Morgunblaðið - 21.05.2007, Síða 20

20 MÁNUDAGUR 21. MAÍ 2007 MORGUNBLAÐIÐ
Einar Sigurðsson.
Styrmir Gunnarsson.
Forstjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
FLOKKARNIR OG
LANDBÚNAÐARPÓLITÍKIN
Eitt af því, sem áreiðanlega ertil umræðu í stjórnarmynd-unarviðræðum Sjálfstæðis-
flokks og Samfylkingar þessa dagana
eru landbúnaðarmálin, sem alltaf
hafa verið visst ágreiningsefni á milli
Sjálfstæðisflokks og þeirra flokka,
sem kenna sig við jafnaðarstefnuna.
Í samstarfi Sjálfstæðisflokks og
Framsóknarflokks, bæði nú á síðustu
12 árum og fyrr á tíð, var Sjálfstæð-
isflokkurinn í því hlutverki að sækja
á um breytingar en Framsóknar-
flokkurinn leit á það sem sitt verkefni
að verjast öllu nema hóflegum breyt-
ingum. Og sú hefur staðan verið síð-
ustu 12 árin en fjögur árin þar á und-
an gekk Alþýðuflokkurinn býsna hart
fram í því að krefjast breytinga en
Sjálfstæðisflokkurinn gerðist mál-
svari hagsmuna landbúnaðarins.
Nú má ganga út frá því sem vísu, að
Samfylkingin muni í stjórnarmynd-
unarviðræðunum sækja á um veru-
legar breytingar á landbúnaðarstefn-
unni og þá fyrst og fremst að frelsi
verði aukið í innflutningi á landbún-
aðarvörum. Ef að líkum lætur verða
nú hlutverkaskipti á ný og Sjálfstæð-
isflokkurinn líti á það sem sitt hlut-
verk að verjast þeirri ásókn og reyna
að halda breytingum í skefjum, þótt
flokkurinn muni vafalaust samþykkja
einhverjar breytingar, sem ekki hefði
verið hægt að ná fram í samstarfi við
Framsóknarflokkinn.
Staða landbúnaðarins til þess að
verjast breytingum er mun veikari en
áður. Í fyrsta lagi vegna þess, að
breytt kjördæmaskipun þýðir að
sveitirnar hafa ekki sama vægi á Al-
þingi og áður fyrr. Í öðru lagi vegna
þess, að landbúnaðurinn skiptir
miklu minna máli í þjóðarbúskap
okkar en áður og í þriðja lagi vegna
þess, að innan landbúnaðarins sjálfs
eru skiptari skoðanir en áður um
landbúnaðarstefnuna og yngri bænd-
ur margir hverjir telja að núverandi
landbúnaðarpólitík eigi að heyra for-
tíðinni til.
Eftir sem áður er það svo, að viss
sveitarfélög á landsbyggðinni eiga
mikið undir blómlegum landbúnaði
og þjónusta við hann er mikilvæg fyr-
ir afkomu fólks í þessum sömu sveit-
arfélögum.
Í stjórnarmyndunarviðræðunum,
sem nú standa yfir, hanga landbún-
aðarmálin saman við önnur mál, sem
tekizt er á um. Ef sjálfstæðismenn
knýja Samfylkinguna til þess að slaka
á kröfum um að hægja á stóriðju-
stefnu en neita að borga fyrir það
með því að koma til móts við Samfylk-
ingu í ESB-málum, svo að dæmi sé
nefnt, getur verðið, sem Sjálfstæðis-
flokkurinn verður að greiða fyrir
opnari stóriðjustefnu, verið opnari
landbúnaðarstefna en flokkurinn
kann að telja æskilega.
Stjórnarmyndunarviðræður eru
alltaf að einhverju leyti viðskipti af
þessu tagi, eins og koma mun í ljós.
