Morgunblaðið - 14.10.2007, Qupperneq 16

neitt, jöklar bráðna og heilu löndin
fara undir vatn. Svo verður geð-
veikt heitt.“
Er ekki ágætt að það hlýni?
„Er ekki bara ágætt að það hlýni
aðeins, það er ekki eins og hitinn sé
að drepa okkur hérna uppi á Ís-
landi. Alltaf sama rokið og rign-
ingin. Það er engin tilviljun að aðal-
veðurfræðingurinn er kallaður
Siggi stormur,“ segir mamma.
Svaka klár.
„Þetta er alveg dæmigert fyrir
fólk sem veit ekkert um málið,
mamma. Við getum ekki bara hugs-
að um okkur sjálf, við verðum að
hugsa hnattrænt. Ef loftslag heldur
áfram að hlýna hefur það skelfileg-
ar afleiðingar fyrir heiminn,“ segir
Hreinn, kominn í rappstellingar.
„Hugsa hnattrænt?“ spyr pabbi
sposkur á svip. „Ég vissi ekki einu
sinni að þú kynnir svona orð.“
„Lærði það í dag,“ segir Hreinn
hróðugur.
„Við skulum velta þessu fyrir
okkur, Hreinn minn. Það er gaman
að heyra hvað þú sýnir þessu mik-
inn áhuga. Kannski við ættum að
gera það líka. Ég held meira að
segja að ég eigi afmæli á Degi óson-
lagsins. Þannig að þetta stendur
mér nærri,“ segir mamma hug-
hreystandi.
„Oj, mér þykir lax vondur,“ segir
Snæfríður Sól, sjö ára, sem blandað
hefur sér í umræðurnar í eldhúsinu.
„Hvers vegna segir þú það, ástin
mín? Það er ekki lax í matinn, held-
ur kjúklingur,“ spyr mamma undr-
andi.
„Þú varst að tala um Dag óson-
laxins.“
Dátt er hlegið að þessum mis-
skilningi.
„Ein klikkuð,“ segir Hreinn og
stuggar við systur sinni.
„Jæja, við skulum borða,“ segir
mamma.
Lítið fylgst með umræðunni
Eftir kvöldmatinn gerir fjöl-
skyldan hlé á þessum hátimbruðu
umræðum en Hreinn bendir annað
veifið ásökunarfingri á foreldra sína
yfir sjónvarpinu, rétt til að minna
þau á alvöru málsins.
„Hvað eruð þið að hugsa?“ má
lesa af vörum hans. Þau brosa á víxl
og lofa að velta þessu betur fyrir
sér.
Þegar foreldrarnir eru háttaðir
upp í rúm taka þeir upp þráðinn.
„Það er svo sem alveg rétt hjá
Hreini, við erum ekkert að velta
þessu fyrir okkur,“ segir Ísafold, 37
ára hjúkrunarfræðingur á Landspít-
ala – Háskólasjúkrahúsi. „Maður er
svo upptekinn af sér og sínum að
maður horfir kannski ekki nægilega
mikið í kringum sig. Ég verð að við-
urkenna að ég hef sama og ekkert
fylgst með umræðunni um þessi
gróðurhúsaáhrif og hlýnun jarðar.
Ert þú eitthvað inni í þessu, elsk-
an?“
„Nei, ekki get ég sagt það,“ segir
Loftur, 38 ára tölvunarfræðingur.
„Þetta er ekki mikið rætt í mínum
kreðsum. Ég held samt að þetta sé
bara einhver áróður hjá Gore. Hann
er eitthvað frústreraður, karlang-
inn. Er ekki gatið á ósonlaginu að
minnka?“
„Jú, það skilst manni. En er það
ekki annað mál?“
„Nei, er það? Er þetta ekki allt
sama tóbakið?“
„Ég veit það ekki. Við ættum
kannski að kynna okkur þetta bet-
ur? Ég get svosem alveg skilið
Hrein. Krakkar eru svo hrifnæmir
á þessum aldri. Ég man þegar ég sá
The Day After. Manstu ekki eftir
henni? Myndinni um kjarn-
orkuvána. Ég var dauðhrædd við
kjarnorkuslys lengi á eftir. Gat ekki
hugsað mér skelfilegri dauðdaga.
