Morgunblaðið - 12.05.2007, Qupperneq 32

32 LAUGARDAGUR 12. MAÍ 2007 MORGUNBLAÐIÐ
MENNING
Eftir Þormóð Dagsson
thorri@mbl.is
Á sviði Íslensku óperunnar erdansleikhúsið Pars ProToto að æfa dansverkið
Von þegar blaðamann ber að
garði. Lára Stefánsdóttir, dans-
höfundur verksins, situr á fremsta
bekk og fylgist grannt með döns-
urum – stekkur einstaka sinnum
inn á sviðið og hvíslar einhverju
að þeim án þess að stöðva leikinn.
Dansinn, tónlistin og lýsingin
mynda saman afar draumkennt og
í senn dramtískt sjónarspil þangað
til ljósin eru skyndilega kveikt í
salnum og gert er hlé á æfing-
unni.
Um næstu helgi verður hóp-
urinn staddur í Stuttgart, á hátíð
sem sérstaklega er tileinkuð Ís-
landi, en þar mun hann sýna tvö
verk, Von og G.Duo. Í tilefni af
ferðinni ætla þau að halda tvær
sýningar á verkunum í Íslensku
óperunni – á morgun klukkan 17
og á mánudaginn klukkan 20. Í
dansverkunum báðum er tónlistin
í höndum Guðna Franzsonar og
um lýsingu sér Björn Bergsteinn
Guðmundsson.
Von var sýnd fyrst í Íslensku
óperunni fyrir tæpum tveimur ár-
um og ári síðar var það flutt í
ArtsDepot leikhúsinu í N-London.
Dansverkið sækir innblástur í
nokkur ljóð eftir rithöfundinn
Árna Ibsen og sérstaklega eft-
irfarandi línu: „Sumir deyja af
draumum. Þeir steypa sér í þá
blindaðir af birtu þeirra...“
Ólíkir dansarar
Lára Stefánsdóttir er sem fyrr
segir danshöfundur verksins og
hún tekur auk þess þátt í flutn-
ingnum sjálfum. Aldur dans-
aranna nær gróflega frá 20 árum
til 60 en að viðbættri Láru til-
heyra hópnum þau Vicente
Sancho, Saga Sigurðardóttir, Ka-
mil Warchulski, Sverrir Guð-
jónsson og Ingibjörg Björnsdóttir.
Fjölbreytnin í hópnum vekur
óneitanlega athygli en fyrir utan
breitt aldurssvið þá eru flestallir
dansararnir úr ólíkum áttum;
Sverrir er eflaust betur þekktur
sem tónlistarmaður en hann hefur
engu að síður sýnt mikla færni í
dansinum. Ingibjörg er kannski sú
sem hefur mestu reynsluna í
hópnum en hún gegndi lengi vel
stöðu skólastjóra Listdansskóla Ís-
lands og hefur stundað dans
megnið af ævinni. Vicente Sancho
er spænskur dansari og leikari
sem hefur einkum lagt stund á
látbragðsleik. Saga tilheyrir yngri
hluta hópsins en hún er ört vax-
andi dansari sem lauk nýverið
dansnámi í Hollandi og síðan þá
hefur hún fengist við ýmiss konar
verkefni tengd dansinum. Kamil
Warchulski er sömuleiðis ungur
og afar efnilegur dansari, pólskur
að uppruna, en færni hans fékk
meðal annars að njóta sín með Ís-
lenska dansflokknum í vetur.
„Þetta er skemmtilegt sam-
ansafn af ólíku fólki og ólíkum
dönsurum,“ segir Lára sem hefur
fengið sér sæti andspænis blaða-
manni í hliðarsal Óperunnar. „Það
má segja að það séu þrjár kyn-
slóðir í Von og í verkinu er ég að
kanna drauma og vonir þessara
kynslóða.“
Lára segir að fjölbreytni hóps-
ins hafi reynst verkinu gífurlega
vel. „Ég er þeirrar skoðunar að
dansarinn eigi að draga fram eig-
in persónuleika í dansinum en þó
innan þess sviðs sem verkið
krefst. Það er alltaf ákveðið frelsi
sem dansararnir hafa á sviðinu.
Þau yngstu nota annars konar
tækni en eldri dansararnir; þau
eru kannski meira í „akróbat“ – í
snúningum og hoppum. Aftur á
móti búa þau sem eldri eru yfir
meiri tækni í því að „vera“ á sviði.
Að mínu mati snýst dans ekki um
fjölda skrefa – að standa kyrr á
sviði getur verið það erfiðasta
sem dansari gerir,“ segir Lára.
G.Duo
Goðsögnin um Don Juan Seinna
verkið, G.Duo, samdi Lára ásamt
Vicente Sancho og verður það
frumflutt í Óperunni á morgun.
