Morgunblaðið - 22.11.2007, Blaðsíða 4

4 FIMMTUDAGUR 22. NÓVEMBER 2007 MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
FRÉTTASKÝRING
Eftir Rúnar Pálmason
runarp@mbl.is
ÞÓTT matsfyrirtækið Standard &
Poor’s hafi ekki breytt lánshæfismati
íslenska ríkisins, heldur eingöngu
breytt horfum úr stöðugum í nei-
kvæðar, eru þetta slæm tíðindi fyrir
ríkissjóð. „Þegar mati á horfum hefur
verið breytt eru, ef ég man rétt, um
helmingslíkur á að innan 18 mánaða
verði lánshæfismatinu breytt í takt
við þær breytingar sem voru gerðar á
horfunum,“ sagði Sturla Pálsson,
framkvæmdastjóra alþjóða- og
markaðsviðs Seðlabankans í samtali
við Morgunblaðinu. Það þýðir með
öðrum orðum að helmingslíkur eru á
að Standard & Poor’s breyti lánshæf-
ismati ríkissjóðs til hins verra innan
18 mánaða.
Fari svo að lánshæfismatið verði
lækkað yrðu afleiðingarnar þær ís-
lenska ríkið fengi verri lánskjör á er-
lendum og innlendum lánamarkaði.
Um leið lækkar lánshæfismat ís-
lenskra ríkisfyrirtækja, s.s. Lands-
virkjunar og Íbúðalánasjóðs en hvort
um sig eru stórir lántakendur.
Þá má heldur ekki gleyma að líta
má svo á að í greiningu Standard og
Poor’s felist áfellisdómur yfir ís-
lenskri hagstjórn.
Svipuð vinnubrögð
Þrjú fyrirtæki meta lánshæfi ís-
lenska ríkisins með reglulegum
hætti. Þær einkunnir sem ríkið fær
skipta verulegu máli og því er eðlilegt
að spurt sé hvaða upplýsingar þau
miða við þegar þau gera lánshæfis-
mat.
Seðlabanki Íslands sér um dagleg
samskipti við matsfyrirtæki fyrir Ís-
lands hönd er einskonar umboðsmað-
ur ríkissjóðs í þessu tillit.
Að sögn Sturlu Pálssonar, fram-
kvæmdastjóra alþjóða- og markaðs-
sviðs Seðlabankans, eru vinnubrögð
fyrirtækjanna svipuð. „Við erum í
stöðugu sambandi við þau og látum
þeim í té öll gögn sem við teljum að
skipti máli við að meta lánshæfi rík-
issjóðs. Þau fá meðal annars allar
upplýsingar um þjóðhagsreikninga,
verðvísitölur og milliríkjaviðskipti.
Þeim er haldið upplýstum um allt
sem Seðlabankinn gerir og matsfyr-
irtækin fylgjast vel með útgáfu Pen-
ingamála [ársfjórðungsriti Seðla-
bankans,“ sagði Sturla. Seðlabankinn
sæi til þess að matsfyrirtækin byggju
ávallt yfir nýjustu upplýsingum sem
til væru um íslensk efnahagsmál.
Þetta láta fyrirtækin sér ekki
nægja og einu sinni á ári koma
fulltrúar fyrirtækjanna, ýmist tveir
eða þrír saman, til landsins til að gera
sínar eigin úttektir. Í slíkum heim-
sóknum ræða þeir við starfsmenn
Seðlabankans, fara í viðskiptabank-
ana, opinberar stofnanir, ráðuneyti,
fyrirtæki og í háskóla og ræða m.a.
við hagfræðinga og stjórnmálafræð-
inga, svo þeir helstu séu nefndir.
Starfsmenn Seðlabankans hitta þar
að auki matsmenn fyrirtækjanna
reglulega á fundum erlendis og einn-
ig eru haldnir símafundir, komi eitt-
hvað sérstakt upp á. „Heimsóknirnar
eru yfirleitt mjög reglubundnar en
undantekningar eiga sér þó stað.
Stundum falla þær niður ef starfs-
menn matsfyrirtækjanna telja að
ekkert nýtt sé í spilunum sem kalli á
slíka heimsókn. Einnig geta þeir
komið oftar, telji þeir ástæðu til
þess,“ sagði Sturla.
Heimsóknirnar taka oft tvo til þrjá
daga en á þeim tíma ná starfsmenn
matsfyrirtækjanna að hitta töluvert
marga. Að sögn Sturlu er aldrei gefið
upp hvort starfsmenn matsfyrir-
tækja séu á leiðinni eða séu nýfarnir,
enda geti það valdið óróa á mörkuð-
um.
Matsfyrirtækin gefa árlega út
matsskýrslur, líkt og Standard & Po-
or’s gerði í fyrradag, og birta álit oft-
ar, telji þau þörf á því. Allur gangur
er á því hversu oft breytingar eru
gerðar á lánshæfi eða horfum og þær
eru ekkert frekar gerðar eftir heim-
sókn til landsins en á öðrum tímum,
að sögn Sturlu.
