Morgunblaðið - 23.11.2007, Qupperneq 6

6 FÖSTUDAGUR 23. NÓVEMBER 2007 MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Eftir Sunnu Ósk Logadóttur
sunna@mbl.is
„ÞETTA er mjög jákvætt. Í Evrópu er þróunin sú að þjón-
ustan við geðsjúka er að færast frá stóru sjúkrahúsunum til
nærsamfélagsins og heilsugæslunnar, nær borgurunum. Þetta
er angi af víðtækari þróun sem er sú að þjónustan er víða að
færast frá ríki til sveitarfélaga. Mér finnst þetta hluti af opnu
lýðræði, þar sem borgurunum er gert mögulegt að hafa áhrif á
þjónustuna af því að hún er nær þeim.“
Þetta segir Héðinn Unnsteinsson, sérfræðingur í stefnumót-
un á geðheilbrigðissviði, um þá ákvörðun velferðarráðs
Reykjavíkurborgar að koma upp sambærilegri þjónustu við þá
sem glíma við geðraskanir í borginni og boðið hefur verið upp
á á Akureyri undanfarin ár. Í „Akureyrarmódelinu“, eins og
það er gjarnan kallað, er lögð áhersla á að veita þverfaglega
þjónustu á einum stað í samvinnu sjúkrahússins, félagsþjón-
ustunnar og heilsugæslunnar. Í ljósi þess að Reykjavík er fjöl-
mennara svæði segir Héðinn að samþætta þurfi þjónustu fleiri
aðila. Og góðir hlutir taki tíma. „Þetta er svona eins og að
snúa olíuflutningaskipi, við þurfum að hafa þolinmæði og um-
burðarlyndi, en þetta tel ég vera hluta af ákveðnu ferli sem
þegar er komið í gang.“
Héðinn bendir á að æskilegt sé að sem flestir sem á þurfi að
halda, hvort sem það eru vímuefnaneytendur, fatlaðir eða geð-
sjúkir, fái þjónustu í sínu nærsamfélagi. „Áskorunin er sú að
við náum blöndun í samfélaginu, að fólk sem glímir við sjúk-
dóma sé ekki tekið úr umferð, og áttum okkur á því að það býr
svo miklu meira heilt í hverjum einstaklingi en við höldum. Við
megum ekki flokka fólk og meta það út frá þeirri sjúkdóms-
greiningu sem það hefur fengið.“
Þjónustan verði hreyfanlegri
Auður Axelsdóttir, iðjuþjálfi og forstöðumaður hjá Geð-
heilsu – eftirfylgd innan Heilsugæslu höfuðborgarsvæðisins,
fagnar ákvörðun borgarinnar. Hún segir að á Akureyri sé m.a.
lögð áhersla á að fylgja fólki betur eftir út í samfélagið en slíkt
starf hafi einnig verið unnið hjá heilsugæslunni í nokkur ár
með góðum árangri. Mikilvægt sé að veita þjónustuna í nær-
umhverfi notendanna og gæta þess að klæðskerasauma hana
að hverjum og einum. „Þjónustan þarf að vera hreyfanleg. Við
þurfum að gera meira af því að vinna með fólki á vettvangi
þess, hvort sem það er heima, í skóla eða á vinnustað. Það höf-
um við þegar prófað með góðum árangri.“
Auður segir það verða mjög til bóta að samræma þjónustu
við geðsjúka í Reykjavík. Nokkuð skorti í dag upp á samvinnu
milli félags- og heilbrigðiskerfisins. „En það er þegar unnið að
úrbótum og samræmingu,“ segir hún, „þannig að ég held að
við séum ágætlega þenkjandi en getum auðveldlega notað okk-
ur það sem reynst hefur vel, eins og fyrir norðan. Við þurfum