„Ég kynntist Vicente fyrir
þremur árum og við höfum svolít-
ið verið að blanda saman vinnuað-
ferðum okkar. Afrakstur þess
kemur fram í G.Duo. Vicente hef-
ur unnið töluvert sem leikari og
látbragðsleikari og kemur þess
vegna með svolítið öðruvísi nálg-
un á dansinn en ég geri,“ útskýrir
Lára.
G.Duo byggist á goðsögninni
um flagarann Don Juan og þarna
eru fyrirbærin ást, kynlíf og dauði
tekin til skoðunar. Það er Pólverj-
inn ungi Kamil Warchulski sem
fer með hlutverk Don Juans í
verkinu og að sögn Láru er það
ekki hin hefðbundna útfærsla á
andhetjunni og hjartabrjótnum
sem birtist áhorfendum í G.Duo.
Danshöfundarnir sóttu þess í stað
í bók rithöfundarins John Berger
sem nefnist G og byggist á per-
sónu Don Juan en þar er flag-
arinn sýndur í töluvert breyttu
ljósi.
„Þar eru konurnar ekki fórn-
arlömb heldur vekur Don Juan í
þeim eitthvað sem þær þekktu
ekki fyrir; þær upplifa meira
frelsi innra með sér og kynnast
nýrri vídd á lífinu. Þær eru aldrei
neyddar til neins,“ útskýrir Lára
og bætir við að tilfinningaskali
verksins sé mjög breiður. Að því
leytinu til er verkið frábrugðið
Von og segir Lára að G.Duo sé í
rauninni nokkurs konar andstæða
þess.
„Þessi tvö verk eru eiginlega
eins og svart og hvítt; bæði í útliti
og karakter.
Eins og titillinn gefur til kynna
fjallar G.Duo um ýmis konar
tvenndir og andstæðupör.
„Verkið fjallar á vissan hátt um
tvo heima; nútíð og fortíð, dauða
og fæðingu,“ útskýrir Lára. Þá
hefur Guðni Franzson endur-
hljóðblandað fyrir sýninguna tón-
verk eftir Atla Heimi Sveinsson
sem nefnist Grand Duo og byggist
á dúettum líkt og dansverkið.
Sem fyrr segir verður Von og
G.Duo flutt í Íslensku perunni á
morgun klukkan 17 og á mánu-
daginn klukkan 20. Miðasala Ís-
lensku óperunnar er opin frá 14-
17 á sunnudag og 16-20 á mánu-
dag.
Ást, kynlíf og dauði
Morgunblaðið/Ómar
G.Duo og Von Saga Sigurðardóttir og Kamil Warchulsk í G.Duo (t.v.) og Ingibjörg Björnsdóttir og Sverrir Guðjónsson í Von.
Í BREIÐAVÍK við Látrabjarg var á
árunum 1952-1972 rekið vistheimili
fyrir drengi, sem lent höfðu í vand-
ræðum. Árið 1972 var rekstri heim-
ilisins breytt í skólaheimili fyrir
bæði drengi og stúlkur og þannig
var það rekið fram undir lok 8. ára-
tugs liðinnar aldar, er starfsemi þess
lagðist af. Starfsemi þessa heimilis
var oft umdeild, margir töldu hana
byggjast á röngum forsendum,
heimilið væri illa staðsett og í raun
unglinga- eða barnafangelsi fremur
en uppeldisstofnun. Langt er síðan
rannsóknir sýndu að margir þeirra
sem dvalist höfðu í Breiðavík um
lengri eða skemmri tíma lentu í ým-
iss konar afbrotum og erfiðleikum
eftir að þeir sneru aftur og var það
stundum haft marks um að starf-
semin skilaði litlum sem engum ár-
angri. Þá tóku og að berast af því
fregnir, óljósar að vísu í fyrstu, að
drengir í Breiðavík ættu þar illa vist
og sættu harðræði af hendi forstöðu-
manns. Lengi vel létu flestir þetta
sem vind um eyru þjóta. Annaðhvort
vildi þjóðin ekki af þessu vita eða
hún taldi heimildarmenn kannski
ekki nógu trúverðuga.
Á næstliðnum þorra upphófust
skyndilega í fjölmiðlum miklar og
tilfinningaþrungnar umræður um
Breiðavíkurheimilið. Fyrrverandi
vistmenn komu hver á fætur öðrum
fram í sjónvarpi og fleiri fjölmiðlum
og lýstu skelfilegri meðferð, sem
þeir höfðu orðið fyrir og sumir
brustu í grát. Allt í einu var þjóðin
tilbúin að heyra af þessu máli, flest-
um brá illa, forsætisráðherra skipaði
nefnd til að kanna málefni vistheim-
ila, rætt var um fyrrverandi vist-
menn í Breiðavík ættu að fá bætur.
