Morgunblaðið - 14.10.2007, Blaðsíða 6

6 SUNNUDAGUR 14. OKTÓBER 2007 MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Ég var óviti á árum hinnar fyrri heimsstyrjaldar. En
mér er samt í minni, að fólk var með óhug að ræða
slitróttar fréttir, sem bárust utan úr heimi menning-
arinnar, um mikla illsku og manndráp þar.
Fallbyssur höfðingjanna suður í stóru löndunum,
þaðan sem strandmennirnir voru, sem stundum festu
skip sín á Meðallandsfjörum, drógu ekki hingað norð-
ur.
En verri voru þær í heimi ímyndunaraflsins en
annað illþýði, sem sögur fóru af.
Og sterka fólkið á bænum og í sveitinni gat víst
ekkert gert til þess að láta þær hætta að drepa.
Almúginn í hámenningarlöndum álfunnar gat það
ekki heldur. Og reyndi ekkert í þá veru.
Öflug samtök verkamanna í öllum stríðslöndum
höfðu vakið vonir um, að með þeim væri komið til
sögunnar afl, sem gæti komið í veg fyrir stórvelda-
styrjaldir.
Þær vonir brugðust.
„Öreigar allra landa, sameinist!“ var tímabært og
magnað heróp, þrungið af sigurvissu.
En öreigarnir sameinuðust aldrei. „Þjáðir menn í
þúsund löndum“ fóru með vopnum hverir gegn öðr-
um sem áður. Ekkert var breytt nema það, að vopnin
voru orðin djöfullegri en nokkra stríðsmenn fyrri tíða
gat órað fyrir.
Og stórmenni menningarlífsins, maklega dáðir
hugsuðir og afreksmenn andans, hvað gerðu þeir?
Hvað reyndu þeir? Hvað gátu þeir?
Stefan Zweig (Veröld sem var, bls. 209 o.áfr.)
minnir eftirminnilega á þátt rithöfunda og mennta-
manna í stríðsæsingum og vígamóði, þegar styrjöldin
hófst.
Því má bæta við, að einhverjir frægir guðfræð-
ingar voru þar í flokki.
Hvar var það vit, sem var svo óblekkt, hvar var sá
vilji, sem var nógu sterkur til þess að taka stýrið af
þeim blekkta trölldómi, sem hér réði ferðinni?
Um hitt þarf ekki að spyrja, að það krafðist mikils
hugvits, það byggðist á stórkostlegri einbeitni og af-
rekum í vísindum að koma manndrápstækninni á það
hástig, sem náðist þegar á síðustu öld.
Þær gáfur voru reiðubúnar til þjónustu, það mann-
vit á hæsta stigi var og er fúslega látið í té til vígbún-
aðar og morðtóla.
Hvað stýrir því?
Raunsær vilji eða blekktur?
Kristin kirkja hefur sannarlega líka verið á vett-
vangi og hafði lengi sterka aðstöðu til áhrifa.
Aldrei gat hún verið í vafa um þá köllun sína að
sætta og friða menn og þjóðir, sefa hatur, stöðva
styrjaldir. Allur ófalsaður vitnisburður hennar miðar
að því.
En hvað gat hún, þegar verst var í efni?
Hún megnaði ekki heldur að sameina sitt lið og
krafta yfir landamæri stríðandi ríkja, gat ekki haml-
að gegn hatursáróðri og stríðsæsingum, þar sem leik-
ið var ótæpilega á strengi þjóðerniskennda og föð-
urlandsástar og ótta við vonda óvini.
Hitasótt vígamóðsins er smitandi og ekkert bólu-
efni til við henni, hvorki í fórum kirkjunnar né hjá
öðrum.
Kirkjan hefur frá upphafi átt við þann heim að etja,
sem vill láta blekkjast.
Og iðulega blekktist hún af blekktum heimi og þá
leiddi blindur blindan.
Sá heiði himinn, sem kirkjan sér og bendir á, varð
aldrei laus við ský og skugga, sem komu frá henni
sjálfri.
