Morgunblaðið - 14.10.2007, Síða 34

bækur
34 SUNNUDAGUR 14. OKTÓBER 2007 MORGUNBLAÐIÐ
Bagdad 2004 „Ég lagði ekki almennilega í að munda myndavélina í Bag-
dad, að minnsta kosti ekki úti á götu. Niðri í Suður-Írak hafði ég lent í því
að þar sem ég dró upp myndavél hópaðist að mér fólk, áhugasamt um grip-
inn, æst í að fá tekna af sér mynd. Slíkt var í lagi þegar ég naut verndar
danskra hermanna þar en ég kærði mig lítið um að lenda í múgæsingu í
miðri Bagdad.
Kannski voru þessar áhyggjur óþarfar í ljósi þess að fólkið í Bagdad var
öllu veraldarvanara og hafði án efa séð svona tæki. Og þó - með því að taka
upp myndavél í miðbæ Bagdad var maður að draga að sér athyglina að
óþörfu, jafnvel gera sig að skotmarki þeirra sem ímigust höfðu á veru vest-
rænna manna í þessu þjakaða landi.
En ljósmyndir skipta miklu máli fyrir öll skrif í dagblöð og þegar Sami
ræsti bíl sinn og byrjaði að bakka út úr innkeyrslu Ahmeds Abo Ali hugsaði
ég með mér að það væri nú alveg grábölvað hversu illa mér hafði gengið að
taka brúkhæfar myndir inni á heimili fjölskyldunnar.
Morgunblaðið/Davíð Logi
Bagram, Afganistan 2005 „Með þessum mynd-
um langar mig til þess að sýna aðra hlið á
Bandaríkjamönnum en þá sem ég beini reiði-
lestri mínum að vegna klúðurs þeirra í stríðinu
gegn hryðjuverkum. Efri myndin er tekin í
sjúkrahúsinu í Bagram, sem er um klukku-
stundar akstur frá Kabul, en þar reka Banda-
ríkjamenn bæði fangelsi og svo þetta fullkomna
sjúkrahús. Sú þjónusta sem Bandaríkjamenn
veita afgönskum almenningi þar er af hinu
góða. Stúlkan á myndinni Zarghona brenndist
illa heima hjá sér á þriðja degi lífs síns, en for-
eldrar hennar voru hirðingjar og komu með
hana á spítalann. Jonathan Leong ofursti á spít-
alanum, sagði að strax hefði verið gengið í það
að veita Zarghona beztu mögulega umönnun og
síðar yrði hún send til Bandaríkjanna í aðgerð-
ir. Ég hef alltaf séð í andliti Leong á myndinni
merki þeirrar ástúðar og umhyggju, sem
Bandaríkjamenn eiga til og kunna að gefa af
sér. Það hafði sérstök áhrif á mig að sjá þessa
litlu stúlku svo mikið slasaða, að heima átti ég
stúlku á svipuðu reki. Hún kallaði því ýmsar
hugrenningar fram hjá mér og allt í einu var ég
uppfullur af heimþrá, ég fann það svo bók-
staflega, hvað ég var langt í burtu frá fjölskyld-
unni. Í sumar fór ég svo að kanna, hvað hefði
oðið um Zarghona og þá kom í ljós, að menn
höfðu staðið við orð Leong, barnið var flutt til
Boston í Bandaríkjunum á vegum samtakanna
Childspring International. Þar gengst hún und-
ir aðgerðir og er talið að meðferðin taki allt að
fimm ár til viðbótar. Ég talaði við fósturmóður
Zarghona í síma; hún sagði stúlkuna komna
með augnlok og byrjað væri að búa til á hana
nef. Hún sendi mér nýlega mynd af Zarghonu
[neðri myndin t.v.]. Stúlkan dafnar vel og leikur
sér eins og önnur börn. Ég velti því fyrir mér,
hvort Zarghona eigi afturkvæmt til Afganistan,
þegar meðferð hennar er lokið. Er hún þá í
stakk búin til þess að taka aftur upp hirðingjalíf
hjá Bagram eða hefur hún ánetjast bandarísk-
um heimi um of. Einungis framtíðin getur skor-
ið úr þessu, en fósturmóður hennar sagði við
mig að þau reyndu að hugsa ekki of mikið um
þetta nú. Aðgerðirnar og endurhæfingin ganga
fyrir öllu öðru.“
Gluggi að umheiminum
Davíð Logi Sigurðs-
son blaðamaður
Morgunblaðsins
hefur vakið athygli
og fengið verðlaun
fyrir lýsingar sínar
á átakasvæðum í
máli og myndum,
þar sem hann hefur
manneskjuna jafnan
í fyrirrúmi. Nú hef-
ur Davíð unnið þetta
efni áfram til bók-
arinnar; Velkominn
til Bagdad – ótti og
örlög á vígvöllum
stríðsins gegn
hryðjuverkum.
