Morgunblaðið - 04.06.2007, Blaðsíða 6

6 MÁNUDAGUR 4. JÚNÍ 2007 MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Eftir Gunnhildi Finnsdóttur
gunnhildur@mbl.is
EF LUNDAVARPIÐ í ár verður jafn rýrt og
tvö síðustu ár verður enginn ungfugl til að
veiða í Vestmannaeyjum sumarið 2009. Uppi-
staðan í veiðistofninum er tveggja til fjögurra
ára gamlir fuglar og ef örfáir ungar komast á
legg þriðja árið í röð er veiðum sjálfhætt innan
skamms. Ástæða þess að viðkoma fuglanna
hefur verið svo lítil er að sandsílastofninn er í
mikilli lægð, en í hann sækja margar tegundir
sjófugla sér æti. Það er enn ekki ljóst hvers-
vegna sílum hefur fækkað svo mjög, en líkleg-
asta skýringin er sú að þau þoli ekki umhverf-
isbreytingar í hafinu sem eiga orsök í hlýnun
loftslags. Örlög fuglanna velta á því hvort
sandsílastofninn nær sér á strik aftur eða er
varanlega horfinn úr sjónum í kringum landið.
Sjófuglar um allt land hafa átt erfitt upp-
dráttar síðustu ár, en þeir fuglar sem lifa að-
allega á sandsíli hafa orðið verst úti. Meðal
þeirra eru lundi, kría og sílamáfur, en hann
sækir nú mikið í mannabyggðir í ætisleit eins
og sést til dæmis við Tjörnina í Reykjavík.
Óljóst hvað varð af sandsílunum
Ýmsar skýringar hafa verið nefndar á
hvarfi sandsílanna. Nefnt hefur verið að
hrefna lifi að miklu leyti á þeim og því væri
ráðlegt að auka veiðar á henni. Jóhann Óli
Hilmarsson fuglafræðingur á Stokkseyri segir
ekki hægt að kenna hrefnu um hversu lítið er
af sandsíli. „Ég hef enga trú á því að hrefnan
éti svo mikið að hún aféti fuglana.“ Ofveiði
hefur valdið hruni í stofninum m.a. við Fær-
eyjar og Shetlandseyjar, en sandsíli hafa ekki
verið veidd hér við land. Einnig er ekki útséð
með að sjúkdómar í sílunum gætu haft þessi
áhrif.
Erpur Snær Hansen, doktor í vistfræði, tel-
ur að skýringuna sé að finna í umhverfisbreyt-
ingum í hafinu. „Það eru breytingar að eiga
sér stað í hafinu, Golfstraumurinn er að verða
heitari og saltari, Grænlandsjökull bráðnar
hraðar en áður og þessi blöndun í sjónum hef-
ur áhrif á lífríkið.“ Nýjar tegundir smáfiska
finnast nú í stað sandsílanna, þar á meðal svo-
kallaður þangprjónn. Lundinn hefur reynt að
fæða unga sína á honum með litlum árangri,
því þangprjónninn er mjög næringarsnauður.
Hann segir ekki hægt að fullyrða um þessi
mál fyrr en frekari rannsóknir liggja fyrir, en
bætir við: „Því miður eru vísbendingar í þá átt
að það fuglalíf sem við þekkjum við Ísland
heyri fortíðinni til.“
Lundinn í Eyjum kemur
ekki upp ungum
Erpur segir allt stefna í að lundavarp í Eyj-
um bregðist aftur í ár því lítið hafi sést af síli.
Ef svo fer mun vanta þrjá árganga í stofninn
og því verði enginn ungfugl til veiða eftir tvö
ár. Hann segir sportveiðar á borð við þær sem
Eyjamenn stunda hafa lítil áhrif á stofninn,
enda séu þeir meðvitaðir um að ganga ekki of
nærri stofninum. „Við vitum í rauninni ekki
annað en að það er algjör fæðubrestur. Stóra
spurningin er hvað það er sem hrellir sandsílið
og mönnum finnst líklegt að það séu breyt-
ingar á hitastigi og seltu í sjónum vegna hlýn-
unar jarðar. Ef það er tilfellið, sem allir vona
að sé ekki, þá blasir við algert hrun til fram-
búðar“.