En blinda er það samt eða annað verra að vilja
aldrei sjá til sólar úr því að hún getur hulist skýjum á
stundum.
Mahatma Gandhi vakti verðskuldaða athygli með
vopnlausri baráttu sinni fyrir lausn Indlands undan
yfirráðum Breta.
Sú styrjaldaraðferð hans bar tilætlaðan árangur.
Af því að þar var herstjórn og stríðsmönnum að
mæta, sem skirrðust við því að skjóta af fallstykkj-
um, dengja sprengjum eða eiturgasi yfir vopnlausan
múg, sem sat hljóður fyrir þeim á vegum úti með
hendur í skauti.
En fyllsta efamál er það, að dáðustu „hugsjóna-
menn“ aldarinnar, methafarnir í kaldrifjuðum mann-
drápum, hefðu hikað við að senda eldspúandi skrið-
dreka yfir slíka einfeldninga eða hæfilegan skammt
af eiturgasi.
Reyndar er það ekkert efamál í ljósi staðreynda,
sem blasa við í slóð þeirra.
Sigurbjörn Einarsson
Hvað viltu, veröld? (15)
Eftir Silju Björk Huldudóttur
silja@mbl.is
Það er vægt til orða tekið aðsegja að ég sé slæmur.Þetta er kvöl og pína. Égverð að taka sterk verkja-
lyf ef ég ætla að halda mér gang-
andi,“ segir Björn Grétar Sigurðs-
son sem beðið hefur eftir
liðskiptaaðgerð á vinstra hné sl. rúm
þrjú ár.
Fyrir fjórum árum varð Björn
fyrir því óláni að slíta liðþófa í
vinstra hné með þeim afleiðingum að
hann þarf nú að fara í umfangsmikla
aðgerð. Sú aðgerð felur í sér að saga
þarf fótlegginn í sundur fyrir ofan
og neðan hnjáliðinn og koma stál-
teini fyrir í beininu áður en hægt
verður að koma fyrir gervilið. „Þetta
er allt ónýtt, þannig að þetta verður
svaðaleg aðgerð. Mér er tjáð að það
séu 50% líkur á að ég nái bata. Það
getur líka farið svo ef líkaminn hafn-
ar þessari aðgerð að ég verði löpp-
inni styttri fyrir ofan hné,“ segir
Björn.
Nuddast bein í bein
Að sögn Björns eru um í þrjú ár
síðan læknirinn hans fór að ræða
það að hann þyrfti á ofangreindri að-
gerð að halda. Segist hann í millitíð-
inni hafa farið í nokkrar smáaðgerð-
ir, eins og hann orðar það. „Fyrir
tæpu ári voru teknir allir liðþófar til
að redda málum fram að þeirri
stundu þegar ég færi í liðskiptaað-
gerðina, því það var vitað að það yrði
einhver bið eftir stóru aðgerðinni.
Síðan hef ég bara beðið. Þá var mér
sagt að brjóskið væri búið í liðnum,
þannig að þetta bara nuddast bein í
bein. Og það er sárt,“ segir Björn og
tekur fram að hann treysti sér ekki
til að labba tvö hundruð metra vegna
verkja. Segist hann taka sterk
verkjalyf til þess að þrauka.
„Ég tek annars vegar tramól sem
virkar á svipaðan hátt og morfín og
hins vegar somadril sem er ópíum-
skylt lyf, sem eru að eyðileggja í mér
magann,“ segir Björn og bendir á að
lyfin geti skert athygli og dregið úr
aksturshæfni.
Nota ætti 66 milljarða tekju-
afganginn til að stytta biðlista
Aðspurður hvort hann viti hvenær
von sé til þess að hann komist í að-
gerð svarar Björn: „Stundum er mér
sagt að það hljóti alveg að fara koma
að þessu,“ og bendir á að í vor sem
leið hafi staðið til að hann færi en svo
hafi því verið frestað fram á haustið.
„Og núna nýverið frétti ég frá lækn-
inum mínum að það væri kannski að
fara sjást í hornið á blaðinu mínu,“
segir Björn og tekur fram að hann
sé orðinn langþreyttur á biðinni.
