Morgunblaðið - 24.04.2007, Page 38

38 ÞRIÐJUDAGUR 24. APRÍL 2007 MORGUNBLAÐIÐ
Of góður?
Of heiðarlegur?
Of mikill nörd?
- Miðasala í Smárabíó og Regnbogann
Vinkona hennar er myrt
og ekki er allt sem sýnist
Bardagafimu skjaldbökurnar
eru mættar aftur í flottustu
ævintýrastórmynd ársins
Í GÆR VAR ÞAÐ
HEIÐURINN
Í DAG ER ÞAÐ
RÉTTLÆTIÐ
MÖGNUÐ SPENNUMYND MEÐ
MARK WAHLBERG FRÁ LEIK-
STJÓRA "TRAINING DAY"
Prentaðu sjálf(ur) út bíómiðann - Engar biðraðir
Aðei
ns ön
nur
bíóm
yndi
n frá
upp
hafi
sem
er bö
nnuð
inna
n
18 á
ra!
Þeir heppnu
deyja hratt
M A R K W A H L B E R G
Magnaður spennutryllir með súper-
stjörnunum Halle Berry og Bruce Willis
ásamt Giovanni Ribisi
Hve langt
myndir þú
ganga?
Stranglega bönnuð innan 18 ára!
Ein Svakalegasta
hrollvekja til þessa.
Enn meira brútal
en fyrri myndin.
Alls ekki fyrir
viðkvæma.
eeee
“Magnþrunginn spen-
nutryllir og sjónarspil sem
gefur ekkert eftir”
- V.J.V. Topp5.is
eee
“Sólskin er vel þess
virði að sjá.”
H.J. MVL
“Besta sci-fi mynd
síðustu tíu ára.”
D.Ö.J. Kvikmyndir.com
eee
Ó.H.T. Rás2
eeee
- Empire
SÓLIN ER AÐ DEYJA. ER HÆGT
AÐ BJARGA HENNI?
- Kauptu bíómiðann á netinu
Sími - 564 0000Sími - 462 3500
Shooter kl. 8 og 10:15 B.i. 16 ára
Perfect Stranger kl. 8 og 10:10 B.i. 16 ára
Úti er Ævintýri m/ísl. tali kl. 6
TMNT kl. 6 B.i. 7 ára
The Hills Have Eyes 2 kl. 5.50, 8, og 10.10 B.i. 18 ára
The Hills Have Eyes 2 LÚXUS kl. 5.50, 8, og 10.10
Perfect Stranger kl. 5.30, 8, og 10.30 B.i. 16 ára
Mr. Bean’s Holiday kl. 5, 7 og 9
Úti er Ævintýri m/ísl. tali kl. 3.45
Sunshine kl. 8 og 10.10 B.i. 16 ára
TMNT kl. 4 og 6 B.i. 7 ára
School for Scoundrels kl. 3.40
FYRSTA sýningin á Hjónabands-
glæpum fór fram í Edouard VII-
leikhúsinu í París árið 2003 og var
uppselt á þá sýningu í marga mán-
uði. Þetta var fimmtánda leikrit Er-
ics-Emmanuels Schmitts en hann
hafði þá notið heimsfrægðar í rúm
tíu ár. Tvö leikrit eftir Schmitt hafa
áður verið sett upp hér á landi: Abel
Snorko býr einn og Gesturinn og
bæði fengu mjög góða dóma. Því
miður sá ég hvorugt þeirra en mér
skilst að Schmitt hafi höfðað sér-
staklega vel til Íslendinga og þess
vegna hafi þriðja leikritsins verið
beðið með mikilli eftirvæntingu.
Eitthvað er árangur Schmitts
tengdur persónuleika hans því hann
er talinn bæði einlægur og vingjarn-
legur í samskiptum, og eins og
Kristján Þórður Hrafnsson (íslensk-
ur þýðandi allra þriggja leikrita
Schmitts) segir í leikskránni er
Schmitt „ófeiminn við að lýsa sjálf-
um sér sem bjartsýnismanni. Ólíkt
mörgum nútímahöfundum trúir
Schmitt því að við getum bætt okk-
ur, að við getum lært af reynslu og
að við eigum að sýna öðrum um-
burðarlyndi“.
