Morgunblaðið - 14.10.2007, Blaðsíða 18

18 SUNNUDAGUR 14. OKTÓBER 2007 MORGUNBLAÐIÐ
og flóðahætta aukast á ýmsum frjó-
sömum og þéttbýlum svæðum. Auk
þess kynnu að verða breytingar á
lífsskilyrðum í sjó vegna breytinga á
straumum og seltu. Óvíst er hvaða
afleiðingar þetta hefði fyrir mann-
kynið, en að líkindum myndu lofts-
lagsbreytingar og afleiðingar þeirra
auka mjög á vandann sem nú þegar
steðjar að mannkyninu vegna mik-
illar fjölgunar jarðarbúa.“
Augu Hreins standa á stilkum.
„Farðu neðar, þarna stendur í
hverju loftslagsbreytingar felast.“
Pabbi les áfram: „Aukinn styrkur
gróðurhúsalofttegunda í andrúms-
lofti er talinn leiða til röskunar á
veðurfari á jörðinni, m.a. hækkunar
á meðalhita. Hve mikil sú hlýnun
verður ræðst af þróun í útstreymi
gróðurhúsalofttegunda en milli-
ríkjanefnd um loftslagsbreytingar
spáir hækkun á hitastigi á bilinu
1,4-5,2°C næstu hundrað árin. Slík
hlýnun á sér ekki hliðstæðu í lofts-
lagssögu jarðar síðasta árþúsundið.
Talið er að hlýnað hafi um 0,6°C síð-
ustu hundrað árin og svo virðist sem
hraði hlýnunarinnar hafi aukist á
síðustu 20 árum.“
„Sko, sagði ég ekki,“ segir Hreinn
sperrtur. „Ég er ekkert að bulla.“
„Það hefur enginn sagt það,
Hreinn minn. En nú verðum við að
drífa okkur svo þið verðið ekki of
sein í skólann,“ segir mamma.
„Ég hjóla,“ svarar Hreinn að
bragði. „En hver er annars þessi
stóri bróðir?“
Dónalegt að benda
Nokkrir dagar líða. Hreinn lætur
ekki deigan síga og Snæfríður Sól
er meira að segja farin að benda á
foreldra sína í tíma og ótíma. „Hvað
ert þú að hugsa?“
Þegar mamma hættir að sjá húm-
orinn í þeim ábendingum lætur hún
Snæfríði Sól vita að það sé dónalegt
að benda á fólk. Sú stutta hættir
samstundis að benda enda annt um
kunnáttu sína í mannasiðum, eins og
svo mörgum sjö ára gömlum börn-
um.
Kvöld eitt vísar Hreinn til heitra
umræðna í skólanum.
„Mamma og pabbi hans Gauja í
bekknum eru á bólakafi í þessu,
flokka ruslið og allt,“ segir hann
hugfanginn.
„Hver nennir því?“ spyr pabbi.
„Þú vilt kannski taka það að þér á
þessu heimili, Hreinn?“
Nú reynir á baráttuþrek drengs-
ins sem hugsar sig stundarkorn um.
„Já, ég er alveg til í það,“ segir
hann svo galvaskur. „En yrði það
ekki vandræðalegt fyrir ykkur ef 13
ára strákur sæi um þetta. Hvað
myndi Stína frænka segja þegar
hún kæmi í heimsókn og sæi mig
sitja og flokka rusl? Er hún ekki
mannafræðingur eða eitthvað og
alltaf að tala um barnaþræla?“
„Mannfræðingur. Hún Stína er
mannfræðingur,“ leiðréttir mamma.
„Voddevör,“ segir Hreinn.
Hvað segir séra Seamus?
„Mér sýnist ekkert benda til þess
að þú ætlir að gefast upp í þessum
efnum,“ segir pabbi. „Ég var aðeins
að ræða þetta við strákana í
fimmtudagsboltanum og þá kom í
ljós að séra Seamus hefur eitthvað
verið að skoða þetta. Ég kannski
ræði þetta betur við hann.“
„Séra Seamus?“ étur Hreinn upp
eftir honum.
„Já, hann er hálfírskur. Séra Sea-
mus O’Houlihan. Hann er að mestu
uppalinn á Íslandi og fór í guðfræði
hér.“
„Er hann þá alvöru prestur?“
spyr Hreinn.
„Já, að sjálfsögðu. Í Árbænum.
Hann er mjög vinsæll.“
„Getur hann eitthvað í fótbolta?“
spyr Hreinn.
