Morgunblaðið - 04.06.2007, Blaðsíða 26

26 MÁNUDAGUR 4. JÚNÍ 2007 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
ÞAÐ eru vissulega tímamót hjá
þjóðinni þegar Alþingi er sett
hverju sinni. Í þetta sinnið eru einn-
ig tímamót hjá þjóðinni í þeim skiln-
ingi, að í kjölfar lýðræðislegra kosn-
inga hefur þjóðin fylgst með og
orðið vitni að því að tveir stærstu
stjórnmálaflokkar landsins mynda
saman nýja ríkisstjórn. Forseti Ís-
lands, herra Ólafur Ragnar Gríms-
son, vék í setning-
arræðu sinni að
lýðræðishefð lands-
manna og þeim áhuga
sem þjóðin sýnir
hverju sinni þegar
haldnar eru kosningar
hér á landi. Þá vék for-
setinn að þeim mikla
áhuga sem fjölmiðlar
landsins sýna stjórn-
málum og veita öllum
flokkum fjölþætt tæki-
færi til að koma boð-
skap sínum til skila í
kosningabaráttunni.
Það var sannur lýðræðistónn í setn-
ingarræðunni.
Íslendingar eru svo sannarlega
stoltir af lýðræðishefð sinni. Hún
hefur lagt grunninn að frið-
samlegum lausnum deilumála og
stuðlað að auknum lýðréttindum.
Sinnuleysi um lýðræðið hefur þó um
skeið valdið stöðnun í lýðræð-
isþróun á Íslandi. Í vetur urðu þó
þáttaskil. Mikil umræða skapaðist
hér á landi á liðnum vetri er fjöl-
mennar íbúakosningar um eitt ein-
stakt mál voru haldnar í Hafn-
arfirði. Í aðdraganda þeirra kvöddu
margir sér hljóðs og tjáðu sig um
málsmeðferðina. Sú umræða var yf-
irgripsmikil, en sá þáttur hennar
sem tengdist lýðræðinu vék oft fyrir
öðrum efnisminni atriðum sem
snerust um allt aðra umgjörð og
jafnvel um einstaka stjórn-
málamenn.
Lýðræðið spyr ekki um at-
kvæðamagnið, heldur um niðurstöð-
una. Nú efast enginn lengur um
gildi íbúakosninga. Nú
sjá allir að það var
brotið blað í sögu
sveitarstjórnarmála
hér á landi árið 2002
þegar bæjarstjórn
Hafnarfjarðar, undir
forystu Samfylkingar,
steig þau skref að
formfesta íbúakosn-
ingar með jafn afger-
andi hætti í sam-
þykktir
sveitarfélagsins. Nú,
fimm árum síðar,
munu fleiri sveit-
arfélög fylgja eftir fordæmi Hafn-
arfjarðarbæjar. Nú vilja margir
Lilju kveðið hafa, enda er það já-
kvætt að heyra fleiri og fleiri raddir
í þessa veru. Sveitarstjórnarmenn,
látið verkin tala í þessa veru.
Það er trú mín að við getum einn-
ig tekið upp markvissar umræður á
kjörtímabilinu á Alþingi um þessi
mál. Við eigum ekki að hræðast um-
ræðuna, við eigum ekki að hræðast
samráð, við eigum ekki að hræðast
íbúakosningar eða þjóðaratkvæða-
greiðslur. Við skulum ekki láta bíða
eftir okkur í þessum efnum. Stjórn-
málin eiga hverju sinni að taka mið
af þeim breytingum sem eiga sér
stað í þjóðfélaginu. Höldum áfram
að þróa lýðræðisleg vinnubrögð.
Ég hef áður þakkað fjölmiðlum
landsins fyrir þann áhuga sem þeir
sýndu íbúakosningunum í Hafn-
arfirði og í raun þann mikla stuðn-
ing sem fjölmiðlaflóran veitti þessu
tímamótaskrefi sem stigið var. Það
var góð efnisleg umræða af þeirra
hálfu.
Við lifum á breytingatímum.
Stjórnmálamenn á hverjum tíma
verða að vera víðsýnir og í tengslum
við þá þróun sem á sér stað. Það
skiptir okkur miklu, þá stjórn-
málamenn, sem tala fyrir lýðræð-
ismálum, að eiga okkur bandamenn
í umræðunni. Þá bandamenn má
finna í forseta Íslands og for-
ystufólki fjölmiðla landsins. Göng-
um óhrædd til leiks með lýðræðið
að vopni.
