Morgunblaðið - 09.07.2007, Blaðsíða 26

26 MÁNUDAGUR 9. JÚLÍ 2007 MORGUNBLAÐIÐ
MINNINGAR
✝ Sigurður ReynirPétursson fædd-
ist í Stykkishólmi 19.
janúar 1921. Hann
lést á hjúkrunar-
heimilinu Sunnuhlíð
30. júní síðastliðinn.
Foreldrar hans voru
Jóhanna Jensdóttir
kennari og Pétur
Óskar Lárusson
verslunarmaður á
Hellisandi. Systkini
hans voru Jens Pét-
ursson og Lára Ingi-
björg, þau eru bæði
látin. Fósturforeldrar hans voru
séra Sigurður Óskar Lárusson,
prófastur í Stykkishólmi, og frú
Ingigerður Ágústsdóttir. Uppeld-
isbróðir Sigurðar Reynis er dr.
Bragi Jósepsson.
Hinn 28. ágúst 1948 kvæntist
Sigurður Reynir Birnu Jónsdóttur,
f. 5. nóv. 1927, dóttur Jóns Gísla-
sonar kaupmanns og Láru Bjarna-
dóttur í Ólafsvík. Börn þeirra eru:
1) Hildur Sigurðardóttir. Synir
hennar og Páls M. Stefánssonar
eru: a) Stefán Reynir, kvæntur
Ernu Björgu Sigurðardóttur. Börn
þeirra eru Embla Björk, Valtýr
Páll og Karl Jóhann. b) Fjölnir, í
University College í Lundúnum.
Hann fékk málflutningsrétt við
hæstarétt 1955. Sigurður Reynir
rak málflutningsskrifstofu um ára-
bil og var einn af brautryðjendum á
sviði höfundarréttar á Íslandi.
Hann var í fjölmörg ár einn helsti
ráðgjafi menntamálaráðuneytisins
í höfundarréttarmálum og um ára-
bil formaður höfundarréttarnefnd-
ar og formaður endurskoðunar-
nefndar höfundalaga. Hann var
formaður Höfundarréttarfélags Ís-
lands frá upphafi til ársins 2000.
Sigurður Reynir var lögfræðingur
STEFs, Sambands tónskálda og
eigenda flutningsréttar, frá 1951
og síðar forstjóri samtakanna
1968-1987. Hann var fram-
kvæmdastjóri SFH, Sambands
flytjenda og hljómplötu-
framleiðenda, 1973-1993. Þá var
hann formaður IHM, Innheimtu-
miðstöðvar gjalda, 1984-2000. Sig-
urður Reynir var lögmaður Félags
íslenskra leikara 1961-1981 og Fé-
lags íslenskra hljómlistamanna
1968-1988. Hann hlaut margvís-
legar viðurkenningar fyrir störf
sín: Var sæmdur riddarakrossi
Hinnar íslensku fálkaorðu 1974 og
sænsku Norðurstjörnunni 1980 fyr-
ir störf sín að höfundarrétt-
armálum. Þá fékk hann gullmerki
Félags íslenskra leikara 1973 og
gullmerki Félags íslenskra hljóm-
listarmanna 1977.
Útför Sigurðar Reynis verður
gerð frá Kópavogskirkju í dag og
hefst athöfnin klukkan 15.
sambúð með Ingi-
björgu Hrönn Pálma-
dóttur. Dóttir þeirra
er Berglind en sonur
Ingibjargar og stjúp-
sonur Fjölnis er
Gabríel Máni. c)
Freyr, sambýliskona
Lóa Bára Magnús-
dóttir. d) Kári, unn-
usta Stefanía Schev-
ing Thorsteinsson. 2)
Hörður Sigurðarson,
kvæntur Ingu Sig-
urjónsdóttur. Dætur
þeirra eru Birna og
Inga. Sonur Harðar og Guðrúnar
Þorkelsdóttur er Sigurður Reynir.
Synir Sigurðar Reynis og Þórhild-
ar Ýrar Jónsdóttur eru Jökull Máni
og Hörður Valur. Dóttir Harðar og
Kristbjargar Traustadóttur er
Sara og sambýlismaður hennar er
Akira Okada.