Það er að hluta til þess vegna sem
ég varð fyrir vonbrigðum á frum-
sýningu Hjónabandsglæpa og fékk
um leið smásamviskubit. Kannski,
hugsaði ég með mér, er ég svo mikill
svartsýnismaður að ég get hreinlega
ekki trúað því sama og Schmitt, sem
sagt að það sé alltaf von til þess að
við getum breyst og vaxið sem
manneskjur eftir að við lendum í
erfiðleikum. Samkvæmt þýðand-
anum, Kristjáni Þórði, kann túlkun
okkar á þessu leikriti að vera mis-
jöfn eftir því hvaða aldurshópar eiga
í hlut. Kristján hefur það eftir
Schmitt að „fólki um tvítugt finnist
verkið þrungið grimmd, fólki um
fertugt það raunsætt, fólk um sex-
tugt sjái mikla blíðu í samskiptum
persónanna“. Ég fann hins vegar af-
ar sjaldan fyrir blíðu og er alls ekki
á þeim buxunum að túlka þetta leik-
rit sem raunsæismynd af fimmtán
ára hjónabandi. Það er ekki þar með
sagt að ég hafi ekki tekið eftir því
þegar leikskáldið reyndi að hræra í
tilfinningum mínum, sem hann gerði
oft og með ýmsum hætti, en það er
alveg hægt að skilja hvað Schmitt er
að fara án þess að vera snortinn af
því sjálfur. Hvað varðar að vera
raunsær segir Kristján Þórður einn-
ig í leikskránni að Schmitt hafi kosið
að segja okkur ekki hvort hjónin
ættu börn annaðhvort saman eða
með öðrum en ástæðan fyrir því er
að Schmitt „vildi einskorða umfjöll-
un sína við ástina sjálfa“. En ég
spyr af hverju hann kaus að sleppa
öllum hugsanlegum samböndum
hjónanna og vitna ekki einu sinni í
fjölskyldumeðlimi eða vini. Róbert
og Elísabet eru hér í einhvers konar
tómarúmi þar sem þau líkjast mest
málpípum ólíkra skoðana en ekki
manneskjum. Ef hér væri um sym-
bólskt eða absúrd leikrit að ræða
myndi ég ekki biðja um nokkurt
samhengi en þeim mun minna sem
við vitum um kringumstæður
hjónanna þeim mun erfiðara er það
fyrir okkar að finna til samúðar með
þeim.
Ef til vill hjálpaði það ekki að
sýna þetta leikrit í Kassanum, sal-
urinn er sannkallaður kassi, tómur
og allt þar inni einfalt og hrátt.
Svona aðstæður henta betur sýn-
ingum þar sem áhorfendur geta
ekki einu sinni þóst vera flugur á
vegg. Manni dettur frekar í hug
Beckett-leikrit sem gerist á ein-
hverjum nafnlausum stað en leikrit
eftir Schmitt sem gerist í stofu í
heimahúsi. En svo gæti hugsast að
leikstjórinn vildi einmitt notfæra sér
þessar aðstæður til að skapa
ákveðna framandgervingu, það sem
Bertolt Brecht kallaði „Verfremd-
ungseffekt“, þekkta aðferð til að
koma í veg fyrir að áhorfendurnir
týni sér í sýningu. Brecht notaði
þetta til að halda leikurunum og
sviðsmyndinni í ákveðinni fjarlægð
frá okkur. Ef um framandgervingu
er að ræða hér þá myndi það einnig
útskýra af hverju sviðsmyndin er
svona mínimalísk, djasstónlistin
frekar framandi og döpur og lýs-
ingin frekar kaldranaleg. Kannski
vildi leikstjórinn leyfa textanum að
vera í sviðsljósinu, ef svo má að orði
komast, svo að við fengjum tækifæri
til að fylgjast betur með öllu sem
hjónin Róbert og Elísabet segja
hvort öðru. Og ef það er ætlunin
skiptir útlit heimilisins ekki máli.
Það eru ágætis rök fyrir slíkri að-
ferð þegar leikrit eftir Schmitt er
annars vegar. Maðurinn er sér-
staklega orðheppinn og það kemur
því ekki á óvart að leikpersónur
hans skyldu sýna sama hæfileikann.