Páll Marvin Jónsson, forstöðumaður Há-
skólasetursins í Vestmannaeyjum stýrir
Pysjueftirlitinu en það felst í því að börn í
Vestmannaeyjum skrá upplýsingar um fjölda
og þyngd pysja sem bjargað er í bænum. Að
sögn Páls skiluðu aðeins örfáar pysjur sér í
fyrra og ástandið var síst betra árið á undan.
Það er of snemmt að skera úr um hvernig
varpið fer nú í ár, en Páll segir að mikið af
lunda hafi komið í eyjarnar til varps í vor. Að-
spurður hvaða áhrif það hefði á mannlífið í
Eyjum ef lundaveiðar legðust af segir hann:
„Ég hugsa nú að menn myndu áfram fara út í
eyjar og fá sér í staupinu og skemmta sér í
kofunum þó veiðarnar yrðu litlar. Þetta er
ekki lengur atvinnustarfsemi, en þetta er hefð
og hluti af menningu Vestmannaeyja“.
Halldór Sveinsson, lögreglumaður og lunda-
veiðimaður í Álsey, segir menn ekki bjartsýna
fyrir sumarið. Þeir hafa fundað og þó að ekki
hafi verið tekin sameiginleg ákvörðun um að
hætta veiðum eða minnka þær eru menn sam-
mála um að fylgjast vel með ástandinu á fugl-
inum og fara mjög varlega í veiðar. Það kemur
þó fyrir lítið ef fuglinn finnur ekki æti fyrir
ungana.
Vannærð kría verpir ekki
Ólafur Torfason fuglaáhugamaður hefur
rannsakað ástand kríustofnsins á Álftanesi
síðustu ár í samstarfi við vísindamenn á Nátt-
úrufræðistofnun. Að hans sögn varð fyrst ljóst
að ekki væri allt með felldu síðla sumars árið
2005. Varpið um sumarið gekk sinn vanagang,
en ungarnir drápust úr sulti vegna þess að
ekki var nóg til af sandsíli. Síðasta sumar
verpti krían seint og lítið, svo að ekki komust
upp nema örfáir ungar. Í vor viktuðu Ólafur
og félagar kríur á Álftanesi og komust að því
að þær voru mjög magrar, aðeins rétt yfir
hundrað grömm. Kríur af sama svæði voru
fyrir nokkrum árum 130-140 grömm á þyngd.
Þegar krían er sjálf vannærð er hún ekki fær
um að verpa og því er allt útlit fyrir að kríu-
varpið í ár verði jafn slæmt og í fyrra. „Ég er
sannfærður um að kríuvarp í ár verður hvorki
fugl né fiskur,“ segir Ólafur að lokum.
Um mitt sumar hyggst Hafrannsóknastofn-
un senda út leiðangur til að kanna ástand
sandsílastofnsins og kemur þá betur í ljós
hvort ástandið sé eins alvarlegt og menn telja.
Einnig er í bígerð að koma af stað verkefni í
Vestmannaeyjum þar sem merkingagögn frá
Náttúrufræðistofnun verða borin saman við
veiðidagbækur og þannig fengin gleggri hug-
mynd um ástand lundastofnsins.
Lundaveiði í Eyjum gæti lagst af
 Lundavarp í Vestmannaeyjum hefur brugðist síðustu tvö ár  Útlitið svart fyrir varp í sumar 
Hlýnun jarðar gæti verið rót vandans  Hafrannsóknastofnun hyggst kanna ástand sandsílastofnsins
Morgunblaðið/Ómar
Lundavarp Varp lunda í Vestmannaeyjum
hefur brugðist síðustu tvö ár. Ungar sem
koma úr eggjum drepast í hreiðrum vegna
þess að lítið er um æti.
Í HNOTSKURN
»Lundastofninn hefur verið á hægriniðurleið allt frá 1970.
»Áhrif breytinga á hitastigi og seltuhafsins á lífríkið í kringum Ísland
eru að mestu ókönnuð.
BJÖRN Ingi Hrafnsson, borgar-
fulltrúi Framsóknarflokksins og
stjórnarformaður Faxaflóahafna,
spurði í sjómannadagsræðu sinni
hvort ekki væri rétt að nýta fiski-
stofnana í sjónum til þess að skjóta
styrkari stoðum undir þær byggðir í
landinu sem
standi höllum
fæti.