Getum við ekki leigt þessa mynd
hans Gores?“
„Æi, ég veit það ekki. Þá yrðum
við alla vega að leigja hina myndina
líka.“
„Hvaða mynd er það?“
„Man ekki hvað hún heitir. Svindl
eitthvað. Þar koma mótrökin fram,
skilst mér.“
„En eru ekki vísindamenn sam-
mála um þessar loftslagsbreytingar
af mannavöldum?“
„Það held ég ekki. Eru þeir nokk-
urn tíma sammála? Sennilega þurf-
um við ekki að hafa miklar áhyggj-
ur af þessu. Jæja, förum nú að sofa.
Hreinn verður búinn að gleyma
þessu í fyrramálið.“
Kannski verður það
of seint á morgun?
Öðru nær. Hreini svellur enn
móður um morguninn.
„Jæja, mamma og pabbi, ég geri
ráð fyrir að þið farið á einum bíl í
vinnuna í dag. Ykkur langar að
verða gömul, er það ekki?“ spyr
hann spekingslega við morgunverð-
arborðið.
„Svona nú,“ segir pabbi.
„Við skulum kynna okkur málið
betur, Hreinn minn. Far þú nú að
drífa þig í skólann,“ segir mamma.
„Byrjið núna! If you snooze, you
lose,“ segir Hreinn, sækir fartölvu
föður síns og skellir henni á borðið
fyrir framan hann.
„Gúglaðu orðið loftslagsbreyt-
ingar, pabbi. Kannski verður það of
seint í kvöld.“
„Hvurslags eiginlega er þetta,
drengur. Þú ert að verða eins og
Stóri bróðir!“
„Ha, hvaða stóri bróðir?“ spyr
Hreinn undrandi.
„Ég segi bara svona,“ segir pabbi.
„Svaraðu drengnum, Loftur, hef-
urðu haldið einhverju leyndu fyrir
okkur?“ segir mamma stríðnislega.
„Látt’ ekki svona, kona,“ segir
pabbi önugur. „Jæja, gúglum þetta
þá. Loftslagsbreytingar, segirðu.“
Fartölvan lætur ekki segja sér
það tvisvar. Ríflega áttatíu þúsund
niðurstöður koma fram.
„Hvur djöfullinn,“ segir pabbi og
rekur upp stór augu.
„Uss, pabbi. Það er ljótt að
blóta,“ segir Snæfríður Sól – sjálf-
skipuð samviska fjölskyldunnar.
„Hlýnun loftslags jarðar,“ les
pabbi. „Þetta er af vef Umhverf-
isstofnunar.“
Mamma er að skola diska í vask-
inum og skyndilega hefur Snæfríður
Sól misst áhuga á umræðunum. Það
dugar ekki.
„Hei, mamma. Ertu að hlusta?“
gellur í Hreini. „Þú líka, Snæfríður
Sól. Það er aldrei of snemmt að
byrja að hugsa um þetta.“
Slæmar afleiðingar
fyrir mannkyn
„Aukin gróðurhúsaáhrif, m.a.
vegna aukinnar losunar gróðurhúsa-
lofttegunda af mannavöldum, kunna
að valda loftslagsbreytingum,“ les
pabbi. „Líklegar afleiðingar lofts-
lagsbreytinga á jörðinni yrðu meðal
annars þær að gróðurbelti færðust
til, yfirborð sjávar myndi hækka
16 SUNNUDAGUR 14. OKTÓBER 2007 MORGUNBLAÐIÐ
Út í loftið
G
róðurhúsaáhrif og loftslagsbreytingar
eru eitt en eyðing ósonlagsins annað.
Fyrir þá sem kættust yfir fréttum af því
á dögunum að ósonlagið væri að jafna
sig gæti þetta virkað svolítið ruglingslegt enda
í báðum tilfellum um að ræða breytingar í loft-
hjúpi jarðar sem valdið geta usla meðal mann-
fólksins.
