Morgunblaðið - 14.10.2007, Page 42

42 SUNNUDAGUR 14. OKTÓBER 2007 MORGUNBLAÐIÐ
16. október 1977: „Við fram-
kvæmd þessa verkfalls opin-
berra starfsmanna hafa
komið upp vandamál við
hliðin á Keflavíkurflugvelli
vegna þess, að lög-
reglumenn í hliðinu fram-
fylgdu ekki úrskurði kjara-
deilunefndar. Órói hefur
skapast á sjúkrahúsum
vegna þess, að BSRB hefur
ekki virt úrskurði kjara-
deilunefndar. Vandræði hafa
orðið hjá Hjúkrunarskól-
anum vegna þess að BSRB
hefur ekki virt úrskurði
kjaradeilunefndar. Virðing-
arleysi BSRB gagnvart úr-
skurðum kjaradeilunefndar
hefur verið slíkt fyrstu daga
verkfallsins, að kjaradeilu-
nefnd hefur séð sig til-
neydda til að senda BSRB
bréf þar sem athygli er vak-
in á þeim viðurlögum, sem
eru við því að brjóta þessi
lög.“
. . . . . . . . . .
18. október 1987: „Í ræðu
sinni bendir Sólveig Arn-
ardóttir á það, að sökin á
því, sem miður fer, er ekki
bara unglinganna. „Þjóðfé-
lagið er bara orðið svo spillt
og gildismatið svo rangt.
Verðmætamatið er orðið að
engu, og þótt maður brjóti
eina rúðu, þá skiptir það
ekki svo miklu máli.“ Ef Sól-
veig lýsir með þessum orð-
um almennri afstöðu ung-
linga til þjóðfélagsins, er þar
um miklu alvarlegra mál að
ræða en miðborgarferðir á
síðkvöldum um helgar.“
. . . . . . . . . .
19. október 1997: „Mikil póli-
tísk átök urðu um byggingu
álversins í Straumsvík á sín-
um tíma. Reynslan hefur
sýnt, að andstæðingar þess
höfðu rangt fyrir sér. Til-
raun til pólitískrar herferðar
gegn fyrirtækinu snemma á
síðasta áratug rann út í
sandinn.
Í eina tíð trúðu menn því, að
meiri stöðugleiki einkenndi
stóriðju heldur en sjávar-
útveg. Reynslan hefur líka
kennt okkur, að þær hug-
myndir voru rangar. Gíf-
urlegar sveiflur eru í álverði
á heimsmarkaði og segja
má, að mikill hagnaður í
uppsveiflu geri álfyrirtækj-
unum kleift að lifa öldudal-
ina af.
Í fyrradag var nýr hluti ál-
versins í Straumsvík tekinn í
notkun að viðstöddu miklu
fjölmenni. Við það tilefni
sagði Davíð Oddsson, for-
sætisráðherra, að þeir fjár-
munir, sem starfsemi álvers-
ins hefði skilið eftir í
íslenzku samfélagi, hefðu
auðveldað okkur að byggja
hér upp velferðarkerfi. Það
er áreiðanlega rétt. Álverið í
Straumsvík hefur átt ríkan
þátt í að skjóta fleiri stoðum
undir íslenzkt atvinnulíf og
afkomu þjóðarinnar, eins og
því var ætlað í upphafi.“
Úr gömlum l e iðurum
Einar Sigurðsson.
Styrmir Gunnarsson.
Forstjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
ÁBYRGÐIN ER OKKAR
Ábyrgðin á jörðinni er okkar ogþað er hvers og eins að leggjasitt af mörkum til að koma í
veg fyrir að mannkyn hafi þau áhrif á
umhverfi sitt að plánetan verði
óbyggileg. Loftslagsbreytingar af
völdum útblásturs gróðurhúsaloftteg-
unda eru alvarlegt mál. Það þarf ekki
mikið til þess að jafnvægið í lífríkinu
fari úr skorðum og breytingarnar
verði svo afgerandi að ekki verði aftur
snúið. Vísindamenn eru hins vegar
sammála um að enn sé hægt að grípa í
taumana.
