Morgunblaðið - 04.06.2007, Blaðsíða 24

24 MÁNUDAGUR 4. JÚNÍ 2007 MORGUNBLAÐIÐ
Einar Sigurðsson.
Styrmir Gunnarsson.
Forstjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
REIÐARSLAG
Tillögur Hafrannsóknastofnunarum þorskveiði á næsta fisk-veiðiári eru reiðarslag fyrir
viðleitni okkar Íslendinga til þess að
byggja þorskstofninn upp. Þær sýna,
að þrátt fyrir sterka viðleitni að því
er við höfum talið á síðustu tæpum
tveimur áratugum höfum við í raun
og veru ekki náð neinum árangri, sem
máli skiptir.
Nú leggur Hafrannsóknastofnun
til að við veiðum 130 þúsund tonn af
þorski á næsta fiskveiðiári. Um miðj-
an tíunda áratuginn komust hug-
myndir stofnunarinnar neðst í 155
þúsund tonn.
Þessar tillögur eru líka reiðarslag
fyrir sjávarútveginn í landinu, bæði
útgerðarmenn og sjómenn, og þær
eru reiðarslag fyrir sjávarplássin og
raunar landsbyggðina alla. Og þær
eru áfall fyrir þjóðarbúskapinn efna-
hagslega.
Á undanförnum árum hefur gengið
á ýmsu í samskiptum Hafrannsókna-
stofnunar og stjórnvalda. Í eitt skipt-
ið kom fram að stofnunin hefði gert
alvarleg mistök, sem hún viður-
kenndi. Í annað skipti komst þáver-
andi sjávarútvegsráðherra að þeirri
niðurstöðu, að auk ráðgjafar Hafró
yrði hann líka að hlusta á fiskifræði
sjómannsins.
Ef farið er yfir farinn veg um
tveggja áratuga skeið og raunar
lengra aftur í tímann er ljóst, að
stjórnmálamenn hafa ekki verið til-
búnir til að fara að ráðum fiskifræð-
inga. Þeir hafa látið aðra hagsmuni
ráða ákvörðunum sínum. Þar hefur
efnahagsástand almennt komið við
sögu en líka þrengri hagsmunir út-
gerðarfyrirtækja og einstakra kjör-
dæma.
Nú er ráðgjöf Hafrannsóknastofn-
unar komin á svo alvarlegt stig, að
annaðhvort komast stjórnvöld að
þeirri niðurstöðu að vísindamennirn-
ir hjá stofnuninni viti ekkert hvað
þeir eru að segja eða taka þá ákvörð-
un að fara að tillögum hennar.
Hálfkákið, sem einkennt hefur
ákvarðanir stjórnmálamanna í lang-
an tíma, hefur ekki leitt til jákvæðrar
þróunar. Þvert á móti er hægt að
spyrja þeirrar spurningar, hvort
þeirra sé ábyrgðin hvernig komið er
ástandi þorskstofnsins vegna þess að
þeir hafa aldrei hlustað að fullu á ráð-
leggingar vísindamanna.
Einar K. Guðfinnsson sjávarút-
vegsráðherra talaði skynsamlega í
ræðu á sjómannadeginum í gær, þeg-
ar hann hvatti til að leitað yrði þver-
pólitískrar samstöðu um ákvarðanir
um aflamagn á næsta fiskveiðiári.
Þegar vísindamenn telja, að ein
helzta auðlind okkar Íslendinga sé í
slíkri stórhættu, sem ráða má af ráð-
gjöf þeirra, verða menn að leggja
flokkadrætti til hliðar. Hins vegar má
slík þverpólitísk samstaða ekki verða
skálkaskjól fyrir það að teknar verði
enn einu sinni ákvarðanir um að
hlusta ekki á ráðgjöf Hafrannsókna-
stofnunar.
Það er búið að ræða margt um þessi
mál á undanförnum árum. Til hefur
orðið í landinu hópur andófsmanna,
sem telja, að vísindamenn Hafró séu
á algerum villigötum. Þessir andófs-
menn hafa ekki getað fært fram sann-
færandi rök fyrir sínum málflutningi.
Við vitum, að fiskifræðin eru ekki
nákvæm vísindi. En við hljótum aftur
og aftur að komast að þeirri niður-
stöðu, að við eigum engan betri kost
en hlusta á vísindamenn okkar á
þessu sviði og taka mark á þeim.
Hafrannsóknastofnun leggur til að
veiðihlutfall verði nú þegar lækkað
og að aflamark á komandi ári miðist
við 20% af viðmiðunarstofni í stað
25%.
Hafró hefur áður nefnt að æskilegt
veiðihlutfall væri 18-23%. Í fyrra
sagði núverandi sjávarútvegsráð-
herra að ekki kæmi til greina að
lækka veiðihlutfallið í slíka tölu. Í
Ríkisútvarpinu í gær var haft eftir
ráðherranum að veiðihlutfallið væri
nú 25% og því hefði ekki verið breytt.
