. Algjör sundr-
ung og ringulreið hefur lengstum
ríkt í röðum andstæðinga Chavez
forseta og hefur sú skipan mála auð-
veldað forsetanum að seilast til sí-
fellt meiri valda. Rosales hefur nú
náð að tryggja sér stuðning um 40
flokka og pólitískra samtaka. Kosn-
ingafundir hans hafa verið vel sóttir
og enginn vafi er á því að málflutn-
ingur hans hefur víða fallið í frjóan
svörð. Rosales sem er tíu barna faðir
og trúmaður mikill kveðst fylgja
„nútímalegri jafnaðarstefnu“ og hef-
ur lýst yfir því að „stríðsástandinu“ í
Venesúela verði að linna.
Með þessu orðum vísar Rosales
ekki síst til stefnu Hugo Chavez
gagnvart Bandaríkjunum. Forsetinn
telur sig ekki aðeins leiðtoga hinna
forsmáðu og fátæku í álfunni heldur
vinnur hann og að því að mynda
bandalag gegn Bandaríkjamönnum
og áhrifum þeirra í Rómönsku-Am-
eríku. Og vart verður annað sagt en
hann hafi náð nokkrum árangri. Á
undanliðnum mánuðum hafa vinir og
bandamenn Chavez verið hafnir til
valda í nokkrum ríkja álfunnar. Evo
Morales ræður ríkjum í Bólivíu og á
dögunum var gamla byltingarhetjan
og leiðtogi sandinista, Daniel Or-
tega, kjörinn forseti Nikaragva. Um
liðna helgi fór Rafael Correa heldur
óvænt með sigur af hólmi í forseta-
kosningunum í Ekvador.
Chavez líkti George W. Bush, for-
seta Bandaríkjanna, við sjálfan
myrkrahöfðingjann í frægri ræðu er
hann flutti fyrr í ár á allsherjarþingi
Sameinuðu þjóðanna. Forsetinn nýt-
ir hvert tækifæri til að koma höggi á
Bush, sem hann kveður „heims-
valdasinna“ og leiðtoga „kapítalisma
villimennskunnar“ í heimi hér. Á
miðvikudag, er kosningabaráttunni
lauk formlega í Venesúela, beindi
Chavez eftirfarandi orðum til Bush
forseta: „Herra djöfull. Ég vara þig
við. Við munum mala sérhvern fram-
bjóðanda heimsvaldasinnanna mél-
inu smærra, við munum veita þeim
hrikalegasta rothögg sem sést hefur
í mannkynssögunni.“
Kristur og Castro
Chavez, sem er 52 ára, kveðst
sækja innblástur til frelsishetjunnar
Simons Bolivars (1783–1830) og Jesú
Krists sem hann er fullviss um að
styðja myndi byltinguna væri hann á
meðal vor. Fídel Castro Kúbuleið-
toga segir hann á hinn bóginn „póli-
tískan föður“ sinn. Á miðvikudag
bárust þær fréttir að Castro myndi
ekki verða viðstaddur fimm daga há-
tíðarhöld sem efnt var til í liðinni
viku og um helgina á Kúbu til að
fagna 80 ára afmæli leiðtogans.
Castro varð raunar áttræður 13.
ágúst en hátíðarhöldum var þá frest-
að vegna veikinda hans. Tæpast leik-
ur lengur vafi á því að Castro er
mjög alvarlega veikur.
Chavez lítur á sig sem arftaka
hans og næsta leiðtoga sósíalismans
í Rómönsku-Ameríku. Í Venesúela
og víðar telja margir að Chavez
hyggist ekki aðeins fylgja forskrift-
um Fídels Castros hvað varðar and-
stöðu við Bandaríkin og baráttuna
gegn „heimsvaldastefnu“ og kapítal-
isma í Rómönsku-Ameríku. Forset-
inn stefni og að því að koma á ein-
ræðisstjórn í Venesúela sem líkjast
muni þeirri sem Castro hefur farið
fyrir á undanliðnum áratugum á
Kúbu. Manuel Rosales hélt því ítrek-
að fram í baráttunni að kjósendur
stæðu í dag frammi fyrir því að velja
á milli frelsis og lýðræðis annars
vegar og hins vegar kommúnisma
eins og hann hefur verið iðkaður á
Kúbu sem hafa muni í för með sér að
þjóðin verði svipt frelsi og mannrétt-
indum. Að sögn dagblaðsins El Na-
cional lýsti Rosales yfir því á mið-
vikudag að unga fólkið í Venesúela
gæti valið „byssuna eða tölvuna,
stríð eða vinnu“.