Umhverfismál hafa verið á oddinum
undanfarna daga. Á föstudag hlutu Al
Gore, fyrrverandi varaforseti Banda-
ríkjanna, og vísindanefnd Sameinuðu
þjóðanna um loftslagsbreytingar,
IPCC, friðarverðlaun Nóbels. Sú
ákvörðun Nóbelsnefndarinnar er
áminning til allra um mikilvægi þess
að stemma stigu við loftslagsbreyting-
um. Á föstudag hófst umhverfisþing í
Reykjavík. Þar sagði Þórunn Svein-
bjarnardóttir umhverfisráðherra:
„Við eigum ekki að biðja um undan-
þágur, heldur leggja okkar af mörk-
um, vera í fararbroddi í baráttunni
gegn loftslagsbreytingum og til fyr-
irmyndar í þeim efnum.“
Í Morgunblaðinu í dag hefst greina-
flokkur eftir Bergþóru Njálu Guð-
mundsdóttur og Orra Pál Ormarsson
undir yfirskriftinni Út í loftið. Þar
verður leitast við að draga fram þær
loftslagsbreytingar, sem eru að eiga
sér stað af manna völdum, og hvað
hver og einn geti gert til að grípa í
taumana. Það verður gert með því að
segja þroskasögu tilbúinnar fjöl-
skyldu, sem í upphafi lætur sér lofts-
lagsmál í léttu rúmi liggja en kemst
smátt og smátt til vitundar um það
hvað í húfi er og breytir um lífsstíl.
Rakið verður hvað fjölskyldan getur
gert til þess að leggja sitt af mörkum.
Lífshættir hennar eru brotnir til
mergjar og farið ofan í það hverju hún
getur breytt í sínu fari til að minna
liggi eftir hana af gróðurhúsaloftteg-
undum. Það getur verið af ýmsum
toga, allt frá því að flokka heimilis-
ruslið, til þess að vera vakandi fyrir
umbúðum og uppruna í innkaupunum
og takmarka mengunina, sem fylgir
bílakostinum.
Þegar talað er um breytta lífshætti
er ekki átt við afneitun allra lífsins
gæða. Miklu nær væri að nota orðið
nægjusemi. Samtíminn virðist ein-
kennast af tilhneigingu mannsins til
að kaupa og sanka að sér meira af efn-
islegum gæðum en hann þarf á að
halda eða getur nokkurn tímann not-
að.
Einn einstaklingur breytir ekki
gangi himintunglanna og það er
stjórnvalda um allan heim að snúa
bökum saman og fara fram með góðu
fordæmi. Það dugar ekki lengur að
blása til alþjóðlegra ráðstefna til að
setja alheimsmarkmið um losun gróð-
urhúsalofttegunda og yppa síðan öxl-
um þegar útblásturinn eykst í stað
þess að minnka. Í loftslagsgreininni í
dag kemur fram að eigi að vera ein-
hver möguleiki á að halda hlýnuninni
innan tveggja gráða verði heildarlos-
un jarðarbúa á gróðurhúsalofttegund-
um að hætta að aukast innan tíu til
fimmtán ára og 2050 þurfi því marki
að hafa verið náð að hún verði aðeins
helmingur þess, sem var árið 2000.
Þessu marki þarf að ná þrátt fyrir að
mannkyni muni sennilega fjölga um
tvo og hálfan milljarð á næstu 43 árum
en búist er við að jarðarbúar verði níu
milljarðar um miðja þessa öld.
Efasemdarmenn kunna að hrista
höfuðið en það getur ekki sakað að
umhverfið njóti vafans. Meira að segja
danski efahyggjumaðurinn Bjørn
Lomborg, sem finnur spám um lofts-
lagsbreytingar allt til foráttu, lifir
vistvænna lífi en þorri manna.
Framlag hvers og eins skiptir ef til
vill ekki sköpum en það er hægt að
koma miklu til leiðar með samtaka-
mættinum. Tími er kominn til að snúa
við blaðinu og hætta að þybbast við.