Nú reynir á nýja ríkisstjórn. Nú
kemur í ljós hvort hún rís undir nafni
og hefur þor og kjark til þess að taka
ákvarðanir, sem geta ráðið úrslitum
um búsetu í þessu landi þegar til
lengri tíma er litið, eða hvort hún læt-
ur undan þrýstingi sérhagsmunaafla
og að stjórnmálamennirnir hiki enn
og aftur við að taka erfiðar ákvarð-
anir, sem geta valdið okkur þungum
búsifjum, þegar til skemmri tíma er
litið en vekja vonir um betri tíð, þegar
horft er til framtíðar.
Nú reynir á sjávarútvegsráðherr-
ann sjálfan, sem er með sjávarútveg-
inn í blóðinu, alinn upp í sjávarplássi
og hefur drukkið sjónarmið og við-
horf sjómanna með móðurmjólkinni.
Það geta komið þeir tímar í lífi
manna, að þegar horft er til baka
verði hægt að segja með sanni, hvort
þeir stóðu sig eða hvort þeir gáfust
upp frammi fyrir erfiðum ákvörðun-
um.
Það er ekki bara sjávarútvegsráð-
herrann sjálfur, sem stendur á þess-
um tímamótum, heldur allir ráð-
herrar í ríkisstjórn Íslands.
Þetta verður erfitt. Við vitum ekk-
ert hvernig fjármálamarkaðirnir
bregðast við í dag. Við vitum ekki
hvort þessi tíðindi leiða til lækkunar
á gengi krónunnar eða hvort hluta-
bréf falla í verði. Við vitum ekki hvort
erlendir fjárfestar, sem hafa sent
peninga inn í landið í stríðum straum-
um til þess að njóta góðs af hinu háa
vaxtastigi, hafi snör handtök við að
flytja peningana sína úr landi.
Allt getur þetta gerzt, þótt vægi
sjávarútvegsins í þjóðarbúskap okk-
ar sé ekki jafn mikið og það var á ár-
um áður. En sjávarútvegurinn skiptir
enn miklu máli. Ekki sízt fyrir sjáv-
arplássin, sem fyrir þessi tíðindi voru
í uppnámi vegna kvótaþróunarinnar,
eins og fjallað var um í forystugrein
Morgunblaðsins sl. laugardag. Ætl-
um við að standa frammi fyrir því eft-
ir áratug að við verðum búin að eyða
þorskstofninum við Ísland eins og
íbúum Nýfundnalands tókst?
Því verður ekki trúað.
Væntanlega mun Einar K. Guð-
finnsson sjávarútvegsráðherra hefja
viðræður næstu daga við fulltrúa
annarra stjórnmálaflokka og ýmissa
hagsmunahópa.
En nú mega þröngir sérhagsmunir
ekki ráða ferðinni, hvorki einstakra
fyrirtækja né einstakra byggðarlaga.
Nú verður þjóðarhagur að ráða.
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á slóðinni http://morgunbladid.blog.is/
„ÞAÐ veldur mér von-
brigðum að við virðumst
ekki geta byggt upp
þorskstofninn,“ segir
Sævar Gunnarsson, for-
maður Sjómanna-
sambands Íslands, um
skýrslu Hafrann-
sóknastofnunar. Hann
segist hugsa til þess með
hryllingi ef ekki verði
veidd nema 130 þúsund
tonn af þorski á næsta
fiskveiðiári.
„Þetta er náttúrlega
bara rothögg fyrir fisk-
veiðistjórnunina sem hér
hefur verið stunduð,“
segir Sævar. Hann segir ljóst að
drepið sé meira af þorski en menn
telji sig vera að gera. „Það er svo
margt sem þar kemur til. Við vitum
að brottkast hefur verið vandamál,
þótt ég telji reyndar að það fari
minnkandi. Við vitum líka að það er
minna notað af ís en reiknað hefur
verið með. Þetta eru einfaldlega bara
svo mikil vonbrigði af því að við höf-
um verið með fiskveiðistjórn-
unarkerfi og fylgt ráðleggingum Haf-
rannsóknastofnunar. Mín skoðun er
sú að við verðum að skera upp núver-
andi kerfi og líta fordómalaust til
allra þátta. Við verðum einfaldlega að
viðurkenna að það er eitthvað ekki
sem ekki er í lagi.“
Sævar segir að
vandamál kerfisins séu
margþætt og ekki sé
rétt að að benda á eitt-
hvert eitt atriði í því
sambandi.
Aðspurður hvernig
stjórnvöld eigi að
bregðast við segir
Sævar að Sjómanna-
sambandið hafi alltaf
stutt ráðgjöf Hafrann-
sóknastofnunar en
menn þurfi þó að koma
saman vegna tíðind-
anna og taka afstöðu til
málsins.