einnig að horfa á það sem t.d. heilsugæslan hefur verið að gera
með aukinni þjónustu við geðsjúka og fjölskyldur þeirra og
efla það starf enn frekar.“
Kunna að nýta tækifærin í umhverfinu
„Akureyrarbær hefur ráðið til sín starfsfólk sem er sér-
menntað í færni, hvernig eigi að efla hana sem og sjálfstæði
fólks með geðraskanir og það er það sem skilar árangri fyrir
norðan,“ segir Elín Ebba Ásmundsdóttir, forstöðuiðjuþjálfi á
Landspítala og lektor við Háskólann á Akureyri. „Starfsfólkið
kann að nýta sér tækifærin sem eru í nánasta umhverfi fólks-
ins til að efla það.“
Margir iðjuþjálfar koma að þjónustu við geðsjúka á Ak-
ureyri og er iðjuþjálfun kennd við HA. „Menntunin skilar sér
þarna í betri þjónustu,“ segir Elín Ebba. Hún bendir á að
fleiri þættir hafi einnig átt þátt í góðum árangri nyrðra. Sam-
félagið sé lítið og auðveldara sé að samþætta þjónustuna fyrir
vikið. Nú hafi veri ákveðið að nýta reynslu Akureyringa í
Reykjavík og það sé vel. „Það hafa orðið hugmyndafræðilegar
breytingar, breytingar sem byggjast á því að efla styrk og
færni fólks. Það hefur nú sýnt sig að slík nálgun skilar ár-
angri.“
Þjónustan færð nær notendum
„Það býr svo miklu meira heilt í hverjum einstaklingi en við höldum,“ segir Héðinn Unnsteinsson
Auður
Axelsdóttir
Héðinn
Unnsteinsson
Elín Ebba
Ásmundsdóttir
Eftir Steinunni Ásmundsdóttur
steinunn@mbl.is
LANDEIGANDI á jörðinni Egils-
staðir I á Fljótsdalshéraði á sam-
kvæmt úrskurði hæstaréttar rétt á
að dómkvaddir verði tveir sérfróðir
og óháðir matsmenn til að meta hæfi-
legar greiðslur til hans vegna vatna-
flutninga úr Hálslóni Kárahnjúka-
virkjunar yfir í Lagarfljót og um
farveg þess til sjávar. Héraðsdómur
Austurlands úrskurðaði í október sl.
að landeigandinn ætti ekki rétt á
matsmönnunum vegna þess að ekki
væri um tjón að ræða fyrir hann þó
vatn úr Hálslóni rynni um farveg
Lagarfljóts og þar með um landar-
eign hans.
Hæstiréttur telur hins vegar að
landeigandinn uppfylli skilyrði til
réttar á matsmönnum og skuli hann
bera kostnað af matsgerð svo lengi
sem slíkur kostnaður verður ekki
felldur á aðra þegar og ef málið kem-
ur til kasta dómstóla. Slíkt mál yrði
einstakt í réttarfarssögu Íslands,
bæði vegna þess um hversu stófellda
vatnaflutninga er að ræða með því að
flytja Jökulsá á Dal í Lagarfljót og
hins vegar lýtur sérstaða slíks mál að
eignarhaldi á botni vatnsvega og
hvort rennsli vatns sé eign. Landeig-
andinn vill láta meta hæfilegt árgjald
vegna flutnings á vatni í Lagarfljóti
til sjávar frá stöðvarhúsi Kára-
hnjúkavirkjunar í Fljótsdal.
Landeigendur vilja fébætur
Með Kárahnjúkavirkjun er Jök-
ulsá á Dal tekin úr farvegi sínum og
flutt í Lagarfljót eftir aðrennslis- og
fallgöngum virkjunarinnar. Íslensk-
ur eignarréttur kveður á um að þeir
sem eiga land að straumvatni, eigi
eignarrétt á vatnsbotni úti í miðjan
farveg ef um merkjavatn er að ræða,
en svo háttar til í þessu máli.