Það er skylda hverrar kynslóðar að
skila jörðinni ekki í verra ástandi en
hún tók við henni til þeirrar næstu.
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á slóðinni http://morgunbladid.blog.is/
A
ndstæðingar Sjálfstæðisflokksins
hafa alla tíð haldið því fram, að sá
flokkur hefði öðrum fremur verið
stofnaður til þess að gæta hags-
muna atvinnurekenda og þess,
sem Einar Olgeirsson ásamt öðr-
um kallaði „auðvaldið“. Segja má, að þar hafi
víglínan verið dregin af hálfu andstæðinga Sjálf-
stæðismanna.
Vinstri menn, sem hafa skipulagt sig í ýmsum
flokkum undir ýmsum nöfnum en nú skipt sér í
fylkingar á milli Samfylkingar og Vinstri grænna
hafa hins vegar lagt áherzlu á að þeir væru mál-
svarar launþega og verkalýðs, þótt minna fari
fyrir því að þeir noti síðarnefnda heitið nú á dög-
um.
Í deilunum innan borgarstjórnar Reykjavíkur
um málefni Orkuveitunnar virðist þessum hlut-
verkum hafa verið skipt. Þar koma fram á sjón-
arsviðið 6 borgarfulltrúar Sjálfstæðisflokksins,
flestir sem kallast mega ungir eða á miðjum
aldri, og segja: við viljum ekki, að Orkuveita
Reykjavíkur, opinbert fyrirtæki í eigu íbúa
Reykjavíkur og nokkurra nágrannabyggða taki
þátt í áhætturekstri einkafyrirtækja út í heimi á
sviði orkumála. Við viljum að Orkuveitan einbeiti
sér að því verkefni, sem hún var stofnuð til, að
sjá viðskiptavinum sínum fyrir rafmagni og hita.
Og leggja til að hlutur Orkuveitunnar í útrás-
arfyrirtæki á sviði orkumála verði seldur. Vil-
hjálmur Þ. Vilhjálmsson, fráfarandi borgarstjóri
í Reykjavík, hefur fallizt á þessi sjónarmið félaga
sinna í borgarstjórn, þótt hann hefði áður verið
hlynntur aðild Orkuveitunnar að slíkri útrás-
arstarfsemi.
Þessi afstaða borgarfulltrúa Sjálfstæðisflokks-
ins er heilbrigð. Þeir eru í raun að segja, að
Orkuveitan eigi ekki að vera einhvers konar
milliliður, sem innheimti fé af viðskiptavinum
sínum til þess að geta fjárfest í útlöndum heldur
eigi Orkuveitan að halda sig við sín upprunalegu
verkefni og þá væntanlega að lækka gjaldskrá
sína. Þá losna peningar, sem viðskiptavinir henn-
ar geta ráðstafað sjálfir og þá hugsanlega keypt
fyrir þá hlutabréf í útrásarfyrirtæki á sviði orku-
mála verði það sett á markað, ef þeim sýnist svo.
Nú mætti ætla, að þessi hagsmunagæzla borg-
arfulltrúa Sjálfstæðisflokksins í þágu borgarbúa
hefði fallið vel að þeim grundvallarsjónarmiðum,
sem Samfylking og Vinstri grænir hafa gefið sig
út fyrir að berjast fyrir. En þá kemur í ljós, að
þessir flokkar ákveða að taka að sér það hlut-
verk, sem þeir hafa hingað til sakað Sjálfstæð-
isflokkinn um að gegna, þ.e. að gæta hagsmuna
þeirra einkarekstraraðila, sem standa að útrás-
arfyrirtækinu í orkumálum. Þeir aðilar eru
vissulega að sinna verðugu verkefni en það er
augljóslega hagkvæmt fyrir þá að njóta fjár-
muna Orkuveitunnar og þekkingar en ráða fyr-
irtækinu.
Stóra spurningin er auðvitað sú, hvers vegna
þessi hlutverkaskipti hafa orðið. Þar má greina á
milli mismunandi sjónarmiða innan Samfylking-
ar og Vinstri grænna.