Þýðandinn Kristján Þórður segir
einstaklinga Schmitts vera „flug-
mælska og skarpgreinda“ en bæði
Róbert og Elísabet sanna það full-
komlega í þessu leikriti, þótt Róbert
sem rithöfundur hafi auðvitað að-
eins meira leyfi til að fara á flug í
orðaleikjum sínum en kona hans,
sem er „bara“ heimavinnandi! Þetta
eitt gerir hlutina aðeins auðveldari
fyrir Hilmi Snæ sem Róbert en fyrir
Elvu Ósk sem Elísabetu. Allt sem
hljómar „bókmenntalegt“ (s.s. eins
og tilvitnun í ljóð eða skáldsögu) eða
tilgerðarlegt passar ágætlega við
Róbert. En Elísabet getur varla
hljómað eðlilega þegar hún talar í
svipuðum dúr nema þegar hún er að
vitna í Róbert! Mér fannst báðum
leikurum takast vel að koma þessum
persónum til skila en leikur þeirra
þurfti oft að hoppa yfir gildrur í
textanum. Stundum lentu þau bæði í
því að treysta á tæknilegt vald sitt
fremur en tilfinningalega túlkun.
Eitt dæmi er sú staðreynd sem birt-
ist seint í leikritinu og var því erfitt
að gera trúverðugt – að Elísabet
drekkur of mikið. Ástæðan fyrir því
er, segir hún, að hún heldur að Ró-
bert sé að halda framhjá henni. Hún
segist ekki vera í vandræðum með
drykkjuskap og að það sé hann sem
valdi henni erfiðleikum, ekki vínið.
Það er ekki aðeins að drykkju-
vandamál Elísbetar komi alltof seint
til sögunnar heldur er það alls ekki
trúlegt að hún sé orðin alkóhólisti
vegna hegðunar Róberts – afar mik-
il einföldun og myndi örugglega
ekki fá samþykki hjá AA-mönnum.
En það þýðir líka að Elva Ósk þarf
að leika drukkna konu síðustu fimm-
tán mínúturnar af leikriti sem er
ekki nema níutíu mínútur að lengd.
Drykkjuskapur Elísabetar veldur
einnig ójafnvægi í formi leikritsins
og gerði lokasenuna mjög erfiða fyr-
ir Elvu Ósk og Hilmi Snæ.
Á fyrsta áratug tuttugustu ald-
arinnar gerðu nokkur bresk leik-
skáld tilraunir með leikritaform sem
síðan var kallað „umræðuleikrit“. Í
þessari leikritategund fást leik-
skáldin beint við efnið sjálft og
þurftu því ekki að eyða tíma í að
leggja áherslu á söguþráðinn eða at-
burðarásina. Oftast sitja leikend-
urnir í hægindastólum og ræða ýmis
mál án þess að þurfa að „gera eitt-
hvað“ á meðan. Eins og Róbert í
Hjónabandsglæpum voru þessar
persónur aðallega málpípur höfunda
sinna. Undir áhrifum þessara ágætu
leikskálda (þar á meðal Shaws og
Galsworthys) og með ýmislegt ann-
að að láni, og þá sérstaklega frá Ib-
sen, Strindberg, Tsjekhov og Pin-
ter, hefur Eric-Emmanuel Schmitt
tekist að bjóða okkur upp á alls kon-
ar vangaveltur um ást og sambönd
en Hjónabandsglæpi skortir það
samhengi sem gerir okkur kleift að
finna til með aðalpersónunum. Ég
átti alls ekki von á léttri skemmtun
á frumsýningunni, langt því frá, en
ég gerði mér vonir um að fá að
minnsta kosti einhverjar áhugaverð-
ar pælingar. Ég verð því að við-
urkenna að ég yfirgaf leikhúsið tví-
stígandi. Þrátt fyrir allt fannst mér
bjartsýni höfundarins og ekki síður
leikstjórans smitandi. Hjónin Ró-
bert og Elísabet hreinlega gefast
ekki upp og uppgötva saman að
augnablikið skiptir meira máli en
fortíðin. Á sama tíma fannst mér
langar ræður þeirra Róberts og El-
ísabetar ofhlaðnar ótrúverðugum
„vísdómsperlum“. Ef ég hefði haft
sannfæringu fyrir raunveruleika
parsins og lífi þess hefði ég átt auð-
veldara með að kaupa verkið.
Umræðuleikrit?
LEIKLIST
Þjóðleikhúsið
Höfundur: Eric-Emmanuel Schmitt. Þýð-
ing: Kristján Þórður Hrafnsson: Tónlist og
hljóðmynd: Óskar Guðjónsson. Lýsing:
Lárus Björnsson. Leikmynd og búningar:
Jón Axel Björnsson. Leikstjóri: Edda
Heiðrún Backman. Leikendur: Elva Ósk
Ólafsdóttir og Hilmir Snær Guðnason.
Hjónabandsglæpir
Martin Regal
Gildrur Báðum leikurum tekst vel að koma persónunum til skila en leikur þeirra varð oft að hoppa yfir gildrur í textanum, að mati gagnrýnanda.