„Það er skelfilegt að þurfa að bíða
svona lengi. Ég veit að ég er ekki sá
eini. Það er fullt af fólki sem bíður.
Ég verð að viðurkenna að ég er
hættur að hafa trú á kerfinu. Ég er
bæði bitur út í kerfið, sár og vonlítill.
Það verður hátíð þegar að aðgerð-
inni kemur,“ segir Björn, en bætir
jafnharðan við að hann sé orðinn
vonlítill um að nokkurn tímann komi
að aðgerðinni. „Ég sá um daginn að
fjármálaráðherra var að boða 66
milljarða króna tekjuafgang ríkis-
sjóðs á þessu ári. Mér finnst að það
mætti nýta þetta fjármagn til að
stytta biðlistana.“
Spurður hvaða áhrif þessi veikindi
og bið eftir aðgerð hafi haft á líf hans
svarar Björn einfaldlega: „Þetta hef-
ur lagt líf mitt í rúst. Ég hef ekki
getað aflað mér eða fjölskyldu minni
tekna,“ segir Björn, sem vann, áður
en hann lenti í slysinu, fyrir sér sem
flutningabílstjóri og rútubílstjóri.
„Ég hef lítið sem ekkert getað starf-
að. Starfsgetan er engin,“ segir
Björn og tekur fram að hann vonist
til þess að geta farið aftur út á vinnu-
markað að endurhæfingu lokinni eft-
ir aðgerð, en Björn er rétt um fimm-
tugt. „Hins vegar er ljóst að eftir
aðgerð bíður mín margra mánaða
endurhæfing því ég þarf að læra að
beita fætinum upp á nýtt eftir að-
gerð. Ég þarf að læra að ganga upp
á nýtt,“ segir Björn að lokum.
ÞORVALDUR Ingvarsson, bækl-
unarlæknir og framkvæmdastjóri
lækninga á Fjórðungssjúkrahúsinu
á Akureyri (FSA), fagnar því ef auk-
in samvinna sjúkrastofnana í land-
inu getur leitt til þess að unnið verði
á biðlistum vegna liðskiptaaðgerða.
„Það er illt að vita til þess að fólk
bíði eftir aðgerðum ef það er ein-
hvers staðar svigrúm innan heil-
brigðiskerfisins til að leysa vanda-
málið. Hér á FSA gerum við 140-160
liðskiptaaðgerðir á ári en við höfum
nýverið sent heilbrigðisráðherra er-
indi þess efnis að við gætum fjölgað
þessum aðgerðum um 30 á þessu ári
gegn því að fá jaðarkostnað aðgerð-
anna greiddan,“ segir Þorvaldur.
Tekur hann fram að nú standi yfir
viðræður við ráðuneytið og segir
hann niðurstöðu þeirra vonandi að
vænta fyrir lok þessa mánaðar.
Þörf fyrir 750 aðgerðir á ári
Spurður hvað felist í jaðarkostn-
aði segir Þorvaldur að fasti kostn-
aðurinn, þ.e. kostnaður vegna
starfsfólks og húsnæðis, haldist
óbreyttur, hins vegar þurfi spítalinn
að fá efniskostnaðinn vegna aðgerð-
anna greiddan, eigi spítalinn að geta
fjölgað aðgerðum. Bendir hann á að
samkvæmt hinni svonefndri DRG-
greiningu kosti ein liðskiptaaðgerð
um eina milljón króna, þar af sé efn-
iskostnaður vegna sjálfs liðsins í
kringum 500 þús-
und kr. „Við
sjáum fram á að
geta gert fleiri
aðgerðir, en höf-
um ekki pen-
ingana til þess.“
Að sögn Þor-
valdar hefur bið-
listinn eftir lið-
skiptaaðgerðum
aldrei verið
lengri á FSA en nú um stundir, en
alls bíða 130 manns eftir aðgerð.