Þótt Samfylkingin hafi tekið við hlutverki Al-
þýðuflokks og Alþýðubandalags (að sumu leyti)
og Kvennalista í íslenzkum stjórnmálum, hefur
sá flokkur aldrei lýst sömu afstöðu til „auðvalds-
ins“ og talsmenn þessara flokka og þó sér-
staklega þeirra fyrrnefndu lýstu í pólitískri bar-
áttu 20. aldarinnar. Þvert á móti hefur
Samfylkingin siglt upp að hliðinni á stórfyr-
irtækjunum í landinu og hægt að færa sterk rök
fyrir því, að hún hafi tekið að sér að gæta hags-
muna þeirra með einhverjum hætti. Þetta er
ekki alveg óþekkt fyrirbæri meðal jafnaðar-
manna í öðrum löndum. Tony Blair hafði sterka
tilhneigingu til að sækjast eftir stuðningi við-
skiptajöfra og er frægasta dæmið um það við-
leitni hans til þess að öðlast vináttu Ruperts
Murdochs, fjölmiðlakóngs, sem lét sum blaða
sinna styðja Blair. Sá stuðningur hefur áreið-
anlega verið kostnaðarsamur fyrir Blair, sem
lenti svo í erfiðum málum vegna annarra sam-
skipta við brezka viðskiptajöfra, sem hann var
hreinsaður af.
Hið sama má segja um fyrrverandi leiðtoga
þýzkra jafnaðarmanna, Gerhard Schröder, sem
átti náin samskipti við stórfyrirtæki í Þýzkalandi
og gekk svo í þjónustu rússnesks stórfyrirtækis,
eftir að hann hætti afskiptum af stjórnmálum.
Í stjórnmálum nútímans eru því dæmi um, að
þeir sem kalla sig jafnaðarmenn vinni á þann
veg, sem Samfylkingin hefur gert í vaxandi mæli
seinni árin. Þess vegna kemur afstaða borg-
arfulltrúa Samfylkingarinnar í Orkuveitumálinu
ekki á óvart.
Þeir sinna því hlutverki, sem forverar þeirra í
stjórnmálabaráttu 20. aldarinnar sökuðu Sjálf-
stæðismenn um að gera.
Öðru máli gegnir um Vinstri græna. Sá flokk-
ur hefur smátt og smátt orðið flokkur umhverf-
isverndar umfram allt annað. En samt sem áður
hafa fulltrúar hans talað á þann veg og þá ekki
sízt í umræðum um Orkuveituna, að ætla hefði
mátt, að þeir ættu meiri málefnalega samstöðu
með borgarfulltrúum Sjálfstæðisflokksins, sem
vilja selja hlut Orkuveitunnar í útrásarfyrirtæk-
inu en með Samfylkingunni, sem er að gæta ann-
arra hagsmuna eins og hér hefur verið rakið.
Svandís Svavarsdóttir, oddviti Vinstri grænna
í borgarstjórn, sem margir innan þess flokks líta
til sem framtíðarleiðtoga er yfirleitt mjög skýr-
mælt. En hún hefur átt ótrúlega erfitt með að
skýra afstöðu Vinstri grænna til málefna Orku-
veitunnar síðustu daga eftir að nýr meirihluti
hafði verið myndaður í borgarstjórn Reykjavík-
ur. Og enn erfiðara er að skilja þá skoðun henn-
ar að hún geti tekið sér nokkra mánuði í að
skoða málefni Orkuveitunnar, vegna þess, að út-
rásarfyrirtækið verður auðvitað á fleygiferð á
sama tíma. Eftir sem áður er Svandís Svav-
arsdóttir sá borgarfulltrúi, sem stuðningsmenn
þeirra sjónarmiða, að Orkuveitan eigi ekki að
vera hluthafi í útrásarfyrirtækinu hljóta að binda
mestar vonir við.