Þessi orð frambjóðandans bregða
ágætu ljósi á stöðu mála í Venesúela
nú um stundir; framganga Chavez
og bylting hans hefur klofið þjóðina.
Líklegt er að andstæður eigi enn eft-
ir að skerpast í landinu og telja ýms-
ir að lækkandi olíuverð á heims-
markaði sé nú helsta ógnunin við
stjórn Chavez. Án olíuauðsins megi
hann sín lítils.
Stjórnarandstaðan stendur nú
sameinuð að baki Manuel Rosales.
Leysist það bandalag ekki upp í
frumeiningar eftir kosningarnar í
dag kann svo að fara að Rosales
muni gegna mikilvægu hlutverki í
stjórnmálum Venesúela á næstunni
þótt ekki setjist hann að í Miraflor-
es-forsetahöllinni í Caracas.
Í fótspor Fídels
Hugo Chavez, forseti Venesúela, leitar eftir endurkjöri í dag og þar með umboði til að breiða út bylt-
ingarhugsjón sína og fara fyrir sósíalismanum í Rómönsku-Ameríku
REUTERS
Umdeildur Hugo Chavez á kosningafundi í La Vega-fátækrahverfinu í höfuðborginni Caracas. Kjörtímabil forseta
Venesúela er sex ár og er Chavez vændur um að beita öllu afli ríkisins til að tryggja sér áframhaldandi völd.
ERLENT»
» Skoðanakannanirhafa ítrekað leitt í
ljós að mikill meirihluti
almennings er andvígur
því að olíuauðurinn sé
nýttur á þennan veg.
Jafnaðarmaður Manuel Rosales segir tímabært að lýðræðislegu aðhaldi
verði komið á í Venesúela til að hefta vilja forsetans til síaukinna valda.
’Allir finna til sömu ábyrgðar-kenndar á þessum erfiðu tím-
um í sögunni, við skulum vinna
saman.‘
Benedikt páfi XVI. er hann hóf fjögurra
daga heimsókn sína til Tyrklands.
’Í jafnréttisbaráttunni skiptirallt máli og ég lít á þetta sem
gott skref í þeirri baráttu.‘
Sigrún Björk Jakobsdóttir sem veður
bæjarstjóri á Akureyri í byrjun næsta árs
fyrst kvenna.
’Auðvitað getum við ekkilengur ætlast til þess, eins og
við höfum gert áratugum sam-
an, að aðrir standi straum af
öllum okkar vörnum.‘
Geir H. Haarde forsætisráðherra sem
sótti í liðinni viku leiðtogafund NATO.
’Ég vildi ræða málefni út-lendinga og þennan vanda
sem vinnumarkaðsmál, en ég
fullyrði að ég hafi verið rekin
fyrir að mótmæla rasískum
hugmyndum Jóns Magnús-
sonar og að vilja halda fast í
stefnu flokksins.“ ‘Margrét Sverrisdóttir eftir að hafa verið
sagt upp starfi framkvæmdastjóra þing-
flokks Frjálslynda flokksins.
’Ég ætla ekki að kalla her-menn okkar frá vígvellinum
fyrr en verkefninu er lokið.‘George W. Bush Bandaríkjaforseti.
’Ég hef engan svefn misst.‘Jón H.B. Snorrason , fráfarandi yfirmaður
efnahagsbrotadeildar ríkislögreglustjóra,
aðspurður hvort erfitt hafi verið að vera
miðpunktur í umræðu fjölmiðla varðandi
stór dómsmál.
’Alveg skelfileg hugmynd. ‘Hallur Baldursson , framkvæmdastjóri
auglýsingastofunnar ENNEM, um áform
um að takmarka þátttöku Ríkisútvarpsins
á auglýsingamarkaði.
Ummæli vikunnar
Morgunblaðið/Sverrir
Hættir Margrét Sverrisdóttir segir
uppsögn hafa komið sér á óvart.