Sigurður Reynir og Birna
bjuggu lengst af á Þinghólsbraut
67 í Kópavogi en hafa síðustu árin
notið aðhlynningar á hjúkrunar-
heimilinu Sunnuhlíð.
Sigurður Reynir lauk stúdents-
prófi 1940 og embættisprófi í lög-
fræði 1946. Hann stundaði fram-
haldsnám í höfundarrétti við
Það var upp úr árinu 1960 sem afi
minn, Sigurður Reynir, og amma
Birna reistu fallegt hús í Kópavogi, á
sunnanverðu Kársnesinu sem þá var
að byggjast upp.
Ég á margar góðar minningar sem
tengjast þessu húsi á Þinghólsbraut
67 – húsi afa og ömmu. Ömmunni sem
dekraði við hópinn og spaugsömum
afa. Þar var og er enn aðalsamkomu-
staður stórfjölskyldunnar. Við bræð-
urnir, Reynir frændi og Sara lékum
okkur í þessu fallega umhverfi, á
stóru lóðinni þeirra sem þá náði alla
leið niður í fjöru. Á veturna renndum
við okkur á sleða niður brekkurnar og
byggðum snjómannvirki. Á sumrum
var það fjaran sem heillaði og fótbolt-
inn sem var iðkaður af miklum móð á
túninu framan við húsið. Afi var alveg
viss um að flest okkar yrðu meistarar
í þeirri íþróttagrein. Honum varð
ekki að ósk sinni en við höldum nú all-
ir með Manchester eins og hann
gerði.
Þegar vel viðraði borðuðum við
kvöldverðinn úti á palli og mér er
minnisstætt þegar afi sat með rauð-
vínsglasið sitt eitt sinn sem oftar og
spurði okkur frændurna unga hvort
hann ætti að fjárfesta í afruglara. Við
vorum ákafir stuðningsmenn afrugl-
arans og hvöttum hann eindregið til
kaupanna. Ég spurði hann nokkrum
vikum seinna hvort hann væri ekki
ánægður með að geta valið á milli
tveggja sjónvarpsstöðva. Hann játti
því og bætti því við að mikilvægar
ákvarðanir skyldu ávallt teknar yfir
glasi af rauðvíni!
Ég kynntist afa nánar eftir því sem
árin liðu og hafði gaman af frumleg-
um skoðunum hans og athugasemd-
um um menn og málefni. Á gamlárs-
kvöldum bað afi alltaf um mjólkurglas
með matnum og fékk þá athugasemd
frá öðrum að jafnvel bindindismenn
létu sig nú hafa það á fá sér vínglas við
svo hátíðleg tækifæri. Afi svaraði því
til að hann léti ekki dagatalið stjórna
því hvenær hann fengi sér rauðvín.
Sumarið 2000 málaði ég húsið
þeirra ömmu sem var aukasumar-
vinnan mín það árið og jafnframt dá-
góð skemmtun að vera samvistum við
afa sem bjó þá einn í íbúðinni sinni
þar sem amma var ekki lengur við
hlið hans vegna veikinda sinna. Kaffi-
hléin voru mörg og nutum við fé-
lagsskapar hvor annars þar sem við
ræddum allt milli himins og jarðar.
Mér er sérstaklega minnisstætt þeg-
ar hann rifjaði upp bernskuárin í
Stykkishólmi, menntaskólaárin, há-
skólaárin og fyrstu starfsárin. Ég
hafði gaman af að fá innsýn í þennan
heim og þær aðstæður sem hann
glímdi ungur við. Markmið hans voru
skýr, hann vildi verða sjálfstæður í
starfi. Hann ætlaði sér alls ekki að
vinna undir öðrum. Sjálfstæður vilji
hans og metnaður auk dugnaðar
gerðu þann draum að veruleika.
Daginn sem afi kvaddi léku langafa-
börnin sér í garðinum á Þinghóls-
brautinni og nutu veðurblíðunnar eins
og við frændurnir gerðum forðum. Ég
held að hann hafi ekki getað óskað sér
betri dag til að kveðja þennan heim.