„Ég hugsa til þess með hryllingi ef
ekki verða veidd nema 130 þúsund
tonn af þorski á næsta ári. Maður
þakkar bara guði fyrir að það skuli
vera fleiri tegundir sem hægt er að
ná í.“ Sævar segir ljósa punkta felast
í skýrslunni hvað aðrar tegundir
varði. Ýsustofninn standi sterkt og
ufsinn einnig þótt Hafrann-
sóknastofnun leggi til skerðingu á
afla á þessum tegundum. Menn fagni
því einnig að loðnan sé farin að láta
sjá sig á ný en það hljóti að hafa já-
kvæð áhrif á þorskinn. „Það er fullt
af ljósum punktum í þessu. Nánast
allt myrkrið er í þorskinum en þar er
líka bara svartnætti.“
Skera þarf upp
núverandi kerfi
Sævar Gunnarsson
„AUÐVITAÐ er mjög
mikilvægt núna þegar
þessi hnignun þorsk-
stofnsins heldur
áfram, að líta á og
reyna að leita að
heildarástæðum fyrir
þessari þróun,“ segir
Guðni Ágústsson, for-
maður Framsókn-
arflokksins.
„Vissulega var það
svo að við ætluðum að
byggja hér upp þorsk-
stofninn með kvóta-
kerfinu. Mér sýnist
það vera að mistakast.
Það er ekki hægt að
kenna kvótakerfinu einu um en
menn þurfa að fara yfir allar hliðar
málsins,“ segir Guðni
og bætir við að velta
þurfi bæði þessu kerfi
fyrir sér og öðrum
ástæðum þess að það
eru komnar fram til-
lögur um að við meg-
um veiða 130 þúsund
tonn af þorski. Hann
bendir á að fyrir daga
kvótakerfisins veidd-
um við 400 þúsund.
„Þá datt okkur
kannski aldrei í hug að
við þyrftum að fara
niður fyrir 200-250
þúsund tonn. Þetta er
grafalvarleg staða sem
hefur auðvitað gríðarleg áhrif á
efnahag Íslendinga.“
Datt aldrei í hug að
það færi niður fyrir
200 þúsund tonn
Guðni Ágústsson
Lýs
ásta
Hafrannsókna
und tonn, 63 þ
þorskkvóta á m
fara í grundva
hefur verið við
Ylfa Kristín K
munaaðilum. V
Humar Það hefur ver
GUÐJÓN A. Krist-
insson, formaður
Frjálslynda flokksins,
sagði að þótt hann hefði
ekki búist við því að
Hafró myndi leggja til
aukningu á hámarksafla
hefði hann heldur ekki
átt von á því að þeir
gengju svo langt í
skerðingu eins og raun
var, hvorki á þorsk-
stofninum né á öðrum
stofnum.
Hann segir þetta
mjög slæm tíðindi og að
nú sé kominn tími til að
fara yfir allt í sambandi
við rannsóknir og uppbyggingu
þorskstofnsins og það kerfi sem við
höfum verið að nota til þess að reyna
að byggja hér upp fiskistofnana og
viðhalda þeim. „Það eina sem stendur
eftir af því er algjört árangursleysi og
í raun og veru bara niðurskurðarferli
öll árin síðan við tókum upp fisk-
veiðistjórn,“ segir Guðjón og bætir
við að tillögurnar sem lagðar voru
fram frá Hafró séu svo óraunhæfar
að útilokað sé að farið verði eftir
þeim, miklu nær væri að setja á ein-
hvern jafnstöðuafla – jafnvel yfir 200
þús. tonnum, keyra það í
3 ár og fá þannig dóm á
það hvort að lífríkið
verði eins og Hafró hef-
ur spáð eða ekki.
„Við erum búin að
gera ýmiss konar til-
raunir eftir tillögum
Hafrannsóknastofnunar
í fjölda ára með algjöru
árangursleysi og alveg
kominn tími til að gefa
þeim frí og gera líf-
fræðilega tilraun, veiða
stofninn og sjá hvað set-
ur,“ segir Guðjón.
Einnig segir hann að
það þurfi að beina sjón-
um að loðnuveiðum og minnka þær
verulega næstu árin svo þorskurinn
hafi nóga átu enda hafi hann lést og
styst undanfarið og aðeins ein ástæða
geti verið fyrir því – að hann fái ekki
nóg æti. Hann segir miklar rann-
sóknir hafa farið fram við Norður-
Atlantshaf og víðar og búið að stjórna
veiðum á botnfiskstofnum lengi en
hvergi hafi það gengið, það sjái menn
ef þeir skoði Norðursjó, Grænland og
Kanada. Eini stofninn sem virðist
halda sér að sögn Guðjóns er í Bar-
entshafinu.
Jafnstöðuafli yfir
200 þúsund tonnum
Guðjón A. Kristinsson
„ÞETTA eru auðvitað
varleg tíðindi,“ segir
Guðfinnsson sjávarút
ráðherra aðspurður u
brögð vegna tillagna
sóknastofnunar. „Við
séð í hvað stefndi af s
stofnunarinnar úr tog
inu í vor hvað varðar
stæðarmælinguna. Vi
þá þegar að veiðistofn
ur minnkað um 100 þ
tonn. Sú niðurstaða b
bæði á því að fiskunu
fækkað og þeir eru m
áður.“
Hann segir Hafran
sóknastofnun ganga l
skýrslu sinni nú en í f
veiðihlutfallið verði læ
stofninum niður í 20%
þriðjung, niður í 130
gríðarmikil áhrif fyri
ir landsins og þá sér í
standa veikt.“
Einar leggur samt
Aflareg