Sannur lýðræðistónn
Gunnar Svavarsson
skrifar um lýðræðið » Það skiptir okkurmiklu í lýðræð-
isumræðunni að eiga
okkur bandamenn. Þá
bandamenn má finna í
forseta Íslands og for-
ystufólki fjölmiðla
landsins.
Gunnar Svavarsson
Höfundur er oddviti Samfylking-
arinnar í Suðvesturkjördæmi.
HVERNIG lífi viljum við lifa?
Hvaða framtíð sjáum við fyrir
börnin okkar? Hvernig getum við
undirbúið börn okkar fyrir lífið?
Þessar og margar
aðrar spurningar
koma frá mörgum
foreldrum. Er ekki
að undra því uppeldi
barns er sennilega
það erfiðasta og mik-
ilvægasta sem nokk-
ur einstaklingur get-
ur tekið sér fyrir
hendur í sínu lífi.
Til eru nokkur
námskeið um uppeldi
barna og þeirra á
meðal er námskeiðið
SOS-hjálp fyrir for-
eldra, sem ég þýddi
og staðfærði og hélt í
tvö ár áður en Fé-
lagsvísindastofnun
keypti það af fyr-
irtæki mínu árið
2001. Síðan þá hefur
dr. Zuilma Gabríela
Sigurðardóttir þjálf-
að leiðbeinendur
SOS-námskeiðanna.
Það námskeið fjallar
um uppeldistækni og
hvernig beita má at-
ferlismótun.
Hins vegar hefur
ekki verið mikið
framboð á námskeiðum um gildin í
fjölskyldunni. Það er, hvernig lífi
viljum við lifa, hvað skiptir okkur
máli og hvernig komum við því inn
í daglegt líf? Með því að kenna
barninu og unglingnum ákveðna
ramma og viðmið þá er foreldrið í
raun með barninu, þó að það sé
fjarri. Börnum þykir gott að hafa
skýrar og einfaldar reglur, það
veitir þeim öryggi og jafnvægi og
þau eru líklegri til að vera fær um
að meta hlutina betur. Þó miðað
við sinn aldur, við megum ekki
gleyma að börn hugsa á sinn hátt,
en ekki eins og fullorðnir. Börn
hafa stöðugt áreiti í kringum sig í
gegnum fjölmiðla, tölvur, skóla,
félaga og umhverfi. Þetta er sam-
keppnin sem foreldrar búa við og
erfitt er fyrir þá, á takmörkuðum
tíma, að takast á við hana.
En það er hægt að takast á við
þetta, foreldrar þurfa ekki að vera
áhrifalausir og horfa á umhverfið
móta börn sín í einstaklinga sem
fjarlægjast smám saman. Foreldr-
arnir geta tekið í taumana og
stýrt málum innan fjölskyldunnar.
Þeir geta einnig tekið saman við
foreldra félaga barna sinna, þann-
ig að reglur verði samræmdar. Þá
er líka hægt að kenna börnum
samkennd, að hugsa meira um
hvort annað og að þora að segja
frá, þegar einhver í hópnum lendir
í vandræðum. Með því að læra að
láta sig varða, eykst samkenndin
og stuðningur innan hópsins og þá
er síður hætta á að barn eða ung-
lingur verði útundan eða lendi í
ógöngum. Samkennd er líka hægt
að kenna með því að barn læri að
leggja hluta af peningum fyrir
laugardagsnammi í sjóð, sem allir
í fjölskyldunni leggja sömu upp-
hæð í. Þessa peninga
má t.d. nota til að
styrkja hjálparstarf
þar sem hægt er að
fylgja ákveðnum ein-
staklingi eftir og
börnin fylgjast með
honum og hvernig
honum ferst í sínu
landi með þeirra
hjálp. Með þessu verð-
ur meiri nálægð við þá
sem verið er að hjálpa
og skilningur eykst
með bréfum og mynd-
um.