Kostnaðurinn við þessa vinnu fyr-
irtækjanna er greiddur af ríkissjóði
samkvæmt samningum við þau. Að-
spurður sagði Sturla að hann gæti
ekki greint frá því hver kostnaðurinn
væri nákvæmlega, einungis að hann
hlypi á tugum þúsunda Bandaríkja-
dala.
En hvers vegna þarf ríkissjóður yf-
ir höfuð á lánshæfiseinkunn að halda?
„Hún nýtist ríkissjóði til að afla sér
lánsfjár. Þannig er að mjög margir
stórir fjárfestar úti í heima mega
ekki kaupa skuldabréf nema þau hafi
lánshæfismat frá matsfyrirtækjum.
Þetta er í rauninni grundvallarþáttur
til að ríkissjóður geti yfir höfuð gefið
út skuldabréf á alþjóðamarkaði,“
sagði Sturla.
Helmingslíkur eru á að
einkunnin fylgi í kjölfarið
Í HNOTSKURN
» Lánshæfi ríkissjóðs segirtil um hversu miklar líkur
eru á að ríkissjóður standi við
skuldbindingar sínar.
» Þar að auki setur lánshæf-iseinkunn ríkissjóðs eins
konar þak á lánshæfi annarra
lántakenda hér á landi, þ.m.t.
bankanna.
» Þrjú matsfyrirtæki metalánshæfi íslenska ríkisins
reglulega; Standard & Poor’s,
Moodys og Fitch Ratings.
KAI Stukenbrock, aðalhöfundur
lánshæfismats Standard & Poor’s
(S&P) fyrir íslenska ríkið, hafnar
gagnrýni forsætisráðherra og fjár-
málaráðherra á vinnubrögð og for-
sendur matsins sem komu fram í
Morgunblaðinu í gær.
Í viðtali við Morgunblaðið sagði
Stukenbrock m.a. að þótt vaxta-
stefna Seðlabankans hefði leitt til
einhverrar hækkunar á lánum á
húsnæðismarkaði, væri hækkunin
ekki mikil og benti sérstaklega á að
íbúðalánasjóður hefði hækkað vexti
sína minna en bankarnir. Það væri
mat margra, þ.m.t. S&P að þessi
hækkun væri ekki nægjanleg. Ef
litið væri til lengri tíma, t.d. til
2004, væri þar að auki ljóst að hús-
næðismarkaðurinn hefði ekki verið
í tengslum við vaxtastefnu Seðla-
bankans. Ástæðan væri m.a. breyt-
ingar á Íbúðalánasjóði og sam-
keppni af hálfu bankanna. Þessi
atriði hefðu síðan unnið gegn
markmiðum Seðlabankans.
Bjuggust við aðhaldi
Um þá gagnrýni fjármálaráð-
herra að það skipti engu máli hvort
ríkið skæri framkvæmdir ríkisins
niður í 1% af landsframleiðslu eða
2% af landframleiðslu, matsfyr-
irtækið kæmi alltaf með sömu at-
hugasemdirnar, sagði Stocken-
brock að það væri rétt að staðan
væri að ýmsu leyti svipuð og búist
hefði verið við og athugasemdir
fyrirtækisins þar af leiðandi sam-
bærileg. Á hinn bóginn yrði að líta
til þess að þótt ríkissjóður hefði að
ákveðnu marki dregið úr fram-
kvæmdum hefðu sveitarfélögin
aukið mjög framkvæmdir sína á ár-
unum 2006. Á árunum 2006 og 2007
hefði ríkið lækkað skatta og allt
hefði þetta kynt undir þenslunni.
„Á þessu tímabili bjuggumst við við
að opinberi geirinn myndi draga úr
útgjöldum. Nú sjáum við að sam-
anlögð útgjöld hins opinbera jukust
árið 2006,“ sagði hann.
Hann ítrekaði að ástæðan fyrir
þeirri breytingu sem S&P gerði á
horfum á lánshæfismati Íslands
væri sú þróun sem orðið hefði á Ís-
landi og að engin tengsl væru milli
breytingarinnar og þróunar á al-
þjóðlegum fjármálamörkuðum.
S&P hafnar
gagnrýni
INGÓLFUR Bender, forstöðumað-
ur greiningardeildar Glitnis, sagði
að þótt hann gæti hugsanlega gert
athugasemdir við tiltekna þætti í
matsskýrslu Standard & Poor’s
(S&P) væri hann sammála megin-
niðurstöðu matsfyrirtækisins um
stöðu efnahagsmála.
„Ég ætla ekki að deila við S&P
um að hér sé ójafnvægi, það er aug-
ljóst,“ sagði Ingólfur. „Ég kæri mig
ekki um að vera í einhverjum hár-
togunum um hvort þeir byggi á ná-
kvæmlega réttum tölum, ég held að
það skipti ekki öllu máli, sagði
hann. Stjórnvöld ættu að vita upp á
sig sökina. Sú gagnrýni á þau sem
kæmi fram hjá S&P væri algjörlega
réttmæt, þ.m.t. um að Íbúðalána-
sjóður hefði haldið niðri vöxtum
hér á landi.