RÚSSLAND OG NÁGRANNARNIR
Það er spenna í samskiptum Rússaog nágranna þeirra á meginlandi
Evrópu um þessar mundir. Rússar
líta svo á að Atlantshafsbandalagið sé
að breiða út starfsemi sína um of til
austurs og þeir lýsa þungum áhyggj-
um af áformum Bandaríkjamanna um
eldflaugastöðvar í Mið-Evrópu. Þeir
hafa í hótunum við nágranna sína í
Eystrasaltsríkjunum, sérstaklega við
Eista um þessar mundir og eru yf-
irleitt mjög erfiðir í samskiptum.
Sumir tala um að nýtt kalt stríð sé að
skella á en svo er auðvitað ekki.
Þó er athyglisvert að fylgjast með
breyttri tóntegund Angelu Merkel,
kanslara Þýzkalands, í samskiptum
við Rússland. Undanfarna áratugi
hefur verið kært með flestum leiðtog-
um Þýzkalands og Rússlands og þar
áður Sovétríkjanna. Þau nánu sam-
skipti hafa byggzt á miklum sameig-
inlegum hagsmunum, sem eru til
staðar, kannski í ríkara mæli en
nokkru sinni fyrr.
Angela Merkel hefur breytt um
tón. Hún leggur mikla áherzlu á góð
samskipti við Rússland en hún er
tilbúin til að gagnrýna Pútín forseta
og ríkisstjórn hans fyrir mannrétt-
indabrot, sem kanslarar Þýzkalands
hafa horft fram hjá seinni árin.
Telja má víst, að staðfesta Angelu
Merkel í að gagnrýna mannréttinda-
brot í Rússlandi eigi rætur að rekja
til þess, að hún ólst upp í austurhluta
Þýzkalands í valdatíð Sovétríkjanna
og þekkir þess vegna af eigin raun úr
æskuumhverfi sínu vinnubrögðin,
sem notuð eru til þess að halda fólki
niðri.
Það er mikilvægt fyrir friðinn í
okkar heimshluta að samskiptin á
milli Rússlands og nágranna þeirra
séu góð. Til þess að svo megi verða
þurfa viðskipti á milli þessara ríkja
að ganga sem næst snurðulaust fyrir
sig. En það er líka mikilvægt að ná-
grannaríkin horfi ekki þegjandi á
þegar mannréttindi eru brotin á fólki
í Rússlandi og láti ekki kúga sig með
hótunum frá Moskvu.
Pútín forseti tók við erfiðu verkefni
þegar hann tók að sér að leiða Rússa
á erfiðum tímum. Að sumu leyti er
hægt að skilja að hann telji nauðsyn-
legt að stjórna Rússlandi með festu.
En að öðru leyti er ljóst að hann hef-
ur gengið of langt í að þagga niður í
andstæðingum sínum.
Það er skiljanlegt að Pútín hafi lagt
áherzlu á að berja niður veldi ólígark-
anna í Rússlandi, sem komust yfir
miklar eignir fyrir lítið. En það er
ekki hægt að skilja að hann brjóti lög
rússneska lýðveldisins til þess að ná
þeim markmiðum eða teygi þau og
togi.
Nágrannar Rússa verða að finna
einhvern hæfilegan meðalveg til þess
að tryggja góða sambúð við þennan
stóra nágranna. Sá meðalvegur verð-
ur að byggjast bæði á staðfestu og
sveigjanleika.
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á slóðinni http://morgunbladid.blog.is/
Eftir Rögnu Sigurðardóttur
ragnahoh@gmail.com
Nú stendur yfir í Lista-safni Íslands sýninginCobra Reykjavík, yf-irlitssýning á 120
verkum 29 Cobra-listamanna sem
spanna liðlega 30 ára tímabil.
