Morgunblaðið - 17.11.2007, Side 34

34 LAUGARDAGUR 17. NÓVEMBER 2007 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
Ný þýðing Biblíunnar
Út er komin ný þýðingBiblíunnar, sú ellefta íröðinni. Margir hafabeðið óþreyjufullir eft-
ir nýju útgáfunni en að henni hef-
ur verið unnið síðustu nítján árin.
Sá sem þetta skrifar fylgdist með
framvindu verksins og las m.a.
nokkur Biblíuritanna níu sem út
komu á árunum 1993-2005 en þau
voru nokkurs konar sýnishorn eða
undanfari lokaþýðingarinnar. Þau
voru þannig úr garði gerð að þau
vöktu kvíða og efa um að loka-
gerðin yrði nógu vönduð. Þótt
nýja Biblían sé vissulega miklu
betur af hendi leyst en sýniheftin
staðfestir hún að efasemdirnar
voru ekki ástæðulausar, ágallarnir
eru miklu meiri en svo að við-
unandi geti talist. Þetta eru vissu-
lega stór orð en því miður er auð-
velt að finna þeim stað.
Markmið þýðingar-
nefndar
Í formála fyrir Biblíuriti 8 er
gerð nokkur grein fyrir þeim
markmiðum sem þýðingarnefndin
setti sér í samræmi við erind-
isbréf sem biskup skrifaði. Þar
segir (leturbreytingar mínar):
,,Kapp var lagt á að vanda málfar,
og leitast var við að taka tillit til
stíls frumtexta án þess að sú við-
leitni kæmi niður á íslenskri gerð
frumtextans.“ Enn fremur segir:
,,Þá hafði nefndin í huga að taka
tillit til íslenskrar biblíumáls-
hefðar eins og fyrir hana er lagt í
erindisbréfi.“ Svo mörg voru þau
orð. Hér á eftir skal litið á örfá
dæmi og athugað hvort þau sam-
ræmast þeim markmiðum sem
þýðingarnefndin tilgreinir.
Vandað málfar?
Í nýju Biblíunni eru fjölmörg
dæmi þess að framsetning sé
óvönduð og í allmörgum tilvikum
er hún beinlínis röng. Í Jóhannes-
arguðspjalli (Jóh. 6, 11) segir (let-
urbreytingar mínar): Nú tók Jes-
ús brauðin, gerði þakkir og skipti
þeim út til þeirra sem þar sátu og
eins af fiskunum, svo mikið sem
þeir vildu. Ekki verður séð að ný-
mælið skipta einhverju út til ein-
hverra hafi nokkuð fram yfir hið
hefðbundna skipta einhverju
meðal einhverra og liðurinn og
eins af fiskunum er ekki í neinum
röklegum eða setningafræðilegum
tengslum við það sem á undan fer.
Misfellur
Beinar villur í nýju Biblíunni
eru allmargar en hér skulu aðeins
nefndar tvær. Í fyrsta lagi er þar
ruglað saman forsetningunum eft-
ir (einhvern) og á eftir (ein-
hverjum), t.d.: Á eftir henni tók
hann Maöku, dóttur Absalons, sér
fyrir konu (2.
Kron. 11, 20). Í
fyrri útgáfu er
þetta rétt: Og
eftir hana
fékk hann
Maöku Absal-
ómsdóttur
(1912). Í öðru
lagi er þar að
finna dæmi um
ranga falls-
tjórn. Í íslensku er sagt krjúpa
fyrir einhverjum eða lúta ein-
hverjum og með sama hætti segj-
um við falla fram fyrir ein-
hverjum en alls ekki falla fram
fyrir einhvern. En í Biblíunni nýju
stendur: og Jerúsalemsbúar féllu
fram fyrir Drottin (2. Kron. 20,
18).
Ofnotkun nafnháttar
Það er alkunna að orða-
sambandið vera að með nafn-
hætti sækir mjög á í nútímamáli,
trúlega fyrir áhrif frá ensku. Allir
munu kannast við dæmi eins og
Ég er ekki að skilja þetta eða
Liðið er að leika vel. Orða-
sambandið vísar til þess sem ger-
ist samtímis því sem miðað er við.
Notkun þess í íslensku er háð
verulegum takmörkunum en ekki
er svigrúm til að fjalla um þær á
þessum vettvangi. Í nýju Biblí-
unni eru þess fjölmörg dæmi að
notað sé nafnháttarsamband í
stað einfaldrar nútíðar eða þátíðar
í fyrri útgáfum. Hér skulu aðeins
nefnd þrjú dæmi og þau lögð í
dóm lesenda (leturbreytingar
mínar): Þið verðið rekin út úr
landinu sem þú ert að halda inn í
(5. Mós. 28, 63); Ég segi þetta
ekki sem skipun heldur er ég að
ganga úr skugga um hvort kær-
leiki yðar sé einlægur (2. Kor. 8,
8) og Jóhannes var líka að skíra í
Aínon nálægt Salím en þar var
mikið vatn [vatn mikið (1912)]
(Jóh. 3, 23). Með einföldum sam-
anburði má sjá að samsvaranir í
eldri þýðingum eru miklu fegurri.