Takk fyrir allar góðu stundirnar, ég
mun minnast þín sem góðs afa og
kærs vinar.
Stefán Reynir Pálsson.
Fyrstu minningarnar um afa eru
frá þeim tímum þegar fjölskyldan mín
bjó í Svíþjóð. Amma og afi komu mjög
oft í heimsókn til okkar árin sem við
bjuggum ytra. Okkur bræðrunum
þótti mjög gaman að hafa þau hjá okk-
ur, ekki síst vegna þess að á meðan
dvöl þeirra stóð var laugardagur á
hverjum degi.
Eftir Svíþjóðardvölina urðu sam-
verustundirnar með ömmu og afa enn
fleiri þar sem við sóttum í að vera hjá
þeim í Kópavoginum enda er bæði
húsið þeirra og umhverfið allt ævin-
týraland fyrir börn. Minningarnar frá
þeim tíma eru mér mjög kærar. Hjá
þeim var margt skemmtilegt brallað
og ekki þótti okkur verra hvað amma
stjanaði mikið við okkur bræðurna,
Reyni frænda, já og ekki síst hann
Sigga sinn.
Afi var framkvæmdastjóri hjá
STEFi um árabil og virtur lögmaður.
Hann vann mjög mikið og milli þess
sem hann var á skrifstofunni var hann
heima að undirbúa fundi og ráðstefn-
ur. Mér þótti alltaf stórmerkilegt að
fylgjast með honum vinna því fyrir ut-
an frjálslegt fataval við störfin hafði
hann mjög sérstakt skipulag á ótal
minnisblöðum sem hann dreifði um
allt húsið. Hvernig honum tókst svo að
raða pappírunum í rétta röð að lokum
var mér jafnan hulin gáta. Afi var með
hugann nær sífellt við vinnuna enda
hafði hann mér vitanlega ekki önnur
áhugamál, nema þá helst laxveiðina
sem hann fór aldrei í.
Amma og afi nutu efri áranna því
miður ekki sem skyldi því fyrir all-
mörgum árum var ljóst að á hana
ömmu hafði lagst ólæknandi sjúkdóm-
ur. Vanheilsa ömmu tók mikið á afa
því það var ekki bara erfitt fyrir hann
að horfa á lífsförunaut sinn hverfa inn
í eigin heim heldur þurfti hann að
læra margt sem hann hafði ekki áður
lagt fyrir sig. Honum tókst það þó
með stakri prýði. Síðustu árin hafa
gömlu hjónin dvalið í Sunnuhlíð í
Kópavogi. Heilsu afa hrakaði hratt frá
síðustu áramótum og hafa Hörður
frændi og Hildur móðir mín staðið
vaktina með miklum sóma ásamt
starfsfólkinu á Sunnuhlíð.
Afi valdi góðan brottfarardag,
bjartan og fallegan sumardag síðasta
dag júnímánaðar. Elsku afi! þakka þér
allar góðu stundirnar sem við áttum.
Þú varst höfuð ættarinnar, viljasterk-
ur, spaugsamur, klár og traustur.
Fjölnir Pálsson.
Lífið er undarlegt ferðalag, sagði
skáldið. Það kviknar, logar um stund
og slokknar. Um tilgang lífsins fást
engin svör. Sumir hafa heppnina með
sér; detta í lukkupottinn; eru lukkunn-
ar pamfílar: Það vorum við Siggi
Reynir. Við duttum inn í tilveruna eft-
ir að búið var að finna upp útvarpið,
símann og bílinn, en hvorki sjónvarpið
né tölvuna. Og forsjónin (kannski í
umboði guðs) sá um að planta okkur
niður á einhverjum ákjósanlegasta
bletti jarðarkringlunnar: í Stykkis-
hólmi, og velja okkur fósturforeldra
sem bjuggu okkur fallegt æskuheimili
og uppvaxtarskilyrði, sem í huga okk-
ar beggja var litríkt og fullt af lífi og
hamingju. Fósturforeldrar okkar voru
Ingigerður Ágústsdóttir og séra Sig-
urður Ó. Lárusson prófastur. Fyrst
varst þú eina barnið á heimilinu. Og
þegar þú varst orðinn níu ára bættist
ég við nýfæddur og þá var sagt að þú
hefðir kvartað undan grenjinu í
stráknum en við urðum fljótlega
mestu mátar: þú stóri bróðir og ég litli
bróðir; ógleymanlegt samfélag vináttu
og tryggðar sem entist ævilangt. Frá
æskuheimilinu í Hólminum fórum við
út í lífið; þú þína leið og ég mína, en
aldrei langt hvor frá öðrum. Og nú er
röðin komin að þér.