„Já, hann er ágætur. Mjög harð-
skeyttur leikmaður. Straujar menn
reglulega.“
Hreini er skemmt.
Pabbi er enn að velta þessum
loftslagsmálum fyrir sér með hálf-
um huga en lætur verða af því að
færa þetta í tal við séra Seamus eft-
ir næsta fótboltatíma.
„Hvað segirðu, séra Seamus,
hvers vegna fórst þú að pæla í þessu
gróðurhúsadóti?“ spyr Loftur.
„Það var eiginleg algjör tilviljun,“
segir séra Seamus. „Ég var úti á
Ítalíu fyrir nokkrum árum og kom í
lítinn bæ sem skilgreinir sig sem
vistvænt samfélag. Þar flokka menn
sorp í gríð og erg og eru mjög með-
vitaðir varðandi samgöngur og ann-
að. Mér fannst þetta áhugavert.
Eitthvað svo óíslenskt.“
„Strákurinn minn sá Al Gore-
myndina í skólanum um daginn og
fór eiginlega á límingunum. Suðar
stanslaust í okkur. Er eitthvað vit í
þessari mynd?“
„Hún er ágæt. Gore er vel upp-
lýstur en hann er kannski svolítill
öfgamaður, setur þetta fram sem
einskonar dómsdagsspá. Kannski
öðrum þræði til að ná athygli fólks.
Á maður ekki alltaf að búa sig undir
það versta. Þetta er dálítið sá boð-
skapur.“
Vísindamenn nokkuð sammála
„Efast ekki margir um að þessi
spá hans sé rétt?“
„Í raun ekki. Efasemdarmenn
verða alltaf til. Er ekki ennþá starf-
ræktur félagsskapur fólks sem trúir
því að jörðin sé flöt? Vísinda-
samfélagið er almennt nokkuð sam-
mála um að loftslagsbreytingar af
mannavöldum sé veruleiki en hitt er
annað mál að menn greinir á um
það hversu miklar afleiðingar þær
hafa í för með sér og hvort við get-
um yfir höfuð gert eitthvað til að
sporna við þessari þróun.“
„En er það ekki þitt hlutverk að
vera á öndverðum meiði við vís-
indin?“
Séra Seamus hlær.
„Ekki endilega,“ segir hann svo.
„Mér er annt um allt líf á jörðinni
og ef það er vá fyrir dyrum lít ég á
það sem mitt hlutverk að bregðast
við.“
„Getum við sem einstaklingar í
raun og veru haft áhrif?“
„Það held ég, já. Ég get auðvitað
ekki verið viss um að það sem ég
legg á mig til að draga úr mengun
Út í loftið
H
ús sem splundrast í aftakaveðrum,
íbúar smáeyja sem vaða vatn upp í
ökkla í eldhúsinu heima hjá sér, upp-
þornuð dýrahræ á sprunginni jörð og
ísbirnir í örvæntingarfullri baráttu við að kom-
ast upp á þunnan ís sem stöðugt lætur und-
an.
Slíkar myndir eru brenndar í huga þeirra
sem hafa séð heimildarmyndir manna á borð
við Al Gore og David Attenborough um afleið-
ingar loftslagsbreytinga á heimsvísu. Hvort
þær draga upp raunsanna mynd af ástandinu
í framtíðinni er ómögulegt að segja því þó að
hlýnun jarðar sé staðreynd eru óvissuþætt-
irnir varðandi afleiðingarnar margir. IPCC dreg-
ur þó upp mynd af líklegum afleiðingum á öld-
inni í öðrum hluta skýrslu sinnar sem birtist í
ár og birtir Veðurstofan útdrátt úr henni á
heimasíðu sinni.
Talið er mjög líklegt að úrkoma aukist víða í
kaldari heimshlutum en minnki á þurrum
svæðum í hlýrri hluta heimsins. Þar mun
þurrkur því aukast sem og vatnsskortur, sem
er ærinn fyrir. Samhliða verður aftakaúrkoma
algengari með tilheyrandi flóðahættu og þess-
ar sviptingar munu aftur hafa neikvæð áhrif á
ræktun og fæðuframleiðslu. Gert er ráð fyrir
að minnkandi vatnsbirgðir í jöklum og snjóa-