Vel má vera að sumum finnist
ekkert athugavert við ofangreind
dæmi en augljóst er að minnsta
kosti að breytingarnar eru ekki til
bóta og svo mikið er víst að þessi
málnotkun getur ekki talist hluti
af íslenskri biblíumálshefð. Hið al-
varlega er að dæmi sem þessi
skipta ugglaust tugum í nýju
Biblíunni.
Það læra börnin
sem fyrir þeim er haft
Á liðnum öldum hefur Biblían
verið einn hornsteina íslenskrar
menningar, ekki aðeins sem
trúarrit heldur einnig í málfars-
legum efnum enda er það engum
vafa undirorpið að ekkert eitt rit
hefur haft jafnmikil áhrif á ís-
lenska tungu. Nú á tímum marg-
miðlunar og alþjóðavæðingar hef-
ur þörfin fyrir málfarslegan
hyrningarstein aldrei verið
brýnni. Lesefni Íslendinga hefur
gjörbreyst á skömmum tíma. Á
netinu er að finna mikið efni sem
ekki stenst lágmarkskröfur um
frágang og sama er að segja um
blogg og dagblöð. Glanstímarit og
afþreyingarefni ýmiss konar er
sama marki brennt. Því má segja
að oft hafi verið þörf en nú nauð-
syn að vel tækist til um nýja bibl-
íuþýðingu. En nú er sýnt að sú
von hefur brugðist. Þar er að vísu
margt vel gert og einstök rit vel
þýdd en ágallarnir eru miklir. Þau
dæmi sem hér hafa verið tínd til
virðast undirrituðum sýna að
framsetning og málfar í nýju bibl-
íuþýðingunni er hvergi nærri
nógu vandað, stíllinn er fremur
rislítill og fjarri fer því að fylgt sé
íslenskri biblíumálshefð. Biblían
nýja veldur miklum vonbrigðum
að þessu leyti.
Nú á tímum
margmiðlunar
og alþjóðavæð-
ingar hefur
þörfin fyrir
málfarslegan
hyrningarstein
aldrei verið
brýnni.
jonf@rhi.hi.is
ÍSLENSKT MÁL
Jón G. Friðjónsson
115. þáttur
Á UNDANFÖRNUM tveimur
áratugum hafa átt sér stað veru-
legar breytingar á íslenskri barna-
löggjöf og hefur sú þróun meðal
annars leitt til þess
að meirihluti foreldra
hefur nú sameig-
inlega forsjá barna
sinna eftir hjúskapar-
eða sambúðarslit.
Með lagabreytingu
árið 2006 var sameig-
inleg forsjá gerð að
meginreglu nema for-
eldrar geri með sér
samning um að
forsjáin skuli veri í
höndum annars
þeirra. Markmið
breytingarinnar var
að efla ábyrgðarkennd foreldra
varðandi uppeldi barns síns eftir
hjúskapar- og sambúðarslit og
stuðla þannig að jákvæðri þátt-
töku beggja foreldra í lífi barns-
ins.
Nýverðið var lagt fram frum-
varp á Alþingi til breytingar á
barnalögum. Í frumvarpinu er
meðal annars lagt fram að for-
eldrar sem fara með sameiginlega
forsjá barna sinna geti ákveðið að
barnið hafi lögheimili hjá þeim
báðum. Jafnframt er lagt til að
lögheimilisforeldri verði óheimilt
að flytja lögheimili barnsins án
samþykkis hins. Í gildandi lögum
getur barn eingöngu haft eitt lög-
heimili og lögheimilisforeldri þarf
ekki að leita samþykkis hins áður
en það flytur með barnið innan-
lands. Framkvæmdin hefur því
verið sú að þrátt fyrir
að foreldrar verða að
vera sammála um all-
ar meiriháttar
ákvarðanir sem lúta
að barninu, getur það
foreldri sem barnið
býr hjá tekið einhliða
ákvörðun um að flytja
innanlands og jafnvel
gert það að verkum
að torvelda umgengni
barnsins við hitt for-
eldrið. Eina úrræðið
sem foreldri sem er
ósátt við slíka flutn-
inga hefur í dag, er að krefjast
slita á sameiginlegu forsjánni.