Segir hann ástandið í biðlistamálum
nú líkjast því sem var fyrir um fimm
árum, en þá gerði heilbrigðisráðu-
neytið átak í því að vinna á biðlist-
um. Segir hann það átak hafa skilað
því að biðtíminn varð viðunandi, þ.e.
þrír til fimm mánuðir. Ástandið hafi
hins vegar farið hríðversnandi aftur
á sl. tveimur árum og biðlistar
lengst fram úr hófi.
Þorvaldur skrifaði doktorsverk-
efni um slitgigt árið 2000 og greindi
þá þörfina fyrir gerviliðaaðgerðir
næstu 30 árin. „Í ljós kom að þörfin
er um 750 aðgerðir á ári og fjölgar
um fjóra til fimm einstaklinga á ári
vegna öldrunar,“ segir Þorvaldur og
bendir á að þessar upplýsingar eigi
því ekki að koma stjórnvöldum á
óvart. Bendir hann á að í dag séu
hérlendis gerðar í kringum 650 lið-
skiptaaðgerðir.
„Ég er hættur að hafa trú á kerfinu“
Björn Grétar Sigurðsson
er einn þeirra fjölmörgu
sem bíða eftir að komast í
liðskiptaaðgerð. Hann
segir skelfilegt að bíða
mánuðum og jafnvel
árum saman og þurfa á
meðan að ganga fyrir
sterkum verkjalyfjum.
Morgunblaðið/Frikki
Vonlítill „Ég er bæði bitur út í kerfið, sár og vonlítill,“ segir Björn Grétar
Sigurðsson sem beðið hefur eftir liðskiptaaðgerð sl. þrjú ár. Björn segir
lækni sinn hafa tjáð sér að bráðum fari að sjást í hornið á umsókninni hans.
Getum gert fleiri aðgerðir
en höfum ekki peningana
Þorvaldur
Ingvarsson
„ÞAÐ er engin spurning að Banda-
ríkin eru að upplifa martröð sem
enginn endir virðist vera á,“ segir
Ricardo Sanchez, fyrrverandi yfir-
maður bandaríska heraflans í Írak.
Hann segist ekki telja að fjölgun í
bandaríska heraflanum í Írak í vor
muni skipta máli þegar til lengri
tíma er litið, sigur verði ekki unninn,
hið mesta sem megi vænta sé að
halda í horfinu.
Sanchez, sem settist í helgan stein
í fyrra, fór hörðum orðum um póli-
tíska leiðtoga Bandaríkjanna í gær,
sagði þá vanhæfa, að þeir hefðu kom-
ið Bandaríkjaher út í fen sem engin
leið virtist út úr. Þá ýjaði hann að því
að þeir hefðu verið kærðir fyrir van-
rækslu, hefðu þeir verið í hernum.
Sanchez tók við sem yfirmaður
heraflans í Írak í júní 2003 og sinnti
starfinu í um ár en þá átti afdrifarík
þróun sér stað, sem segja má að hafi
um síðir vakið menn til vitundar um
þann vanda sem við blasti. Abu
Ghraib-hneykslið kom upp á þessu
ári og allt fór í bál og brand í borg-
inni Fallujah og víðar í apríl 2004.
Sanchez segir hins vegar að þegar
hann tók við starfinu í júní 2003 hafi
honum strax orðið ljóst að sitthvað
bjátaði á. Sagði hann að vanmat og
vanræksla bandarískra ráðamanna
eftir fall Saddam Husseins Íraksfor-
seta hefði stuðlað að þeirri ógnaröld
sem nú ríkir í Írak. Talsmaður Hvíta
hússins sagði um ummæli Sanchez
að staðan í Írak væri erfið en unnið
að því að bæta hana.
Sanchez var yfirmaður í Írak þeg-
ar Abu Ghraib-hneykslið kom upp en
hann var þó ekki látinn sæta neinni
ábyrgð á málinu, að öðru leyti en því
að hann var ekki hækkaður í tign.
Ráðamenn sekir
um vanrækslu
AP
Ósáttur Ricardo Sanchez var yfirmaður bandaríska heraflans í Írak.