Foreldrar geta líka
látið börnin fá ákveðin
hlutverk á heimilinu,
sem hver fyrir sig
sinnir, og verkefni
sem hafa ákveðnar
tímasetningar. Með
því er hægt að minnka
álagið á foreldrana og
um leið fá börnin að-
hald, sem stýrir tíma
þeirra. Að vissu leyti
er þetta líkt og stjórn-
un fyrirtækis, hlut-
irnir ganga fyrir sig
þó að stjórnandinn sé
ekki við. Síðan fer það
eftir stjórnandanum hversu vel
fyrirtækið er vel rekið. Það sama
á við fjölskylduna, það þýðir ekki
að setja reglur og svo fella þær
við fyrstu mótmæli.
Börnin þurfa líka að fá sinn
tíma og læra að virða einveru ann-
arra. Með því að hafa verkefni
heima og skólaverkefni sem þarf
að klára, þá minnkar tími sem erf-
itt er að hafa ofan af fyrir sér og
sótt er í tölvu og vídeó. Í tölvu-
leikjum er mikið lagt upp úr ein-
staklingshyggju og því sem er
karlmennskulegt og töff. Í þessum
leikjum eru viðhorf sem börn hafa
ekki þroska til að skilja og ráða
við, þau halda að það sé í lagi að
hafa það eftir. Fjölskyldustundir
geta verið m.a. að skapa sinn eigin
tölvuleik, þar sem allir leggja sitt
af mörkum til að búa hann til og
jafnvel tengja hann skólaverk-
efnum eða leikjum í öðrum fjöl-
skyldum.
Foreldrar upplifa stöðugan
tímaskort og telja sig þess vegna
ekki hafa mikla möguleika til að
takast á við utanaðkomandi áreiti.
En málið snýst ekki um tíma,
heldur hugsun og skipulag. Að
hafa sýn fyrir framtíðina, mark-
mið til að stefna að og undirmark-
mið sem varða leiðina. Sterk gildi
í fjölskyldunni geta hjálpað í
þeirri vinnu.
Við höfum val –
fjölskyldan
og börnin
Ágústína Ingvarsdóttir skrifar
um mikilvæg fjölskyldugildi
Ágústína Ingvarsdóttir
» Foreldrarhafa val,
þeir þurfa ekki
að vera áhrifa-
lausir og horfa á
umhverfið móta
börnin. Þeir
geta tekið í
taumana og
stýrt málum í
fjölskyldunni.
Höfundur er sálfræðingur og stjórn-
andi lifenavigation.com.
Rakarastofan
Klapparstíg
S: 551 3010
Hair play frá
Rakarastofan
Klapparstíg
EFTIR kvöldfréttir útvarps mið-
vikudaginn 30. maí var viðtal við
mann sem ég tók ekki eftir hvað
heitir, en fékk ekki betur skilið en
að væri einhvers konar
sérfræðingur í at-
vinnustarfsemi einka-
aðila og frjálsu mark-
aðshagkerfi. Sagði
hann, hafi ég rétt tekið
eftir, að ótvíræður
hagur hefði orðið af
fiskveiðistjórnkerfinu
fyrir þjóðarheildina,
og að vandræði Flat-
eyringa nú væru ekki
annað en óhjá-
kvæmileg stað- og
tímabundin aðlögun að
því kerfi, sem væri
nauðsynlegt til að útgerðarmenn
gætu hagað rekstri sínum skyn-
samlega. Mér heyrðist hann líka
segja að við stjórnvöld væri ekki að
sakast. Maður, sem keypt hefði
kvótaeign, hefði einfaldlega selt
hana aftur, eins og kerfið gerir ráð
fyrir.