Meðan allt leikur í lyndi finnst okk-
ur lífið óendanlegt, finnst það muni
aldrei enda. Gæfan hefur verið okkur
hliðholl gegnum árin og við höfum séð
börn okkar vaxa úr grasi. Fyrir það og
svo margt, margt fleira getum við ver-
ið þakklátir. Og nú er röðin komin að
þér. Þannig er lífið. Kæri stóri bróðir.
Ég þakka þér fyrir samfylgdina, fyrir
allt það sem þú kenndir mér í æsku og
fyrir þau óteljandi atvik og óteljandi
gleðistundir sem við áttum saman
gegnum lífið. Ég kveð þig með söknuði
en með ljúfar minningar sem munu
endast mér til æviloka.
Guð geymi þig.
Bragi Jósepsson.
Ég kynntist Sigurði Reyni Péturs-
syni þegar ég, skotin í syninum Herði,
hóf að venja komur mínar á Þinghóls-
brautina. Þar bjuggu Sigurður og
Birna á fallegu heimili með yndislegu
útsýni og var þar oft glatt á hjalla,
mikið rætt, oft var pólitík til umræðu
og voru ekki allir alltaf sammála. Ekki
leið á löngu þar til við sautján ára ung-
lingarnir þóttumst vera orðin stór og
vildum hefja búskap. Var okkur vel-
komið að flytja inn í kjallarann en urð-
um fljótlega eins og heimiliskettir á
efra lofti enda alltaf gott í pottunum
og á pönnunum hjá Birnu.
Sigurður Reynir var mikill húmor-
isti. Þegar ég var kynnt í boði fyrir
fósturforeldrum hans, Sigurði Lárus-
syni, fyrrverandi prófasti og Ingi-
gerði Ágústsdóttur konu hans sem
var kölluð ,,amma litla“ varð hann að
stríða okkur svolítið. Ég var kynnt til
leiks sem rauðsokkan og kommúnist-
inn úr kjallaranum. Hlátrasköllin
glumdu í stofunni þegar gamla konan
og kaupmannsdóttirin frá Stykkis-
hólmi bað guð sinn að forða mér frá
þessum ósköpum. Þetta var á þeim
árum þegar við ungu konurnar
klæddum okkur eins og förukonur
með skuplur og í hermannaklossum
og þóttumst mjög meðvitaðar. Sig-
urður skutlaði okkur Herði á hverjum
degi í skólann á leiðinni í STEF. Kom
svo að því einn desembermorguninn
að Herði var skutlað í menntaskólann
og mér niður á Fæðingarheimili. Þar
fæddist svo fyrsta barnabarnið sem
skírt var í höfuðið á afa sínum. Það er
ekki ofsögum sagt að litli drengurinn
varð augasteinn og yndi afa og ömmu
og naut þess vel að eiga heima í sama
húsi og þau.
Næsta vetur fjölgaði stoppistöðv-
unum með afa þar sem Ölluskóli
bættist við. Alltaf voru fastir liðir á
hverjum morgni, drengurinn fékk
grautinn sinn og á leiðinni út spurði
Sigurður afi: ,,Birna, hvar eru bíllykl-
arnir mínir?“ Einn morguninn spurði
afi aldrei þessu vant ekki um bíllykl-
ana sína, drengnum fannst þá eitt-
hvað vanta og spurði þá sjálfur og
notaði alveg sömu orðin og afi. Ekki
mátti nú bregða út af venjunni.