Í Morgunkorni Glitnis í gær var
bent á að viðvörun S&P til íslenskra
stjórnvalda frá því í fyrradag væri
ekki sú fyrsta. Í júní 2006 hefði S&P
breytt horfum sínum fyrir lánshæf-
iseinkunnir ríkissjóðs í neikvæðar
úr stöðugum. Sex mánuðum seinna,
í desember 2006, hefði S&P loks
lækkað lánshæfiseinkunnirnar.
Sammála niðurstöðunni
„EINA forvörnin sem dugir felst í okkur sjálfum,“ var
kjarni boðskapar Ólafs Ragnars Grímssonar forseta Ís-
lands á forvarnardaginn.
Ólafur Ragnar, sem er frumkvöðull dagsins, heim-
sótti í gær Garðaskóla í Garðabæ og ræddi þar við nem-
endur 9. bekkjar, en dagskrá forvarnardagsins náði til
allra 9. bekkinga landsins.
Ólafur Ragnar lagði áherslu á að allir dagar yrðu
forvarnardagar ef heilræðum forvarnardagsins yrði
fylgt því þau væru mjög einföld, en byggðust jafnframt
á vísindalegum rannsóknum. Hann sagði ennfremur að
með heilræðunum yrði hversdagsleikinn að öflugri for-
vörn í baráttunni gegn fíkniefnum og að samkvæmt
rannsóknum frá forvarnardeginum í fyrra væri ljóst að
samvera unglinga við foreldra sína skipti þá miklu
máli.
Heilræði forvarnardagsins eru þrjú: Að fjölskyldur
verji meiri tíma saman, að unglingar taki þátt í skipu-
lögðu íþrótta- og æskulýðsstarfi og að þeir fresti áfeng-
isneyslu eins lengi og auðið er.
Morgunblaðið/Golli
Allir dagar verða forvarnardagar
HÉRAÐSDÓMUR Norðurlands
vestra hefur dæmt rúmlega tvítugan
mann í 9 mánaða fangelsi fyrir brot
gegn valdstjórninni. Játaði ákærði
að hafa hótað þremur lögreglumönn-
um lífláti, þar af slegið einn þeirra og
reynt að slá annan. Brotin framdi
maðurinn þegar lögreglumennirnir
voru að hafa afskipti af honum frá
árslokum 2006 fram til sumars 2007.
Ákærði á að baki nokkurn saka-
feril. Árið 1998 var hann dæmdur
fyrir ölvun við akstur og í janúar
2000 fékk hann sekt vegna umferð-
arlagabrots. Í nóvember 2004 var
hann dæmdur í fjögurra mánaða
fangelsi fyrir líkamsárás en dómur-
inn var skilorðsbundinn til þriggja
ára. Í apríl 2005 var ákærði dæmdur
í þriggja mánaða skilorðsbundið
fangelsi fyrir líkamsárás. Sá dómur
var hegningarauki við dóminn frá því
í nóvember 2004.
Var hann að rjúfa skilorð í fyrsta
sinn en ekki öðru sinni eins og ætla
mátti af sakaskrá hans en honum
hafði ekki verið birtur dómurinn frá
2004 þegar málið frá 2005 var dóm-
tekið. Var tekið tillit til þessa og
játningar hans og fékk hann skil-
orðsbundið fangelsi.
Hótaði
lögreglu-
þjónum
Hlaut 9 mánaða fang-
elsi fyrir brot sín
BÚAST má við að skjálftahrinan
sem hófst við Selfoss í fyrrakvöld
haldi áfram næstu daga, þótt talið
sé að hún sé í rénun. Skjálftarnir
eiga upptök sín um 2,4 kílómetra
frá Selfossi og því hafa íbúar því
fundið vel fyrir þeim þótt mesti
skjálftinn hafi aðeins mælst 3,5 að
styrkleika. Síðasti skjálftinn sem
menn fundu fyrir í bænum mældist
um 2,5 um klukkan níu í gærmorg-
un.
Lögreglan á Selfossi sagði í gær-
kvöldi að engar tilkynningar hefðu
borist henni vegna skemmda eða
meiðsla á fólki. Fólki hafi hins veg-
ar brugðið sumu hverju en ekki var
þörf á lögregluaðgerðum.
Jarðskjálfta-
hrinan í rénun
HÉRAÐSDÓMUR Norðurlands
vestra hefur dæmt rúmlega tvítug-
an karlmann í mánaðar fangelsi
fyrir að brjótast inn í skíðaskála í
Skarðsdal í Siglufirði og stela það-
an 8 talstöðvum, vefmyndavél, há-
tölurum og ýmsum öðrum munum.
Tveir unglingspiltar tóku þátt í inn-
brotinu en þeim var ekki gerð sér-
stök refsing þótt þeir væru settir á
tveggja ára skilorð.
Ákærðu voru sameiginlega
dæmdir til að greiða Skíðafélagi
Siglufjarðar tæpar 29 þúsund krón-
ur í bætur. Málið dæmdi Halldór
Halldórsson dómstjóri.
Sakfelldir
fyrir þjófnað