Landeigendur við Lagarfljót telja
áhrif af flutningi Jöklu í Lagarfljót
verða veruleg og vilja fébætur frá
Landsvirkjun og frekari rýmkun far-
vegar fljótsins vegna vatnsaukning-
ar. Þegar er búið að sprengja burt
um 10 þúsund rúmmetra berghaft við
Lagarfoss til að stækka vatnsveginn,
en ekki er gert ráð fyrir frekari
rýmkun hans af Landsvirkjunar
hálfu nema nauðsyn á slíku komi í
ljós.
Landsvirkjun telur áhrif á fljótið
verða hverfandi. Fyrirtækið telur sér
ekki skylt að greiða endurgjald til
eigenda vatnsfarvegar frá frárennsl-
isskurði í Fljótsdal og einungis sé því
skylt að bæta tjón sem kunni að
verða á landi og mannvirkjum á því
vegna aukins vatnsmagns og hugs-
anlega fyrir veiðitjón, verði sýnt fram
á slíkt.
Gerðir hafa verið varnargarðar til
að verja tún sem liggja að farvegi
Jökulsár í Fljótsdal þar sem hún
rennur í Lagarfljót og eru þeir gerðir
í samvinnu Landsvirkjunar og
heimamanna. Þá munu einhverjir
samningar hafa verið gerðir við land-
eigendur í Fljótsdal vegna túna.
Landeigendur við Lagarfljót segja
áhrifin af veitingu Jöklu í fljótið m.a.
verða skerta fiskgengd, minni sil-
ungsveiði og annað rask á lífríki og
landrof.
Kristinn Bjarnason hrl., lögmaður
landeigandafélagsins, hefur haft
réttindi þeirra sem eiga land að Jök-
ulsá í Fljótsdal og Lagarfljóti frá
enda frárennslisskurðar og til sjávar
til skoðunar, þ.m.t. þá staðreynd að
það vatn sem leitt sé yfir í nýjan far-
veg nýtist við orkuvinnslu í Lagar-
fossvirkjun og þar með gætu landeig-
endur átt kröfur á hendur RARIK.
Kristinn hefur sagt að lögð sé kvöð á
landeigendur með vatnsflutningnum
og Kárahnjúkavirkjun sé möguleg og
arðbær af því að vatnsfarvegur Lag-
arfljóts er til staðar.
Alls er þó óljóst um framvinduna
þar sem vatnalög og lög um rann-
sóknir og nýtingu á auðlindum í jörðu
geta takmarkað heimildir landeig-
enda, þ.e. eigendur netlaga til nýt-
ingar á vatnsbotni.
Höfðar dómsmál sem gæti orðið
einstakt mál í réttarfarssögu Íslands
Morgunblaðið/Steinunn Ásmundsdóttir
Vatnaflutningar Landeigandi jarðarinnar Egilsstaða I vill að Lands-
virkjun greiði bætur fyrir vatnaflutninga Jöklu eftir farvegi Lagarfljóts.
Landeigandi við Lagarfljót vill fá dómkvadda matsmenn til að meta bætur vegna vatnaflutninga
BORGARRÁÐ var í upphafi fund-
ar í gærmorgun eingöngu skipað
konum, en það var gert til að
minnast þess að fyrir eitt hundrað
árum, þ.e. hinn 22. nóvember árið
1907, voru samþykkt lög á Alþingi
sem tryggðu giftum konum kjós-
enda, 40 ára og eldri í Reykjavík
og Hafnarfirði, kosningarétt og
kjörgengi til bæjarstjórna. „Sú
lagasetning varð til þess að fyrstu
konur buðu sig fram og náðu
kjöri í bæjarstjórn Reykjavíkur
24. janúar 1908. Þeirra tímamóta
munu borgaryfirvöld minnast með
viðeigandi hætti á aldarafmælinu
í byrjun árs,“ segir m.a. í bókun
borgarráðs.
Til gamans má geta að fyrsti
karlmaðurinn tók sæti á fundinum
25 mínútum eftir að hann hófst.
Kvenmenn
í fyrirrúmi