Drengurinn var ekki hár í loftinu þeg-
ar hann fór að venja komur sínar á
efra loftið og eyddi þar löngum stund-
um í góðu yfirlæti. Þar ræddi afi við
hann af sinni spöku sýn á lífið og aldr-
ei vantaði húmorinn. Á þeim stundum
mátti heyra hlátrasköllin óma um allt
húsið. Hann lærði margt á loftinu og
uppáhaldið var lengi vel: ,,Fullur
kroppur, tómur haus“ og var óspart
notað ef ekki líkaði maturinn.
Það kom þó að því að við unga fólk-
ið ákváðum að slíta samvistum. Í því
ferli reyndist Sigurður Reynir okkur
öllum eins og klettur þar sem gáfur
og góðmennska voru í fyrirrúmi.
Hann forðaði okkur frá því að detta
niður heimskugötin sem eru svo
mörg. Barnið hafði forgang og sess í
klettahöllinni hjá Sigurði Reyni og
ömmu Birnu og get ég aldrei þakkað
það nógu vel.
Ég kveð Sigurð Reyni Pétursson
með virðingu og hlýju. Ég samhrygg-
ist innilega öllum hans nánustu ætt-
ingjum. Takk fyrir allt.
Rúna Þorkelsdóttir.
Nú er liðinn hartnær aldarfjórð-
ungur frá því að fundum okkar Sig-
urðar Reynis Péturssonar bar fyrst
saman. Það var með nokkrum kvíða
að ég hélt á fund hans í húsakynnum
STEFs á Laufásvegi 40 til þess að
ræða um höfundarétt, en á honum
hafði hann yfirburðaþekkingu og
meiri reynslu en nokkur annar Ís-
lendingur. Ekki dró það úr kvíðanum
þegar ég komst að því að á bak við
glerhurð á skrifstofu hans voru þykk
tjöld líkt og í höllum konunga á fyrri
tíð. Eftir að hann hafði boðið mér til
sætis renndi hann aftur hurðinni með
hægð og dró svo þessi þykku tjöld
fyrir dyrnar.
Það var hins vegar ekki langt liðið á
samtal okkar þegar mér hvarf allur
ótti, svo vel tók Sigurður Reynir er-
indi mínu. Ekki hvarflaði þó að mér að
þetta yrði eins afdrifarík heimsókn og
síðar kom á daginn því að segja má að
upp frá þessu hafi örlög mín verið ráð-
in, að hluta, og örlagavaldurinn var
viðmælandi minn.
Þetta samtal varð upphafið af
kynnum okkar Sigurðar Reynis sem
breyttust brátt í ævarandi vináttu.
Frá upphafi var hlutverkaskipanin
skýr: Hann var uppfræðarinn og ég
nemandinn. Hann kenndi mér ekki
einvörðungu höfundarétt, t.d. það að
enginn lærði það réttarsvið til hlítar
fyrr en hann hefði kynnst því í fram-
kvæmd af eigin raun, heldur lærði ég
einnig af honum margt um eðli manna
og mannleg samskipti sem komið hef-
ur mér að góðum notum síðar á lífs-
leiðinni.
Örlögin hafa hagað því svo að ég
hef tekið við mörgum þeim störfum
sem Sigurður Reynir gegndi á giftu-
drjúgri starfsævi. Samstarf okkar var
því mjög náið um margra ára skeið og
minnist ég þess ekki að nokkru sinni
hafi hlaupið snurða á þráðinn milli
okkar.
Sigurður Reynir var gæddur
óvenju miklum gáfum sem hann flík-
aði þó ekki. Hann var ættaður úr Döl-
um, landnámi Auðar hinnar djúp-
úðgu. Þess vegna er viðeigandi að
segja að hann hafi verið maður djúp-
úðugur eða djúpvitur, svo að notað sé
annað nútímalegra orð, sömu merk-
ingar. Að hætti fyrirmenna bar hann
tilfinningar sínar ekki á torg. Því var
það oft erfitt fyrir aðra en þá, sem
þekktu hann náið, að skilja hvað hon-
um leið.