Sýningin í Listasafninu er sam-
starf listastofnana í Danmörku,
Noregi og á Íslandi og þar er leit-
ast við að birta samskipti nor-
rænu listamannanna, sérstaklega
er list Svavars Guðnasonar í sam-
hengi við Cobra í brennidepli á
sýningunni hér á landi. Sýning-
arstjóri er Per Hovdenakk, fyrr-
verandi safnstjóri Onstad-safnsins
í Ósló. Hann hefur persónulega
fylgst með mörgum Cobra-
listamannanna í gegnum tíðina,
ekki síst Asger Jorn og þekkir vel
til verka þeirra. Það var nokkur
þrekraun að ná saman þeim verk-
um sem sjá má í Listasafninu, en
flest eru í eigu einkasafnara.
Helsta afrekið er þó myndin Upp-
söfnun, eftir Egil Jacobsen, talin
fyrsta Cobra-málverkið. Myndin
er í eigu Statens Museum for
Kunst í Kaupmannahöfn og hefur
ekki farið úr landi í þrjá áratugi
fyrr en nú.
Það fer ekki á milli mála að
fengur er að sýningunni hingað til
lands, ekki síst með tilliti til
þeirrar áherslu sem lögð er á að
sýna verk Svavars Guðnasonar í
samhengi við verk erlendra sam-
tíðarmanna.
Í hádeginu á laugardag var
haldið málþing um valda kafla í
sögu Cobra í Listasafninu. Norð-
angarrinn blés hryssinglega í
miðbænum en fólk lét það ekki
aftra sér og salurinn var nær full-
setinn þegar þau Hanna Guðlaug
Guðmundsdóttir listfræðingur og
Halldór Björn Runólfsson, ný-
skipaður safnstjóri, héldu erindi
sín. Hanna fjallaði um tiltölulega
lítt þekktan kafla í sögu Cobra,
ljósmyndun og þá sérstaklega
samvinnu belgísku listamannanna
Christian Dotremonts, eins af
stofnendum hópsins, og Serge
Vandercam sem tókst á mark-
verðan máta að birta áherslur
Cobra á hið sjálfsprottna, frjálsa
og bernska í ljósmyndum sínum.
Halldór Björn hélt erindi um af-
drif og áhrif Cobra með áherslu á
verk hollenska listamannsins Con-
stant Nieuwenhuys sem á sjöunda
áratugnum vann töluvert í anda
situationistanna frönsku. Guðni
Tómasson listsagnfræðingur
stjórnaði umræðum.
Í myndunum
margir ábúendur
Hanna Guðlaug skrifaði MA-
ritgerð um Serge Vandercam og
verk hans, sérstaklega ljósmynd-
irnar. Hún sagði frá heimsókn
sinni til listamannsins áður en
hann lést og ekki spillti fyrir að
hafa lítinn skúlptúr sem Vander-
cam færði henni að gjöf á staðn-
um. Hanna reifaði stuttlega tilurð
Cobra-hópsins og áhrif súrreal-
ismans á listamennina en þau
voru töluverð, ekki síst í Belgíu.
Þar sem málverk eru jafnan mið-
punktur Cobra-sýninga hafa
margir undrast hvernig hægt hafi
verið að útfæra markmið hópsins
í ljósmyndum. Hanna rýndi í
sköpunarferli og hugsun Vander-
cam og sýndi dæmi um ljós-
myndir hans frá árunum 1948
-’51. Vandercam var sjálflærður
ljósmyndari undir áhrifum frá
súrrealisma en fór þó sínar eigin
leiðir í myndum sínum. Hann til-
einkaði sér hið hráa efni og
vinnuaðferð hans má líkja við að
elta slóð, finna hluti, mynstur,
slettur, eins konar náttúrulegt
graffiti og mynda það. Í myndum
hans skilur á milli þess sem við
þekkjum og þess sem hann sér en
hann hróflaði aldrei við neinu sem
hann fann, járnarusli eða öðru
fundnu myndefni. Vandercam
lagði áherslu á að vera ekki ab-
strakt listamaður og sagði myndir
sínar fullar af ábúendum. Þannig
má í gaddavírsflækju finna fugls-
form, nokkur strá mynda lifandi
fígúrur og ljóðræn stemning ein-
kennir járnarusl í sandi.