Ósonlagið sem er úr samnefndri lofttegund
er í neðri hluta lofthjúpsins. Það gleypir út-
fjólubláa geisla frá sólinni og hindrar að þeir
nái niður til jarðarinnar þar sem þeir geta m.a.
orsakað húðkrabbamein hjá óvarðri mann-
skepnunni. Sú hefur líka verið raunin því eftir
að gat uppgötvaðist á ósonlaginu yfir suð-
urhveli jarðar jukust tilfelli húðkrabbameins til
muna syðst á hnettinum. Gatið var til komið
vegna ónáttúrulegra lofttegunda sem hafa eyð-
andi áhrif á ósonlagið en voru notaðar m.a. í
kæliskápa, úðabrúsa, loftkælingar, slökkvi-
tæki, snyrtivörur, gólfteppi og húsgögn svo eitt-
hvað sé nefnt.
Með Montréal-bókuninni frá árinu 1987 tóku
þjóðir heims sig saman um að takmarka notk-
un og losun þessara lofttegunda í þeim tilgangi
að hindra eyðingu ósonlagsins og hefur árang-
urinn ekki látið á sér standa. Dregið hefur veru-
lega úr notkun efnanna og hér á Íslandi um heil
99% ef marka má grein sem Þórunn Svein-
bjarnardóttir umhverfisráðherra skrifaði nýlega
í Morgunblaðið. Og það sem mest er um vert:
Ósonlagið er að jafna sig. Það mun þó taka
sinn tíma og er nú gert ráð fyrir því að ósonlag-
ið geti náð sama þéttleika og það hafði árið
1980 eftir 65-70 ár. Á meðan er vissara að
hafa sólarvarnarbrúsana við höndina þá daga
sem sú gula tekur upp á því að kíkja ofan úr
skýjunum. 
Ósonlagið að jafna sig
Morgunblaðið/Þorkell
Skaðlegir geislar Þar sem ósónlagið verndar gegn útfjólubláum
geislum sólarinnar jókst tíðni húðkrabbameins til muna syðst á
hnettinum um leið og gat kom á það á suðurhveli jarðar.
» Loftslagssamningur Sameinuðu þjóðanna var sam-þykktur í Ríó árið 1992. Með honum skuldbundu aðild-
arríki sig til að grípa til aðgerða til að draga úr losun gróð-
urhúsalofttegunda, auk almennrar skuldbindingar um að
heildarlosun iðnríkjanna yrði ekki meiri árið 2000 en hún var
árið 1990. Það takmark náðist ekki.
» Svokölluð Kyoto-bókun var samþykkt í Kyoto árið 1997og er hún viðauki við loftslagssamninginn. Samkvæmt
henni skuldbinda iðnríkin sig til að halda útstreymi sex gróð-
urhúsalofttegunda á árunum 2008–2012 innan útstreymis-
heimilda sem eru 5,2% lægri en útstreymi þeirra var á árinu
1990.
» Ástralía, Bandaríkin og Kína eru meðal þeirra þjóðasem ekki hafa undirritað Kyoto-bókunina.
» Kyoto-bókunin inniheldur íslenska ákvæðið svokallaðasem veitir ríkjum, sem losuðu minna en 0,05% af heild-
arkoltvísýringslosun iðnríkjanna árið 1990, heimild til að
halda losun frá nýrri stóriðju, sem hefur starfsemi eftir
1990, utan við losunarskuldbindingar bókunarinnar.
» Í stefnumörkun íslensku ríkisstjórnarinnar sem kynntvar í febrúar á þessu ári er sett fram það markmið að
minnka nettólosun gróðurhúsalofttegunda um 50-75% fram
til 2050, miðað við árið 1990.
» Reykjavíkurborg setti fram áætlun um tíu græn skref íapríl sl. M.a. fá námsmenn ókeypis í strætó, ökumenn á
visthæfum bílum fá ókeypis bílastæði, boðið er upp á bláar
tunnur fyrir pappír og dagblöð, aðalskipulag borgarinnar
verður endurskoðað með sjálfbæra þróun að leiðarljósi og
vistvæn innkaup verða meginregla hjá borginni svo eitthvað
sé nefnt.
Úr brunni Heimsálfsins