Morgunblaðið - 14.10.2007, Blaðsíða 22

22 SUNNUDAGUR 14. OKTÓBER 2007 MORGUNBLAÐIÐ
Út í loftið
H
örmungar í þriðja
heiminum hafa verið
ofarlega á baugi þeg-
ar rætt er um afleið-
ingar loftslagsbreyt-
inga. Þróunarríkin eru
þó ekki þau einu sem
munu finna fyrir hlýnun loftslagsins
– hér á Íslandi má búast við því að
fólk verði áþreifanlega vart við
hækkandi hitastig.
Halldór Björnsson nefnir hörfun
hafíss fyrst þegar hann er spurður á
hvaða hátt. „Þegar hafísinn hörfar
upp Grænlandssundið mun það
hafa áhrif á okkar svæði, sér-
staklega á hitastig að vetri til. Það er
óumdeilt samband milli hafíss fyrir
norðan landið og vetrar- og vorhita,
einfaldlega vegna þess að vindurinn
blæs yfir hafísinn og er því kaldari
þegar hann kemur til landsins en ef
hann hefði bara blásið yfir opið haf.
Eftir því sem hafísinn fer lengra í
burtu minnka þessi áhrif.“
Þetta mun því leiða til hlýnunar
loftslags umfram það sem rekja má
til aukinna gróðurhúsaáhrifa. Hins
vegar hafa spár hvað þetta varðar
ekki staðist fyllilega hingað til. „Öll
líkön hafa gert ráð fyrir að haf-
ísþekjan myndi minnka hægt og ró-
lega en í rauninni er hún að hörfa
miklu hraðar en menn höfðu spáð.“
Þetta gildir líka um jökla landsins því
greinileg merki eru um að þeir séu
að hopa, mismikið þó.
„Svo verður líklega róleg upphitun
á landinu,“ heldur Halldór áfram og
útskýrir að loftslag hafi farið hlýn-
andi og kólnandi á víxl frá þar síð-
ustu aldamótum. Til dæmis hafi ver-
ið hlýindaskeið milli 1920 og 1940
en eftir það hafi kólnað á ný. Upp úr
1980 fór aftur að hlýna, töluvert
seinna en annars staðar í heim-
inum, og náði hitinn hér á landi ekki
fyrri hæðum fyrr en um 2003. „Síð-
ustu ár hefur svo verið þó nokkur
upphitun, meiri en meðaltalið í heim-
inum segir til um, en hugsanlega er
það vegna þess að loftslag byrjaði
seinna að hitna hér en annars stað-
ar.“
Hærri iðgjöld tryggingafélaga?
Menn hafa bent á að auknar líkur
á aftakaveðrum gætu verið áhyggju-
efni fyrir Íslendinga en Halldór dreg-
ur heldur úr þeim áhyggjum. „Við er-
um vön djöfulgangi í veðri og
aukning á aftakaveðri hér myndi
sennilega birtast í aukningu á vetr-
arlægðum. Hér á landi eru nátt-
úrulegar sveiflur í veðurfari – milli
ára og áratuga – það miklar að jafn-
vel þótt aftakaveður verði eitthvað
tíðari er ekkert víst að við tökum eftir
því, alla vega ekki til að byrja með.
En vissulega gæti slík þróun leitt til
hærri tjónagreiðslna tryggingafélaga
sem væntanlega myndi leiða til
hærri iðgjalda að lokum.“
Ætla má að hlýnun loftslags
myndi leiða til breytinga á fánu og
flóru landsins. Þóra Ellen Þórhalls-
dóttir grasafræðingur telur sig þegar
sjá breytingar á gróðurfari á Íslandi
vegna hlýindanna. „Rannsóknir á
Skeiðarársandi hafa sýnt gífurlegar
breytingar á síðustu 30 árum,“
sagði hún í samtali við Morg-
unblaðið í desember síðastliðnum.