„Í dag er ís-
lenskt samfélag,
íslenskt efna-
hagslíf og íslenskt
atvinnulíf í allt
öðrum sporum en
þegar núverandi
fiskveiðistjórnun-
arkerfi var komið
á. Þá voru eggin
öll í sömu körfu, nú hefur fleiri stoð-
um verið skotið undir okkar sam-
félag, stoðum eins og áliðnaði, fram-
sæknum fjármálafyrirtækjum,
öflugum þjónustugreinum, sívaxandi
ferðaþjónustu,“ sagði Björn Ingi m.a.
í ræðu sinni. Hann benti á að núver-
andi fiskveiðistjórnunarkerfi hefði
verið sett á sem lausn fyrir annað
samfélag en nú væri og hefði skilað
þeim árangri sem að var stefnt. Af-
drifaríkasta breytingin sem gerð
hefði verið á kerfinu væri frjálst
framsal aflahlutdeildar.
Nú þegar við blasti að verulegur
samdráttur yrði í aflaheimildum
spurði Björn Ingi hvort ekki væri
tímabært að stjórnvöld skoðuðu þann
möguleika að þegar aðstæður leyfðu
að hámarskafli yrði aukinn á ný,
myndi þeirri viðbót ekki verða skipt
sjálfvirkt milli eigenda aflahlutdeild-
ar heldur skoðað með hvaða hætti
mætti styrkja stöðu þeirra byggða
sem allt sitt ættu undir fiskveiðum.
„Ég spyr mig þannig hvort ekki sé
rétt að taka þá pólitísku ákvörðun að
íslenskt samfélag vilji fyrst og fremst
að nýta þá sameign sína, sem eru
fiskistofnarnir í sjónum, til þess að
skjóta styrkari stoðum undir þær
byggðir í landinu sem standa höllum
fæti og hafa ekki að öðru að hverfa.
Að við tökum þá pólitísku ákvörðun
að fiskveiðiauðlindin sé undirstaða og
forsenda nýrrar byggðastefnu.“
Stjórnvöld ættu að senda þau skila-
boð út að framtíðarsóknarfæri ís-
lenskra sjávarútvegsfyrirtækja væru
fyrst og fremst erlendis. Jafnframt
gagnrýndi Björn Ingi þá sem reyndu
að afgreiða umræðuna um byggðir
landsins sem sjálfsagða hagræðingu,
breytta búsetuhætti, nýja tíma og
þarfir markaðarins.
Vill láta skoða breytta
úthlutun aflaheimilda
Morgunblaðið/Brynjar Gauti
Fiskur Það var margt að skoða niðri við Reykjavíkurhöfn í gær.
Boðið var upp á fjölbreytta dagskrá á Hátíð hafsins við Reykjavíkurhöfn á sjómannadaginn
Björn Ingi
Hrafnsson
Björgun Björgunarmenn náðu manninum fljótlega upp úr sjónum.
SLYSAVARNAFÉLAGIÐ Lands-
björg æfði björgun úr sjó á Hátíð
hafsins í Reykjavíkurhöfn í gær.
Fólk fylgdist með öruggum við-
brögðum björgunarmanna þegar
bjarga þurfti manni úr sjónum.
Landsbjörg veitti jafnframt ár-
lega viðurkenningu sína til áhafna
sem sótt hafa námskeið hjá Slysa-
varnaskóla sjómanna og hafa öðr-
um fremur sýnt góða öryggisvit-
und að mati kennara skólans.
Að þessu sinni fékk áhöfn Bylgju
VE viðurkenninguna, sem nú var
afhent í þriðja sinn.
Viðurkenningin er farandbikar
sem afhentur er til varðveislu um
borð í viðkomandi skipi í eitt ár
ásamt veggskildi til eignar. Á bik-
arinn og veggskjöldinn eru árituð
nöfn skipa sem hljóta viðurkenn-
inguna og ártal. Kennarar og
skólastjóri Slysavarnaskóla sjó-
manna leggja mat á hverjir verð-
skulda viðurkenninguna hverju
sinni.
Bylgjan VE hlaut
viðurkenningu í ár