lögum muni hafa áhrif á vatnsframboð hjá um
sjötta hluta mannkyns. Sömuleiðis eru taldar
yfir helmingslíkur á neikvæðum afleiðingum
fyrir fæðukeðju hafsins.
Í heildina er því spáð að möguleikar til
fæðuframleiðslu muni aukast ef hlýnun verð-
ur á bilinu 1-3°C, en minnka ef meira hlýnar.
Þetta hafi góð áhrif á svæðum utan hitabeltis
en í hitabeltinu þar sem árstíðabundnir þurrk-
ar verða algengari er gert ráð fyrir minnkandi
uppskeru, jafnvel þótt hlýnunin verði ekki
meiri en 1-2°C. Þetta leiðir aftur til aukinnar
hættu á hungursneyð.
Hundrað milljónir á vergangi
Og svo er það sjávarborðið sem útlit er fyrir
að fari hækkandi. Í skýrslunni er því spáð að í
kringum árið 2080 muni svæði þar sem millj-
ónir manna búa verða fyrir flóðum árlega vegna
hækkunar sjávarborðs. Þetta gerist aðallega í
Afríku og Asíu en einnig er sérstök hætta á
slíku ástandi á ýmsum smáeyjum.
Talað er um að vannæring muni aukast með
þeim sjúkdómum sem henni fylgja auk þess
sem hún hefur neikvæð áhrif á vöxt og þroska
barna. Hitabylgjur, fárviðri, flóð, þurrkar og eld-
ar munu fjölga slysum og dauðsföllum og auka
á sjúkdóma, s.s. niðurgangssóttir. Eins munu
öndunarfærasjúkdómar færast í vöxt.
Fátæk samfélög fara því verst út úr loftslags-
breytingum samkvæmt skýrslu IPCC, en á tempr-
uðum svæðum gætu þær haft jákvæð áhrif. Í
heild er þó líklegt að neikvæð áhrif hlýnunar yf-
irgnæfi þau jákvæðu, einkum í þróunarlöndum.
Breski hagfræðingurinn Sir Nicholas Stern tekur
dýpra í árinni og segir að ef ekkert verði gert sé
hætta á að flóð valdi því að 100 milljónir manna
lendi á vergangi og að bráðnun jökla valdi því að
einn af hverjum sex jarðarbúum lifi við vatns-
skort. Í skýrslu sinni um hagfræðilegar afleið-
ingar loftslagsbreytinga sem hann skilaði bresk-
um stjórnvöldum fyrir réttu ári staðhæfir hann að
verði ekki brugðist við loftslagsbreytingum sé
hætta á að meðalhitastig á jörðinni hækki um
fimm gráður, sem er sambærilegur munur á hit-
anum nú og á síðustu ísöld. „Þetta myndi skapa
aðstæður sem mannkyn hefur aldrei áður þurft
að takast á við,“ segir hann í grein sem hann rit-
aði við sama tækifæri. „Því hærri sem meðalhit-
inn er því meiri er hættan á umhverfisbreytingum
og eyðileggingu sem ekki verður snúið við. Slíkar
breytingar myndu gjörbreyta sjálfri jarðfræði
hnattkúlunnar og um leið öllu lífi okkar hér á jörð
– hvar og hvernig sem við búum.“ 
Gerbreytir öllu lífi á jörðinni
      


  
   



 
 

 
   
    
    

  
 
  

  !" 

 #  

$    
! "#
"
 !
 


 
 # %$$

 #  !
"
&  '! !
%!
 

 
( !! 
#  !
&  '! !
) %!  ! *  "
      
 


 
 !!  +,-,
 
 $   
 !  
 

!    * ! %  
#

#! 
#!!
#  % !
!#! %


#!!(

.. /$0
( (
12 3( 4   5

 

  6,7  )  # 
 
8%#!
!
  
!  

 

9(

  !
!  ! !  # 
 $ :
0$
$
) !$
0!&
#!!
$    
!(  $( (    !%    ! %  ! 
!"
 
 ! !$ ! !.
;$
 

#!!   !!0 %$  ! 
  !!0
!   
#! #!  !

  % 
<  =#$ %  %
 !#
#!!
 #!!  $

!! %!

 
( !.$.  =!
 #!!     !!
  !$ %
   


 
 


 

  
  
   

 
      


Því er spáð að kringum 2080 muni svæði þar sem milljónir manna
búa verða fyrir flóðum árlega vegna hækkunar sjávarborðs.