Svo var eins og fjölmiðlar misstu
áhuga á málinu og umræðunni lauk
jafn óvænt og skyndilega og hún
hófst.
Umfjöllunin var með þeim hætti
að allir, sem störfuðu í Breiðavík og
réðu þar húsum á árunum frá 1952
og fram yfir 1970 voru hafðir fyrir
sök. Við nánari athugun kom þó í
ljós að forstöðumaður heimilisins á
árunum 1964-1972 var hinn eiginlegi
sökudólgur, fyrri forstöðumenn virt-
ust hafa staðið sig vel, annast dreng-
ina af þeirri kostgæfni sem þeir gátu
og rekið heimilið af góðri forsjá.
Einn þessara manna var Hallgrímur
Sveinsson, síðar kennari og bíkaút-
gefandi í Dýrafirði. Hann var for-
stöðumaður í Breiðavík á árunum
1962-1964. Í þessari bók birtir hann
ýmsar heimildir og frásagnir af lífi
og starfi í Breiðavík frá 1952 og þar
til hann lét sjálfur af störfum. Eng-
um getur dulist að tilgangurinn með
útgáfunni er að sýna fram á að fyrir
haustið 1964 hafi hlutirnir gengið
bærilega fyrir sig í Breiðavík. Það
má kallast eðlilegt og ýmsar heim-
ildir sem hér eru birtar eru fróðleg-
ar og sýna, að á þessum árum var
vistin í Breiðavík á allan hátt betri
og bærilegri en síðar varð. Hversu
mikið gagn heimilið gerði er hins
vegar önnur saga.
Varnarrit Breiðvíkings
BÆKUR
Mannlíf og saga fyrir vestan.
Sérefni: Breiðavíkurheimilið
1952-1964.
Útgefandi Vestfirska forlagið, Brekku í
Dýrafirði 2007. 90 bls., myndir.
Jón Þ. Þór
Á LISTAHÁTÍÐARTÓNLEIKUM
Sinfóníuhljómsveitar Íslands í gær-
kvöldi gat að heyra fjögur frönsk
verk sem eiga það sameiginlegt að
vera meðal vinsælustu tónverka tón-
bókmenntanna; samin á mótum síð-
rómantíkur og impressjónisma;
leiftrandi af flottustu litbrigðum sem
„hljóðfærið“ hljómsveit ræður yfir.
Það hlýtur að vera talsverð ögrun
fyrir hljómsveitarstjóra að takast á
við tónverk sem allir þekkja og eru
margspiluð og margupplifuð. Það
var þó einmitt fyrir tilverknað
hljómsveitarstjórans sænska, Dav-
íðs Björkmans, að tónleikarnir urðu
góð upplifun. Hljómsveitarverkin
þrjú voru hvert um sig vel ígrundað í
túlkun. Í Síðdegi skógarpúkans, svo
dæmi sé tekið, dvaldi Björkman við
alla núansa og blæbrigði í lýrík í
samspili hljóðfæranna, og dró þann-
nig skýrt fram impressjónískan sæt-
leikann. Að sumu leyti var þetta á
kostnað flæðisins í flutningnum; en
alltént var þetta þó öðru vísi Skóg-
arpúki en maður heyrir alla jafna.
Einleikari kvöldsins, fiðluleik-
arinn Olivier Charlier, hljóp í skarð
píanóleikarans Helène Grimaud með
skömmum fyrirvara. Hljóðfæraleik-
ara af hans gæðum munar ekki um
slíkt, og hann hristi Saint-Saëns-
konsertinn fram úr erminni eins og
að drekka vatn, því leikur hans var
fisléttur, lipur og leikandi; þetta var
honum tamt, og fiðlan, verkið og
hann sjálfur voru eitt. Hann flaug í
gegnum fingurbrjóta ytri þáttanna,
en í miðkaflanum hæga og fallega
dugði léttúðin ekki til, því þar sakn-
aði gagnrýnandi meiri dýptar og
innileika. Aukalagið, Etýða nr. 28
eftir Fiorillo, var flugeldasýning af
bestu gerð, leikin með tilþrifum í
anda Paganinis.
Dísætir púkar
TÓNLIST
Háskólabíó
Sinfóníuhljómsveit Íslands lék verk eftir
Berlioz, Saint-Saëns, Debussy og Ravel.
Einleikari í fiðlukonsert nr. 3 eftir Saint-
Saëns var Olivier Charlier, og hljómsveit-
arstjóri var David Björkman. Föstudags-
kvöld kl. 19.30.
Listahátíð Bergþóra Jónsdóttir