Eins og segir í athugasemdum
með frumvarpi því sem nú liggur
fyrir Alþingi er niðurstaða forsjár-
mála, sem höfðað er til slita á
sameiginlegri forsjá, afar fyr-
irsjáanleg. Það foreldri sem barn-
ið er með lögheimili hjá fær und-
antekningalaust dæmda forsjá og
er það gert til að sem minnstar
breytingar verða á umhverfi
barnsins.
Í dag er ekki heimild í lögum
fyrir dómara að dæma sameig-
inlega forsjá en slík heimild er nú
að finna í löggjöf allra nágranna-
ríkja okkar. Dómurum er því sett-
ur stóllinn fyrir dyrnar þegar
krafa um slit á forsjá kemur til
meðferðar dómstóla, þar sem þeir
geta þá eingöngu dæmt forsjá til
annars foreldris. Í mörgum til-
vikum væri grundvöllur til þess að
viðhafa áfram sameiginlega forsjá
enn til staðar, en ágreiningur til
dæmis um búsetu barns leiðir
sjálfkrafa til þess að slíta verður
sameiginlegu forsjánni. Verði það
frumvarp sem nú liggur fyrir Al-
þingi að lögum, verður lögfest
heimild dómara til að dæma að
forsjá skuli haldast áfram sameig-
inleg. Slíkt verður þó ekki hægt
nema að undangengnu mati á
hæfni foreldranna til þess að við-
hafa áframhaldandi sameiginlega
forsjá.
Mjög skiptar skoðanir eru í
þjóðfélaginu um gildi þess að
veita dómara heimild til að dæma
sameiginlega forsjá. Hafa meðal
annars komið fram þau rök að
þegar foreldrar séu neyddir til
slíkra ráðstafana geti þeir ekki
náð að vinna saman og að slíkt
geti í raun verið skaðlegt barninu.
Þar með væri verið að vinna gegn
þeim meginsjónarmiðum sem
barnalögin stefna að. Einnig hafa
komið fram rök sem eru öllu já-
kvæðari, eða að umrædd heimild
gæti leitt til þess að minni háttar
deilur foreldra yrðu ekki lengur
grundvöllur til slita á sameig-
inlegri forsjá. Væri með því hægt
í fleiri tilvikum að stuðla að beinni
þátttöku beggja foreldra í lífi
barnsins og þar með skapa já-
kvæðari uppeldisaðstæður fyrir
það. Að öllum líkindum kemur
aldrei til með að nást fullkomin
sátt um heimild dómara til að
dæma sameiginlega forsjá, hvort
sem slík heimild verði tekin upp
hérlendis eða ekki.
Þrátt fyrir ólíkar skoðanir þjóð-
félagsins er sameiginleg forsjá
talin samræmast alþjóðlegum
sáttmálum um skyldu ríkja til að
tryggja að báðir foreldrar beri
sameiginlega ábyrgð á uppeldi
barna sinna. Rannsóknir hafa sýnt
fram á að skaðsemi skilnaðar er
mun minni hjá þeim börnum sem
hafa traust tengsl við báða for-
eldra sína eftir skilnaðinn. Það er
því afar mikilvægt fyrir börn að
báðir foreldrar taki jafnan þátt í
lífi þeirra þrátt fyrir að foreldr-
arnir hafi skilið að skiptum.
Á undanförnum árum hafa
hagsmunir barnsins fengið aukið
vægi við ákvarðanir sem varða
þau. Sem dæmi um það má nefna
að í dag er til dæmis ekki lengur
talað um rétt foreldranna til um-
gengni við barnið heldur rétt
barnsins til umgengni við báða
foreldra sína. Þetta sjónarmið skín
í gegn í barnalöggjöf langflestra
þjóða nú á dögum og mun um-
fangsmeira mat fer fram í forsjár-
og umgengnismálum á því hvernig
högum barnsins sé best borgið
heldur en var fyrir nokkrum ára-
tugum. Komi til þess að dómara
verði veitt heimild til að dæma
sameiginlega forsjá verður engin
undantekning gerð á slíku hags-
munamati. Það er skylda dómara
að meta hvar hagsmunum barns-
ins sé best borgið en ekki að
dæma sameiginlega forsjá af til-
litssemi við það foreldri sem ann-
ars hefði ekki fengið forsjána.
Að mínu mati eru þær breyt-
ingar sem tillögur eru gerðar á
um í frumvarpinu gerðar til þess
að stuðla að aukinni þátttöku
beggja foreldra í lífi barnsins og
með því sé verið að styrkja rétt
barnsins til beggja foreldra sinna
enn frekar.
Breytingar á íslenskri barnalöggjöf
Jónína Guðmundsdóttir fer yfir
helstu breytingar sem lagðar
eru fram í nýju frumvarpi um
breytingar á barnalöggjöf
»Rannsóknir hafasýnt fram á að skað-
semi skilnaðar er mun
minni hjá þeim börnum
sem hafa traust tengsl
við báða foreldra sína
eftir skilnaðinn.