„Þar er mjög ör framvinda í gangi og
töluvert birki komið á miðjan sand-
inn. Ég sé sjálf miklar breytingar í
Þjórsárverum, þar sem ég hef sam-
anburð frá 1981. Þar er landið
reyndar ekki lengur notað sem af-
réttur austan að, þannig að fé hefur
fækkað, en breytingarnar eru meiri
en svo að þær verði eingöngu raktar
til þess.“
Sýrustig hafsins þegar
farið að raskast
Stóru áhyggjurnar hérlendis snúa
hins vegar að hafinu, sem hefur ver-
ið lífæð okkar Íslendinga um langa
hríð. Svörtustu spár hafa þannig var-
að við því að loftslagsbreytingarnar
gætu haft áhrif á Golfstrauminn með
þeim afleiðingum að hafið og lofts-
lagið kólnuðu verulega. Í kvikmynd Al
Gores, An Inconvenient Truth, er
jafnvel rætt um ísöld en Halldór talar
frekar um möguleika á hafístímabili í
því sambandi. Hann undirstrikar þó
að líkurnar á slíku fari minnkandi
með betri spálíkönum. Nafni hans
Þorgeirsson hjá skrifstofu loftslags-
samnings Sameinuðu þjóðanna tek-
ur undir þetta. „Í nýjustu skýrslu
IPCC sem kom út á þessu ári er talið
fremur ólíklegt að það verði það sem
er kallað meiriháttar röskun á Golf-
straumnum. Það er þó ekki þar með
sagt að straumakerfin verði alger-
lega óbreytt. Það geta orðið breyt-
ingar á aðstæðum í hafinu umhverf-
is Ísland þótt þær séu ekki
meiriháttar röskun á straumakerf-
inu. Ég er ekki að segja að hlutirnir
verði óbreyttir en það eru ekki ísald-
arspár í kortunum.“
Hins vegar er þegar farið að verða
vart breytinga á sýrustigi hafsins
sem að sögn Jóns Ólafssonar haf-
efnafræðings eru beinar afleiðingar
aukins magns koltvíoxíðs í andrúms-
loftinu. „Að baki liggur einfalt efna-
fræðilegt lögmál sem gengur út á að
sýrustig vatnsins breytist þegar kolt-
víoxíð leysist upp í því – rétt eins og
sýrustig á gosi breytist við að fá í sig
koltvíoxíðgas. Í gegn um tíðina hefur
hafið verið mjög stöðugt efnafræði-
lega og t.a.m. er seltan í því mjög
stöðug. Lífríkið hefur þróast og að-
lagast í því umhverfi og þannig hefur
það verið í um 600 milljónir ára.
Með því að skoða tímabilið frá upp-
hafi iðnvæðingar fyrir 200 árum og
til vorra daga sést að sýrustigið hef-
ur breyst og mælingaröð sem við
höfum gert í hafinu umhverfis Ísland
síðastliðin 20 ár sýnir það beinlínis.
Raunar sveiflast sýrustigið líka ár-
lega af náttúrulegum orsökum en við
sjáum breytingar þar fyrir utan.“
Erfitt er að meta hugsanleg áhrif
af þessu. „Fyrir u.þ.b. 10-15 árum
áttuðu menn sig á því með tilraunum
að sumar lífverur, s.s. kalkþörungar
og svifdýr sem mynda kalkskeljar
sem og kórallar, muni ekki mynda
eðlilegar kalkskeljar eða þrífast við
aðstæður sem menn spá að verði
seint á þessari öld.“ Jón segir menn
Ekkert land er eyja
Morgunblaðið/ÞÖK
Náttúrufegurð Hlýnun loftslags myndi leiða til breytinga á fánu og flóru Íslands og raunar telja sumir að þess sé þegar farið að gæta. Eins og víða á Íslandi
er náttúrufegurðin einstök við Fossá í Hvalfirði, þar sem villtur gróðurinn dafnar.
Matreiðslunámskeið
NLFR
Skráning á skrifstofu NLFR kl. 10-12, sími 552 8191
eða netfang nlfi@nlfi.is
Grænt og gómsætt, hollustan í fyrirrúmi
Námskeið verður haldið í Hússtjórnarskólanum
Sólvallagötu 12, 107 Reykjavík
Laugardaginn 27. október frá kl. 11-18.
Sunnudaginn 28. október frá kl. 11-18.
Matreiddir verða gómsætir grænmetisréttir með
fjölbreytileikann í fyrirrúmi. Kenndar verða grunnaðferðir
við meðferð á grænmeti og baunum.
Nemendur fá veglega uppskriftamöppu.
Kennari: Dóra Svavarsdóttir,
matreiðslumeistari Á Næstu Grösum.
Takmarkaður fjöldi.
Verð kr. 8.500.
Félagsmenn NLFR kr. 6.000.mb
l 9
21
74
0