Freysteinn Jó-
hannsson ræddi við
Davíð, sem ætlar
bókinni að opna
okkur hinum per-
sónulegan glugga að
umheiminum.
Guantanamo 2006 „Orðið sjálft, Guantanamo, hefur öðlazt sér-
stakan sess í tungumálinu. Margir tengja það við meint mann-
réttindabrot og ómanneskjulega meðferð, jafnvel pyntingar. Í
heimsókn minni í fangelsið hafði ég það stöðugt í huga, að ég sá
bara það sem ég fékk að sjá. Auðvitað hafði ég lesið ýmislegt um
meðferðina á föngunum þarna og sú vitneskja fylgdi mér inn í
fangabúðirnar, en ég sá ekkert slíkt sjálfur. Ég fékk bara að
kíkja inn um glugga, en það var móða á rúðunni svo lítið sást.
Eftir heimsókn mína var ég oft spurður hvort fangabúðirnar
væru ekki voðalegur staður. Ég get ekki svarað þeirri spurn-
ingu öðru vísi en svo: Ég sá ekki neitt af því voðalegasta sem þar
er sagt hafa gerzt. Reyndar var ekkert af því sem ég sá og
heyrði svo voðalegt. En þegar menn lesa þetta mega þeir ekki
gleyma því að ég var gestur þeirra sem þarna réðu ríkjum og
þeir völdu það sem ég sá inn um gluggann.
En ég upplifði þá tilfinningu, þegar ég var kominn heim í gisti-
heimili úr kynnisferð dagsins, að ég gat um frjálst höfuð strokið.
Ég gat farið og synt í Karíbahafinu eða legið í sólinni. Það gátu
fangarnir í Guantanamobúðunum ekki. Þeir voru innilokaðir
þótt aldrei hefðu sannazt á þá glæpir og það sem verra er; þeir
höfðu enga hugmynd um hvenær prísundinni myndi ljúka.
Þegar ég fór úr búðunum voru myndirnar sem ég tók skoðaðar
og sumar voru eyðilagðar; helzt vegna þess að of mikið sæjist í
andlit fanga eða fangavarða, en slíkt mátti ekki. Þess vegna er
myndin svona, mennirnir þekkjast ekki, en þeir spegla vel það
andrúm sem fangabúðunum fylgir.“
Ahmed fylgdi okkur Sami úr hlaði, hafði opnað hliðið að innkeyrslunni og
beið þar á meðan við bökkuðum út. Börn hans og frændsystkini þeirra léku
hins vegar á als oddi, hlupu um, brostu til mín og veifuðu.
Ég þreif upp myndavélina og smellti af í gríð og erg, rétt í þann mund sem
við ókum í burtu. Þar náði ég loks ljósmyndinni sem ég vissi að mig vant-
aði. Börnin eru í forgrunni, skælbrosandi og hjartahrein, en til hliðar
stendur Ahmed og brosir að öllum hamaganginum í þeim.
Einhverra hluta vegna snerti þessi mynd mig strax djúpt þegar ég skoðaði
hana heima á hóteli síðar um daginn. Þessi ljósmynd hjálpaði mér að muna
að þó vissulega hafi verið áhugavert að koma til Bagdad, vettvang heims-
fréttanna, þá snúast fréttir þegar öllu er á botninn hvolft um raunverulegt
fólk. Fólk sem alls ekki er svo ólíkt manni sjálfum, þegar betur er að gáð.
Myndin af Ahmed og fjölskyldu hans myndi alltaf búa í huga mér, heim-
sóknin til Íraks alltaf vera mér meira en lítið minnisstæð og örlög fólksins í
landinu áhyggjuefni.“