Jónína Guðmundsdóttir
Höfundur er meistaranemi í lögfræði
við Háskólann í Reykjavík og byggist
umfjöllunin meðal annars á lokaverk-
efni til BA-prófs í lögfræði.
2. NÓVEMBE sl. birtist grein í
Mbl. undir heitinu „ Ofbeldi og kyn-
þáttahatur í Evrópu og alheim-
urinn“. Höfundur greinarinnar er
Akeem Cujo Oppong og er hann titl-
aður formaður samtakanna Ísland
Panorama. Ekki veit
ég fyrir hvað þau sam-
tök standa, en mér
hefur þó verið sagt, að
þau hafi fengið op-
inberan styrk til ætl-
aðrar starfsemi. Sé
svo vona ég að sá
styrkur hafi verið
veittur á eðlilegum
forsendum undanfar-
andi athugunar af
hálfu yfirvalda, en það
er annars ekki tilefni
þess að ég skrifa þessa
grein.
Ég undrast bara
menn eins og um-
ræddan Akeem. Þeir
skrifa greinar í nafni
mannréttinda og fara
þar með miklum
bægslagangi. For-
dæma þetta og hitt hjá
öðrum en virðast ekki
átta sig á því að skrif
þeirra eru full af for-
dómum í garð ann-
arra. Í umræddri
grein fer Akeem hörð-
um orðum um mannréttindabrot í
Rússlandi og telur þau öllum Rúss-
um til skammar. Einnig þeim sem
búa hér á landi!
Í Morgunblaðinu 5. nóvember sl.
svarar kona af rússnesku bergi brot-
in þessari ásökun. Hún hefur verið
búsett hér í 19 ár og er íslenskur
ríkisborgari. Hún segist vera stolt af
þjóðerni sínu og ekki hafa neitt til að
skammast sín fyrir. Jafnframt spyr
hún hvort Akeem þurfi að skammast
sín persónulega fyrir það að ein-
hverjir ofbeldismenn kunni að vera í
heimalandi hans? Hún segist ekki
hafa fordóma gagnvart litarhætti
fólks, en hinsvegar hafi hún fordóma
gagnvart heimsku!
Og þar erum við kannski komin að
kjarna málsins. Það er nefnilega
heimskulegt hvernig sumir hegða
sér í nafni mannréttinda. Þeir vaða
áfram með allt að því ofbeldis-
kenndum hætti og virðast telja sig
hafa rétt til að valta yfir aðra vegna
þess að þeir séu að berjast fyrir svo
góðu málefni. Þeir athuga það ekki
að með framferði sínu eru þeir mál-
efninu iðulega til skammar. En enn
er í fullu gildi hið forn-
kveðna „af ávöxtunum
skulið þið þekkja þá.“
Ég get upplýst
Akeem Cujo Oppong
um það að ég veit af
manni sem gekk svo
langt hérlendis í ætl-
aðri mannréttindavörn
sinni að hann sendi öðr-
um mönnum alvarleg
hótunarbréf vegna þess
að þeir leyfðu sér að
hafa skoðanir sem hon-
um féll ekki við. Þá var
umræddur maður
meira að segja starf-
andi á vegum fjölmenn-
ingarsamtaka. Málið
kom til kasta lögreglu
og dómsyfirvalda. Þar
var um að ræða inn-
flytjanda, mann sem
gagnrýndi aðra fyrir of-
beldiskennda fordóma,
en sýndi sjálfur ofbeld-
isfulla breytni í garð
annarra. Víti eru til að
varast þau og ég vil
benda Akeem í fullri
vinsemd á þá staðreynd, að menn
ættu að gæta þess að vega ekki með
þeim vopnum sem þeir fordæma
aðra fyrir að nota.
Rússar, búsettir hér á landi og
víðar um heim, hafa áreiðanlega
ekkert með það að gera sem veldur
mannréttindabrotum í Rússlandi.
Þeim þykir bara vænt um sitt gamla
heimaland og það er í fullu samræmi
við heilbrigða þjóðerniskennd. Það
er væntanlega öllum skiljanlegt, að
minnsta kosti öðrum en þeim sem
virðast sjá mannréttindamál og kyn-
þáttafordóma í mjög svo undarlegu
samhengi.
Undarleg sýn á
mannréttindamál
Rúnar Kristjánsson gerir at-
hugasemdir við grein Akeem
Cujo Oppong
Rúnar Kristjánsson
» Og þar erumvið kannski
komin að kjarna
málsins. Það er
nefnilega
heimskulegt
hvernig sumir
hegða sér í nafni
mannréttinda.
Höfundur er húsasmiður og býr á
Skagaströnd.