Samvinna listamanna
Hanna Guðlaug sagði frá fleiri
ljósmyndurum í Cobra-hópnum og
frá samstarfi Poul Petersen og
Asger Jorn en sá fyrrnefndi
kynnti Jorn svokallaðar ljósteikn-
ingar sem hann þekkti frá Pi-
casso. Dotremont vann einnig
slíkar ljósteikningar, gerðar með
því að sveifla vasaljósi fyrir fram-
an myndavél sem tekur mynd á
tíma. Vinnuaðferðin smellpassaði
við sífellda leit Cobra-listamann-
anna að krafti hins sjálfsprottna
og ósjálfráða, en ávallt á meðvit-
aðan máta. Síðar fór Vandercam
að mála og vinna höggmyndir og
á seinni tímum varð hann þekkt-
ari fyrri þau verk sín en ljós-
myndirnar frá miðri öldinni.
Cobra-listamenn voru hlynntir
samstarfi og Vandercam vann t.d.
allmörg verk í samstarfi við
Christian Dotremont þar sem
þeir máluðu hvor ofan í verk ann-
ars. Báðir unnu að list sinni í
anda Cobra til æviloka.
Halldór Björn fjallaði í erindi
sínu um áhrif og afdrif Cobra, að-
allega um verk hollenska Cobra-
listamannsins Constant Niu-
wenhuys sem eins og Jorn gekk
til liðs við situationistana frönsku
á sjötta áratugnum. Það var
Frakkinn Guy Debord sem var
forsprakki situationistanna og
lagði út af frelsi mannsins í iðn-
væddu samfélagi. Einn áh
valdanna var Johan Huizi
skrifaði ritið Homo Luden
urinn leikur sér, og fjallað
trú sína að með aukinni sj
virkni fengi fólk mun mei
tíma. Við því yrði að breg
koma í veg fyrir að almen
yrði að hlutlausum neyten
Constant þekkti þessar hu
myndir þegar hann var á
Ítalíu og sá þar m.a. sígau
byggð sem hafði töluverð
hann.
Uppbygging sígaunasam
ins innan borgarinnar Alb
Piedmonte heillaði hann o
til þess að hann fór að sk
ríkara mæli borgarskipula
byggingarfræðileg líkön,
með tilliti til hlutskiptis e
staklingsins innan þeirra,
hugmynda Debord um að
ættu að skapa sér sitt eig
Hin nýja Babýlon
Constant kallaði borgarlík
sem hann útfærði bæði í t
ingum, á málverkum og í
Hina nýju Babýlon. Hér l
Halldór Björn áherslu á þ
reynd að í vinnuferlinu va
teikningin sem var undan
myndarinnar, frá einföldu
um skissum og málverkum
vafalítið byggðu á vinnuað
innan Cobra, vann listama
sig fram til flókinna borga
Nafn borgarinnar var í an
franska listamannsins Isid
upphafsmanns Lettristann
kölluðu sem voru undanfa
tuationistanna, og unnu m
runa leturs og mynda. Iso
dreymdi um að skapa nýt
heimsmál sem allir skildu
fyrir tíma Babelsturnsins
Borgir Constant áttu að
fyrir ofan yfirborð jarðar
lagði ekkert upp úr tengs
náttúruna, þættir eins og
og hitastig yrðu á valdi m
með nýrri tækni. Ennfrem
auðvelt að flytja sig á mil
staða, tilveran einkenndis
Órannsakaðar
ur CoBrA-hóps
Ophobning eftir Egil Jacobsen Verkið hefur orðið að lykilverki
ar til seinna stríðs sem var yfirvofandi þegar það var málað.
Þau leiðu mistök urðu í Lesbókargrein Rögnu um Cobra á laugar
að mynd eftir Asger Jorn var sögð vera Ophobning eftir Egil Jac
Málþing um valda kafla í sögu CoBrA var haldið í List