Nokkrir hnökrar voru á málflutn-
ingi mannsins, sem ekki er óeðlilegt
að benda á. Til dæmis falla afla-
heimildir ekki undir eignarrétt eins
og hann er skilgreindur í stjórn-
arskránni (og fyrirgefðu að ég skuli
nefna það plagg). Kerfið gerir
vissulega ráð fyrir að aflaheimildir
séu keyptar og seldar, en þegar
þær eru keyptar láta menn af hendi
eign, til dæmis peninga, og fá í stað-
inn óskilgreint og óskilgreinanlegt
fyrirbæri hvað eignarrétt snertir,
búið til úr lausu lofti eins og fisk-
veiðistjórnkerfið sjálft. Og forsend-
urnar, sem sérfræðingurinn byggði
á, eru að það hafi ekki aðeins verið
löglegt – um það voru jú Hæstirétt-
ur, Davíð og Halldór innilega sam-
mála – að gefa þeim
sem stunduðu útgerð á
ákveðnum tíma einka-
rétt til að nýta fiski-
miðin við Ísland og til
að selja öðrum aðgang
að þeim, heldur hafi
það líka verið skyn-
samlegt. Þar sló sá
fróði maður feil, því að
sú aðgerð útilokaði
fjölda manns frá út-
gerð, sem þó kann að
hafa bæði vilja, kunn-
áttu og hæfileika til að
stunda þá atvinnu,
sem rótgróin er í íslenskri menn-
ingu, en öðrum voru gefin forrétt-
indi til. Þó að sérfræðingnum kunni
að yfirsjást það, þá get ég, ósér-
fróður, upplýst að slík tilhögun fel-
ur alltaf í sér stórfellda sóun á
vinnuvilja manna og löngun til að
standa sig, en það er einmitt vinnu-
vilji manna og löngun til að standa
sig sem kemur þjóðfélögunum í
heild til góða. Þetta vita eiginlega
allir, að ég held, þó að fáeinum
henti að leiða það hjá sér. Gefin for-
réttindi í atvinnustarfsemi kunna að
koma gjafþegunum ágætlega, en
samfélögunum í heild valda þau al-
varlegum skaða. Í annan stað er
rétt að nefna að hefði veiðiheim-
ildum í upphafi verið úthlutað til
allra sem uppfylltu almenn skilyrði
önnur en að vera gjafþegar eða að
bera fé á gjafþega, þá er afar senni-
legt að breiðari fylkingar hefðu
myndast um útgerðir, svo sem á
vegum íbúa einstakra byggðarlaga.
Fólk almennt hefði séð glóru í kerf-
inu, ef það hefði sjálft átt sömu
möguleika og aðrir til að hagnast á
dugnaði sínum og útsjónarsemi, og
fiskveiðistjórn hefði þá á endanum
verið hagað með tilliti til fleiri at-
riða en persónulegra peningahags-
muna gjafþeganna einna saman.
Kerfi í sátt við aðra en þá og þjóna
þeirra hefði veitt staðbundnum
samfélögum kost á að skapa sér
aðra stöðu hvað útgerð snertir en
þau hafa nú.
Það er nefnilega vitlaust gefið.
Þar er við stjórnvöld að sakast, því
að það voru þau sem gáfu, og það
meira að segja nokkuð sem þau áttu
ekkert í. Það þarf meira en sér-
fræðinga í frjálsum markaði, sem
ekki átta sig á frumatriðum frjáls
markaðar, til að gera vitleysu að
viti. Umfjöllun sem leiðir hjá sér
grundvallarforsendur getur hvorki
gert hróf að höll, né sand að bjargi.
Fiskveiðistjórnkerfis-
athugasemd
Lúðvík Emil Kaaber skrifar
um fiskveiðistjórn » Sú fullyrðing að fisk-veiðistjórnkerfið
hafi verið þjóðinni til
gagns leiðir hjá sér
grundvallarforsendur,
sem fráleitt er að
sleppa.
Lúðvík Emil Kaaber
Höfundur er lögfræðingur
Móttökukerfi aðsendra greina
MORGUNBLAÐIÐ er með í
notkun móttökukerfi fyrir aðsendar
greinar. Formið er að finna ofarlega
á forsíðu fréttavefjarins mbl.is undir
liðnum „Senda inn efni“. Ekki er
lengur tekið við greinum sem sendar
eru í tölvupósti.
Í fyrsta skipti sem formið er notað
þarf notandinn að skrá sig inn í kerf-
ið með kennitölu, nafni og netfangi,
sem fyllt er út í þar til gerða reiti.
Næst þegar kerfið er notað er nóg
að slá inn netfang og lykilorð og er
þá notandasvæðið virkt.
Ekki er hægt að senda inn lengri
grein en sem nemur þeirri hámarks-
lengd sem gefin er upp fyrir hvern
efnisþátt.
Þeir, sem hafa hug á að senda
blaðinu greinar í umræðuna eða
minningargreinar, eru vinsamlegast
beðnir að nota þetta kerfi. Nánari
upplýsingar gefur starfsfólk greina-
deildar.