Ekki er unnt að greina hér frá
nándar nærri öllu því er Sigurður
Reynir kom í verk í störfum sínum
sem lögfræðingur, aðstoðarfram-
kvæmdastjóri og síðan framkvæmda-
stjóri STEFs. Í stuttu máli sagt þá
lagði hann, ásamt Jóni Leifs, grunn-
inn að þessum öflugustu höfundarétt-
arsamtökum, sem hér eru starfandi,
enda þótt lengst af væri við mótbyr að
eiga. Á fimmtíu ára afmæli STEFs,
árið 1998, var Sigurður Reynir svo
fenginn til þess að rita sögu samtak-
anna og leysti hann það verkefni, eins
og önnur, afbragðsvel af hendi. Heiti
bókarinnar, „Þú skalt ekki stela“, lýs-
ir honum vel, þar sem á bak við kímni
hans bjó yfirleitt alvara.
Að leiðarlokum viljum við Þórhild-
ur þakka Sigurði Reyni kærlega fyrir
samfylgdina og færum Birnu og fjöl-
skyldu hans samúðarkveðjur okkar.
Jafnframt vil ég flytja honum kveðjur
okkar, sem erum í fyrirsvari fyrir höf-
undarétt og höfundaréttarsamtök hér
á landi, en brautryðjandastörf hans á
þeim vettvangi verða aldrei fullþökk-
uð.
Eiríkur Tómasson.
Fyrir tveim áratugum flutti ungur
lögfræðingur úr menntamálaráðu-
neytinu erindi um höfundarétt. Hún
hóf mál sitt á að hér ætti að standa
Sigurður Reynir Pétursson sem er
höfundarétturinn holdi klæddur. Það
voru orð að sönnu.
Eftir að hafa dúxað á lögfræðiprófi
við HÍ lá leið hans beint til Englands
til framhaldsnáms í höfundarétti.
Þetta þótti almenningi illa farið með
góðar gáfur enda skildi landinn ekki
höfundaréttarlög og skilur naumast
enn. Að brjóta lög þykir vafasöm iðja
en brot á umræddum lögum lítið al-
varlegra en að stela illgresi úr garði
nágrannans.
Á móti þessum straumi synti Sig-
urður Reynir alla sína ævi.
Eftir að undirritaður var kjörinn
formaður Félags íslenzkra hljómlist-
armanna 1968 féllst Sigurður á að
gerast lögfræðilegur ráðunautur fé-
lagsins þar til undirritaður hætti for-
mennsku. Þetta var til mikillar gæfu
fyrir okkur.
FÍH var þá í húsnæðisleit, enda
hélt það til í hálfgerðum fataskáp, og
tók Sigurður þátt í henni af miklum
áhuga. Það kom á daginn að hann
hafði áhuga á því sama fyrir hönd
STEFS. Þá mundi ég eftir glæsihýsi
að Laufásvegi 40 sem hafði verið til
sölu í rúmt ár og þótti dýrt enda vand-
að.
Innan mánaðar höfðu STEF og
FÍH keypt húsið. Þar unnum við Sig-
urður saman í tuttugu ár upp á dag.
Varð það mér og mínum félögum mik-
il gæfa.
Á morgnanna voru óformlegir
fundir haldnir í eldhúsi STEFS þar
sem farið var með dægur- og gam-
anmál enda Sigurður með afbrigðum
gamansamur þegar sá gállinn var á
honum.
Ef hann grunaði að ég stæði
frammi fyrir vandamáli átti hann til
að hringja utan vinnutíma með lausn
ef á þyrfti að halda. Það var ekki í
hans anda að hafa á hraðbergi skyndi-
lausnir. Allt var hugsað í þaula.
Í viðameiri samningum tók hann
þátt og hafði þann hátt á á fyrstu
fundum að segja fátt en hlusta því
betur, enda hafði hann einatt lausn-
arorð sem bundu enda á deilurnar.
Sigurður átti hugmyndina að stofn-
un Sambands flytjenda og hljóm-
plötuframleiðenda samdi lög þess og
stjórnaði stofnfundi sem haldinn var
Sigurður Reynir
Pétursson