Orkuveitumálið hefur hins vegar orðið til þess
að skýrari mynd hefur fengizt af því hvers konar
flokkur Framsóknarflokkurinn er. Hann er lík-
lega að verða tveir flokkar. Framsóknarflokkur
Guðna Ágústssonar er hinn gamli Framsókn-
arflokkur dreifbýlisins, sem leggur mesta
áherzlu á þá hagsmuni. Framsóknarflokkurinn í
Reykjavík er að verða flokkur, sem gætir
þröngra viðskiptahagsmuna, sem þeir geta sinnt
sem standa í viðskiptum og eiga ekki að blandast
inn í stjórnmálabaráttuna.
Að grafa eftir gulli
F
orsendan fyrir því, sem flokkarnir,
sem áður töldu sig gæta hags-
muna almennings, þ.e. Samfylk-
ing og Vinstri grænir, gefa fyrir
því að þeir vilji ekki selja hlut
Orkuveitunnar í útrásarfyrirtæk-
inu er athyglisverð. Þeir telja sig vera að gæta
hagsmuna borgaranna á þann veg, að koma í veg
fyrir að þeir missi af þeim gríðarlega hagnaði,
sem í vændum er af rekstri útrásarfyrirtækisins.
Björn Ingi Hrafnsson, borgarfulltrúi hefur sagt,
að verðmæti fyrirtækisins muni tvö- til þrefald-
ast á næstu árum.
Í ljósi þeirrar verðmætaaukningar, sem orðið
hefur í fyrirtækjum, sem skráð hafa verið í
Kauphöll Íslands á fyrstu árum 21. aldarinnar er
út af fyrir sig skiljanlegt, að fólk sjái peninga í
öllum hornum. Það er að vísu dálítið fyndið, að
Vinstri grænir líti á það sem sitt helzta hlutverk
að gæta ákveðinna hagsmuna í Kauphöllinni en
látum það vera.
Morgunblaðið hefur lýst þeirri skoðun, að það
sé skynsamleg ráðstöfun að sameina Reykjavík
Energy Invest og Geysi Green Energy. Það ligg-
ur jafnframt í augum uppi, að möguleikar okkar
Íslendinga til þess að láta að okkur kveða í orku-
málum í öðrum löndum eru miklir og að við eig-
um að nýta þá. En það er jafn ljóst, að þetta er
langtímaverkefni. Arðurinn streymir ekki inn á
allra næstu árum. Og alls ekki hægt að ganga út
frá honum sem vísum.
Aðalatriðið er þó að með því að tala á þann
veg, að borgarbúar séu að missa af gríðarlegum
hagnaði er verið að búa til væntingar, sem engar
innistæður eru fyrir á þessari stundu. Það er
verið að búa til andrúm æðis af þeirri gerð, sem
kennt var við gullgröft á sinni tíð. Stjórnmála-
menn eiga ekki að taka þátt í því.
Ef borgarfulltrúar vinstri flokkanna búa yfir
einhverjum þeim upplýsingum, sem aðrir hafa
ekki undir höndum um hversu mikill hagnaður
sé í farvatninu geta þeir notað einfalda aðferð til
þess að láta borgarbúa njóta hans. Þeir geta
skipt hlut Orkuveitunnar í Reykjavík Energy In-
vest upp og sent öllum viðskiptavinum Orkuveit-
unnar hlutabréf eins og Eyjólfur Konráð Jóns-
son vildi gera fyrir mörgum áratugum, þegar
einkavæðing Bæjarútgerðar Reykjavíkur var til
umræðu. Úr því að Orkuveitan á svona mikið
umframfé að hún geti lagt milljarða í áhættu-
rekstur er það vísbending um að gjaldskrá fyr-
irtækisins sé alltof há. Hún á þess vegna að end-
urgreiða viðskiptavinum sínum og það getur hún
gert með aðferð Eyjólfs Konráðs.
Hættan, sem er fyrir hendi, þegar bæði
stjórnmálamenn og aðrir byrja að tala hluta-
bréfaverð upp er auðvitað sú, að þegar Reykja-
vík Energy Invest verður sett á markað æði
verð hlutabréfanna upp fyrst í stað, þeir sem
eignuðust bréfin fyrir lítið í upphafi innleysi sinn
hagnað og nokkrum mánuðum seinna sitji al-
Laugardagur 13. október
Reykjavíkur